Przejdźmy do tematu

O głosach ludzkich

Głosy ludzkie dzielimy na żeńskie i męskie. Ze względu na skalę głosu w każdej grupie wyróżniamy głosy wysokie i niskie:

• SOPRAN – wysoki głos żeński

• ALT – niski głos żeński

• TENOR – wysoki głos męski

• BAS – niski głos męski

W głosach żeńskich pomiędzy wysokim a niskim głosem występuje mezzosopran, a w męskich – baryton. Istnieją również inne kategoryzacje, które rozróżniają głosy bardziej szczegółowo, np.: alt dramatyczny, alt komediowy, sopran koloraturowy, sopran młodzieńczo‑dramatyczny, bas komiczny, bas poważny, baryton bohaterski, tenor liryczny.

Wyróżniamy również głosy dziecięce, które dzielimy na: niskie – dziewczęce i chłopięce alty oraz wysokie – soprany dziewczęce i chłopięce, tzw. dyszkanty.

Utwory wokalne

Muzyka wokalna, to muzyka przeznaczona do śpiewu. Utwory wokalne posiadają tekst słowny, który ilustrowany melodią nadaje muzyce cechy programowe, przez co oddziałuje ona na słuchacza bardziej wyraziście niż muzyka instrumentalna. Do utworów wokalnych należą:

• pieśń

• aria

• utwory na chór

• utwory na kameralne zespoły śpiewacze – duety, tercety, kwartety itd.

Stanisław Moniuszko

Stanisław Moniuszko to obok Fryderyka Chopina, Karola Szymanowskiego, Witolda Lutosławskiego i Krzysztofa Pendereckiego, to jeden z największych polskich kompozytorów. Podobnie jak Fryderyk Chopin żył i tworzył w okresie romantyzmu. Moniuszko pozostawił potomnym utwory wokalne i wokalno‑instrumentalne: pieśni solowe i chóralne oraz opery, operetki i balety.

Rrgujl1EDYuF2

Obraz przedstawia mężczyznę ubranego w czarną marynarkę, białą koszulę oraz muszkę na szyi. Mężczyzna ma krótkie włosy oraz brodę. Tło obrazu jest beżowe.

Dlaczego w Panteonie?

Dorobek Moniuszki może nie tak imponujący jak innych kompozytorów, ale nadal wciąż żywy i aktualizowany na wiele sposobów. Od 1992 roku jest organizowany na cześć wielkiego kompozytora Międzynarodowy Wokalny Konkurs Moniuszkowski z obowiązkowym wykonaniem pieśni ze stosowną interpretacją. Z dłuższą tradycją, bo od 1962 roku w Kudowie Zdroju, corocznie, oprócz szeregu koncertów w ramach Festiwal Moniuszkowskiego odbywa się rodzaj parady - korowodu Moniuszkowskiego, gdzie ludzie przebrani w stroje z epoki popularyzują w oryginalny sposób twórczość muzycznego wieszcza.

R10G4NeiS02yR

Na ilustracji znajduje się grupa kobiet idących ulicą ubranych w takie same suknie. Suknie są białe. Na sukniach znajdują się elementy żółtych kwiatów z listkami. Wszystkie kobiety mają na sobie zielone korale. Kobiety trzymają w rękach parasole. Między kobietami znajdują się mężczyźni ubrani w białe koszule, zielone spodnie oraz zielone kamizelki. W tle zdjęcia znajdują się drzewa oraz tłum ludzi.

R1TNdtx68hrCN

Na zdjęciu znajduje się grupa ludzi idących ulicą. Mężczyźni ubrani są w długie bordowe płaszcze. Kobiety noszą długie suknie. Wszyscy mają na głowach czapki obszyte futrem. W tle zdjęcia znajdują się ludzie robiący zdjęcia, drzewa oraz domy.

R1bmUKSvrGIaM

Na zdjęciu znajduje się grupa ludzi idących ulicą. Mężczyźni ubrani są w długie bordowe płaszcze. Kobiety noszą długie suknie. Wszyscy mają na głowach czapki obszyte futrem. W tle zdjęcia znajdują się przechodnie oraz budynki.

RhvMRHVORN73t

Na zdjęciu znajduje się grupa ludzi idących ulicą. Mężczyźni ubrani są w długie bordowe płaszcze. Kobiety noszą długie suknie. Wszyscy mają na głowach czapki obszyte futrem. W tle zdjęcia znajdują się ludzie oraz budynki.

W ramach 2019 Roku Moniuszkowskiego została wydana płyta z nagraniami Halki wykonanej na instrumentach historycznych w języku włoskim. Więcej ciekawostek również z tego przedsięwzięcia można znaleźć na powstałej witrynie w roku jubileuszowym - moniuszko200.pl.

Rok 2021 - choć z pandemią w tle - pokazał, że Moniuszko jest wciąż podziwiany i śpiewany przez najmłodszych. Płyta pod tytułem Moniuszko inaczej śpiewany to zbiór pięknych utworów zaczerpniętych z moniuszkowskich oper, Sonetów krymskich, czy powyżej wspomnianych w filmie Śpiewników domowych. W ramach projektu Akademia Chóralna – Śpiewająca Polska Narodowego Forum Muzyki została przygotowana płyta z udziałem ponad 140 małych wykonawców zgromadzonych w szkolnych chórach.

R1baJOaU1Pqzy

INa środku ilustracji znajduje się mężczyznę ubranego w niebieską marynarkę, białą koszulę oraz czarną muszkę na szyi. Mężczyzna w prawej dłoni trzyma batutę. Na lewym ramieniu mężczyzny znajduje się zielony skrzat opierający o niego głowę. Na prawym ramieniu znajduje się brązowy ptak. Na środku pod mężczyzną znajduje się tytuł albumu muzycznego oraz dane autora. W lewym górnym rogu znajduje się słońce oświetlające połowę obrazka. Pod słońcem znajduje się chłopiec na koniu, żółte drzewo, na którym znajduje się jaskółka trzymająca w dziobie złoty klucz, starszy mężczyzna mający aureolę na głowię oraz w lewym dolnym rogu siedzący chłopiec w kapeluszu grający na skrzypcach. W prawym górnym rogu znajduje się księżyc oraz dwie gwiazdki. W tle prawego górnego rogu znajduję się nocne niebo. W prawym dolnym rogu znajdują się mężczyzna w łódce nad którym znajduje się złota rybka oraz mężczyzna opierający się o drzewo ze strzałą wbitą w serce.

Stanisław Moniuszko – twórca pieśni

Obok utworów wokalno‑instrumentalnych, w okresie wileńskim powstało również wiele pieśni, które wydane zostały w 12 tomach (6 za życia kompozytora, 6 po jego śmierci) pod wspólnym tytułem Śpiewniki domowe.

RcHYlzclSvneN1

Ilustracja przedstawia okładkę III tomu „Śpiewnika domowego” autorstwa Stanisława Moniuszki. Na czarno-białej grafice znajduje się tytuł „Trzeci Śpiewnik domowy Stanisława Moniuszki”, pod nim widnieje spis treści a także dane wydawnictwa. Całość otoczona jest ozdobną ramką z herbem w formie harfy u góry oraz postaciami lwów w jej górnych rogach.

Teksty do swoich utworów wybierał kompozytor z twórczości największych polskich poetów: Jana Kochanowskiego i Adama Mickiewicza oraz autorów XIX wiecznych: Józefa Ignacego Kraszewskiego, Jana Czeczota, Władysława Syrokomli czyli Ludwika Kondratowicza, Teofila Lenartowicza i Józefa Korzeniowskiego.

Dziad i baba to żartobliwa pieśń o starych małżonkach, którzy wciąż zapewniają się o swojej miłości. Sytuacja zmienia się gdy do drzwi puka Śmierć. W perspektywie śmierci zarówno żona, jak i mąż myślą tylko o sobie. Pieśń jest satyrą na ludzki egoizm i zakłamanie.

Słuchając pieśni, zwróć uwagę na związek muzyki i tekstu: fragmentom opowiadającym o przyjemnych sytuacjach towarzyszy spokojna i łagodna muzyka, która w momentach traktujących o śmierci zmienia się w dynamiczną, mocną a nawet nerwową. Ponieważ pieśń wykonywana jest przez solistę z akompaniamentem fortepianu, który wokalnie zaprezentować musi kilka występujących w niej postaci, wokalista zmienia barwę głosu, a tym samym charakter poszczególnych fragmentów.

Pieśni ze zbioru Śpiewniki domowe przeznaczone były do wspólnego śpiewania w domu, w gronie miłośników muzyki. Przez lata powstało ich ponad 300. Pieśni obejmują bardzo szeroką tematykę: od pieśni idyllicznych, przez refleksyjne, religijne, patriotyczne, historyczne, obyczajowe i miłosne do fantastycznych. Były wśród nich proste, ludowe melodie do śpiewania, wielozwrotkowe pieśni z refrenem, ale również rozbudowane, bogate ballady, dumki i romanse. Większość posiada walory artystyczne. Niektóre pełnią funkcje utworów pedagogicznych, inne kompozycji żartobliwych dla dzieci, a część powstała dla śpiewaków. W pieśniach Moniuszko nawiązał do polskiego folkloru, wprowadzając charakterystyczne zwroty melodyczne oraz rytmikę tańców: mazura, krakowiaka i poloneza. Do tych, które zdobyły największa popularność należą: Prząśniczka, Chochlik, Pieśń wieczorna, Krakowiaczek, Znasz li ten kraj, Kozak, Stary kapral, Dziad i baba, Trzech Budrysów. Na ich piękno składają się melodie, ale też ciekawy, ilustracyjny, podkreślający nastrój akompaniament fortepianowy.

Wysłuchaj pieśni Prząśniczka

Prząśniczka to pieśń z charakterystycznym, ilustrującym terkot kołowrotka akompaniamentem i prowadzoną na jego tle melodią. Opowiada o dziewczynie, która po odjeździe narzeczonego szybko znajduje nowego adoratora. Wykonywana jest przez solistę z akompaniamentem fortepianu. Pieśń utrzymana jest w szybkim, motorycznym tempie. W czwartej zwrotce, po tekście: prysła wątła nić, melodia nagle urywa się. Ta przerwana melodia ma symbolizować zapomnienie dziewczyny o młodzieńcu. W finale znów powraca motoryczny motyw muzyczny.

Pieśń solowa

Najkrótsza definicja pieśniPieśńpieśni zawiera się w jednym zdaniu: „Jest to utwór wokalny do tekstu lirycznego”. Pieśń jest powszechnie występującą formą we wszystkich epokach od starożytności po czasy współczesne. Ze względu na środki wykonawcze wyróżnia się pieśń solową, która najczęściej wykonywana jest z towarzyszeniem instrumentu i pieśń chóralną. W poszczególnych epokach popularność zdobywały różne instrumenty, np. w starożytnościStarożytnośćstarożytności akompaniowano na lirachLiralirach i kitarachKitarakitarach, w średniowieczuŚredniowiecześredniowieczu śpiewakom towarzyszyła fidelFidelfidel, w renesansieRenesansrenesansie lutniaLutnialutnia, w barokuBarokbaroku klawesynKlawesynklawesyn, w następnych epokach fortepianFortepianfortepian.

Za mistrza pieśni powszechnie uważa się Franza Schuberta, kompozytora epoki romantyzmuRomantyzmromantyzmu. Już w wieku trzynastu lat skomponował swoją pierwszą pieśń, by z czasem być autorem ponad sześciuset! I mimo tego, że komponował również inne gatunki muzyczne, jego twórczość kojarzy się przede wszystkim z pieśniami. Już za życia zdobył tak dużą popularność, że na jego cześć organizowano spotkania artystyczne nazywane od jego nazwiska schubertiadami. Podczas takich spotkań - początkowo w domach wiedeńczyków czy też w kawiarniach – oprócz muzyki obecne były poezja i taniec. Co ciekawe, schubertiady mają się nadal bardzo dobrze. Mimo upływu czasu, zmieniających się mód i trendów, nadal są organizowane i to na dodatek w o wiele szerszej skali - w salach koncertowych, z udziałem znakomitych artystów.

R11LKTT2LFBUA

Ilustracja przedstawia dzieło pt.: „Schubertiada” autorstwa Juliusa Schmida. Obraz ukazuje Franza Schuberta przy fortepianie, wokół mężczyzny znajdują się słuchacze w strojach zgodnych z epoką.

Posłuchaj pieśni Franza Schuberta Małgorzata przy kołowrotku. Zwróć uwag na fakturę, wyraźnie słychać tu melodię na tle akompaniamentu, czyli pieśń jest oparta o fakturę homofoniczną. Pieśń ta została skomponowana w formie rondaRondoronda.

Kolejnym przykładem pieśni o fakturze homofonicznej będzie Wiosna Fryderyka Chopina, kompozytora epoki romantyzmu. W prawdzie Chopin kojarzy się przede wszystkim jako kompozytor muzyki fortepianowej, to, jak się okazuje, pieśń również nie była mu obca.

Słownik pojęć