E-materiały do kształcenia zawodowego

Zjawiska towarzyszące procesom spalania

BPO.03. Wykonywanie czynności ratowniczych - Technik pożarnictwa 311919

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
ciągły bodziec energetyczny
ciągły bodziec energetyczny

oddziałuje na materiał palny w sposób ciągły (np. strumień ciepłaciepłociepła elementów grzejnych, przegrzewanie kabli); posiada taki zapas energii cieplnej, że jego temperatura nie przekracza 450°C; inicjację reakcji spalaniaspalaniespalania nazywa się samozapłonemsamozapłonsamozapłonem

ciepło
ciepło

energia odgrywająca w procesie spalaniaspalaniespalania podwójną rolę: pewna jego ilość jest potrzebna, aby proces spalania się rozpoczął, a w późniejszej fazie konieczna jest, aby proces spalania sam się podtrzymywał

deflagracja
deflagracja

wybuchwybuchwybuch rozprzestrzeniający się z prędkością poddźwiękową

detonacja
detonacja

wybuchwybuchwybuch rozprzestrzeniający się z prędkością naddźwiękową i charakteryzujący się falą uderzeniową

dolna granica wybuchowości DGW
dolna granica wybuchowości DGW

(ang. Lower Explosion Limit, LEL) – najniższe stężenie palnego składnika w mieszaninie z powietrzem, przy którym możliwy jest już zapłonzapłonzapłon i rozpoczęcie procesu spalaniaspalaniespalania

dym
dym

mieszanina drobnych cząstek stałych, ciekłych, par cieczy i gazów powstałych w wyniku rozkładu termicznego i/lub spalania substancji

gazy pożarowe
gazy pożarowe

występujące w gazowym stanie skupienia substancje i związki chemiczne, które powstają w wyniku rozkładu termicznego i/lub spalaniaspalaniespalania materiałów

górna granica wybuchowości GGW
górna granica wybuchowości GGW

(ang. Upper Explosive Limit, UEL) – najwyższe stężenie palnego składnika w mieszaninie z powietrzem, przy którym możliwy jest jeszcze zapłonzapłonzapłon i rozpoczęcie procesu spalaniaspalaniespalania

konwekcja
konwekcja

proces wymiany ciepła związany z ruchem masy, zachodzący w cieczach i gazach

paliwo
paliwo

wszystko, co ma zdolność spalaniaspalaniespalania się

piroliza
piroliza

nieodwracalny chemiczny rozkład materiału bez utleniania, spowodowany wzrostem temperatury

płomień
płomień

strefa spalaniaspalaniespalania w fazie gazowej, z której emitowane jest światło

pożar
pożar

spalaniespalaniespalanie o niekontrolowanym przebiegu w czasie i przestrzeni

pożar blokowy
pożar blokowy

pożarpożarpożar zewnętrzny grupy budynków, często mający wspólne elementy konstrukcyjne. Jest to właściwie pożar przebiegający zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz obiektu i to często na kilku kondygnacjach.

pożar pojedynczy
pożar pojedynczy

pożarpożarpożar pojedynczego obiektu zlokalizowany na otwartej przestrzeni (np. kosz na śmieci, pojazd, obiekt);

pożar przestrzenny
pożar przestrzenny

pożarpożarpożar zewnętrzny obejmujący obiekty zlokalizowane na dużym obszarze (np. wiele budynków, duże parkingi, lasy, uprawy itp.)

pożar wewnętrzny
pożar wewnętrzny

pożarpożarpożar, który powstał wewnątrz pomieszczenia, budynku lub obiektu

pożar zewnętrzny
pożar zewnętrzny

pożarpożarpożar, który powstał i rozprzestrzenia się na zewnątrz obiektów lub poza obszarem budynku

promieniowanie
promieniowanie

transport energii cieplnej na drodze fal elektromagnetycznych

przegrzewanie cieczy
przegrzewanie cieczy

stan fizyczny cieczy, w którym warstwa podpowierzchniowa w czasie spalaniaspalaniespalania osiąga temperaturę wyższą niż jej temperatura wrzenia

przewodzenie
przewodzenie

przenikanie ciepła przez ciała stałe poprzez drgania cząsteczek

punktowy bodziec energetyczny
punktowy bodziec energetyczny

oddziałuje na materiał palny punktowo, na ściśle określoną powierzchnię (np. zapalona zapałka, iskra), a jego zasób energii cieplnej powoduje świecenie

rozgorzenie
rozgorzenie

gwałtowne przejście rosnącego pożarupożarpożaru w pożar w pełni rozwinięty, czyli zapalenie się wszystkich palnych przedmiotów w wyniku nagrzania się ich powierzchni od płomienipłomieńpłomieni, nagrzanych powierzchni i gazów pożarowychgazy pożarowegazów pożarowych gromadzących się w górnej części pomieszczenia

spalanie
spalanie

egzotermiczny proces reakcji chemicznej pomiędzy paliwempaliwopaliwemutleniaczemutleniaczutleniaczem. Najczęściej, oprócz wydzielania ciepła, towarzyszy mu wydzielanie światła oraz dymudymdymu

samozapalenie
samozapalenie

proces polegający na doprowadzeniu do samonagrzewania substancji, aż do pojawienia się płomieniapłomieńpłomienia. W procesie samozapalenia reakcja egzotermiczna powstaje samorzutnie, w wyniku procesów biologicznych, zjawisk fizycznych lub reakcji chemicznych, w samym materiale lub mieszaninie materiałów, bez udziału źródeł ciepła dostarczanych z zewnątrz

samozapłon
samozapłon

polega na równomiernym ogrzaniu materiału palnego do takiej temperatury, w której zapali się on samorzutnie w całej masie bez udziału punktowego bodźca energetycznegopunktowy bodziec energetycznypunktowego bodźca energetycznego

strefa konwekcyjna
strefa konwekcyjna

obszar, w którym występuje płomieńpłomieńpłomień, następuje ruch gazów i transport ciepła w drodze konwekcjikonwekcjakonwekcji

strefa spalania
strefa spalania

miejsce, w którym wystąpiły wszystkie konieczne warunki, aby zaistniał proces spalaniaspalaniespalania płomieniowego

strefa zadymienia
strefa zadymienia

obszar, w którym zadymienie rozpływa się po pomieszczeniu w strefie podsufitowej

temperatura zapłonu
temperatura zapłonu

najniższa temperatura, w której dana substancja ogrzewana w znormalizowanych warunkach wydziela ilość par wystarczającą do wytworzenia z powietrzem mieszaniny zapalającej się po zbliżeniu płomieniapłomieńpłomienia

tlenie (spalanie bezpłomieniowe)
tlenie (spalanie bezpłomieniowe)

spalaniespalaniespalanie materiału organicznego stałego, podczas którego nie ma widocznego płomieniapłomieńpłomienia, natomiast produkowane są duże ilości dymudymdymu

utleniacz
utleniacz

substancja, w obecności której może zachodzić proces utleniania

wolne rodniki
wolne rodniki

związki chemiczne lub pierwiastki powstające podczas reakcji chemicznej nieodwracalnego rozkładu i utleniania; mają wolne wiązanie, mogą wchodzić w dalsze reakcje chemiczne z innymi substancjami lub pierwiastkami; warunkują łańcuchowy i rozgałęziony przebieg reakcji spalaniaspalaniespalania

wsteczny ciąg płomieni
wsteczny ciąg płomieni

zjawisko zachodzące w warunkach niecałkowitego spalaniaspalaniespalania, przy małej objętości płomienipłomieńpłomieni lub ich braku, w słabo wentylowanych pomieszczeniach; w wyniku wtargnięcia do pomieszczenia świeżego powietrza, tworzy się mieszanka tlenu z produktami rozkładu termicznego, która ulega zapaleniu; płomienie wędrują w przeciwną- wsteczną stronę w stosunku do napływającego powietrza; ruch płomienia jest przyspieszony, towarzyszy mu huk, przyrost temperatury i ciśnienia

wybuch
wybuch

nagła reakcja utleniania lub rozkładu ze wzrostem temperatury, ciśnienia lub obu tych czynników jednocześnie; szybki egzotermiczny proces, który generuje przyrost ciśnienia lub/i powstanie fali uderzeniowej

wybuch BLEVE
wybuch BLEVE

wybuchwybuchwybuch rozszerzających się par wrzącej cieczy (ang. Boiling Liquid Expanding Vapour Explosion, BLEVE), spowodowany nagłym wyciekiem cieczy (w temperaturze wyższej od jej temperatury wrzenia przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym), powstałym w wyniku dużego wielomiejscowego uszkodzenia zbiornika. Wybuch BLEVE często nie jest typowym wybuchem fizycznymwybuch fizycznywybuchem fizycznym, lecz kombinacją wybuchu fizycznego i chemicznegowybuch chemicznychemicznego. Czynnikiem inicjującym jest gwałtowna zmiana stanu skupienia gazu skroplonego lub cieczy palnej w stan gazowy

wybuch chemiczny
wybuch chemiczny

wybuchwybuchwybuch wywołany najczęściej bardzo szybką reakcją spalaniaspalaniespalania mieszaniny wybuchowej. Mogą ją tworzyć gazy, pary cieczy oraz pyły rozproszone w utleniaczuutleniaczutleniaczu. Przykładem wybuchu chemicznego jest deflagracjadeflagracjadeflagracja lub detonacjadetonacjadetonacja

wybuch fizyczny
wybuch fizyczny

wybuchwybuchwybuch wywołany najczęściej nadmiernym wzrostem ciśnienia, powodującym rozerwanie zbiornika

wykipienie
wykipienie

sytuacja, w której paliwopaliwopaliwo oblepia cząstki pary tworząc swego rodzaju pianę, zaś ta, mając mały ciężar właściwy, unosi się i przelewa przez krawędzie zbiornika powiększając powierzchnię pożarupożarpożaru

wyrzut
wyrzut

sytuacja spowodowana nagłym wzrostem ciśnienia przy przejściu wody w parę, co powoduje, że cała masa paliwapaliwopaliwa, znajdująca się nad powierzchnią wody, zostaje wyrzucona na zewnątrz zbiornika na bardzo duże odległości

zapłon
zapłon

polega na zapaleniu mieszaniny palnej punktowym bodźcem energetycznympunktowy bodziec energetycznypunktowym bodźcem energetycznym w bardzo ograniczonej przestrzeni. Wokół niej powstaje czoło płomieniapłomieńpłomienia, przemieszczające się samoczynnie na całą pozostałość mieszaniny