Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Ukazuje widok z dołu na wieżowce. Od szklanych budynków odbija się błękitne niebo. Na ilustracji umieszczony jest czarny pasek z tekstem: Jak czytać bryłę budowli?
1
Scenariusz dla nauczyciela
RDcRZUQXVEdHd1
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów
kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
1) zna dziedzictwo kulturowe najbliższego otoczenia, wymienia zabytki i dzieła architektury (historycznej i współczesnej);
6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.
Nauczysz się
określać funkcje architektury i stosować do jej opisu właściwą terminologię;
wymieniać najważniejsze obiekty architektonicznie w Polsce i za granicą; wskazywać ich twórców
rozróżniać cechy i rodzaje kompozycji architektonicznych;
charakteryzować na przykładzie architektury pojęcie stylu w sztuce.
Wstęp
Architektura to sztuka kształtowania obiektów przestrzennych o różnym przeznaczeniu: budynki, budowle, tereny zielone, rekreacyjne, sportowe, wnętrza. Dzieło architektoniczne łączy w sobie funkcję, formę i konstrukcję. Malarze czy rzeźbiarze, tworząc dzisiaj swoje dzieła, nie są ograniczeni zasadami. Architekt nie tylko dopasowuje swój zmysł artystyczny do obowiązującego stylu. Musi wiedzieć, jak zaprojektować budynek, aby był trwały i funkcjonalny. Ponadto bierze pod uwagę:
Bryła – jej kształt zależy od planu. Bryła obiektu architektonicznego określa jego formę. Może mieć podstawową postać lub składać się z różnych brył geometrycznych. Najprostszą formą jest prostopadłościan. Bryły mogą przypominać także:
walec – rotunda; plan koła – najprostsza odmiana planu centralnego,
ostrosłup - piramida,
inne.
Warto wiedzieć
Pojęcia bryła używamy też, mając na myśli opis całego obiektu: np. bryła wydłużona, charakterystyczna, nieregularna itp.
RjWVLB4g21ZIH1
Ilustracja poświęcona dziełom architektury
RNrxeMTKHM8TZ
Elementy architektoniczne
Najważniejsze elementy konstrukcji budynku to: fundament (pozioma podstawa), na nim elementy nośne - pionowe filary lub ściany, na których opierają się belki stropowe, pilastryPilasterpilastry, stropyStropstropy, sklepieniaSklepieniesklepienia, konstrukcja dachu. Najstarszym filarem jest kolumna, ulubiony element architektoniczny Egipcjan, Greków i Rzymian. Ma dokładnie określoną formę, ale rolę filara może pełnić także prosty drewniany słup. Rzymianie upowszechnili konstrukcję opartą na łuku, dzięki któremu stała się lżejsza.
Funkcje użytkowe i estetyczne budynku uzupełniają: pokrycia dachu, ściany działowe, schody, okna, drzwi, posadzki (wykończenie podłogi) oraz dekoracje ścienne, sufitowe, elewacyjne. Do elementów dekoracyjnych należą: portalPortalportal, gzymsGzymsgzyms, medalionMedalionmedalion, stiukStiukstiuk, ornamentOrnamentornament, sztukateriaSztukateriasztukateria.
Warto wiedzieć
Warto zwrócić uwagę na formę i konstrukcję obiektu, bo mogą zdradzić jego styl.
Roqygyeo0xZ2j1
Wygląd zewnętrzny
Wygląd budynku jest ściśle związany z jego bryłą, konstrukcją i funkcją. Ambicją każdego twórcy jest uzyskanie jak najlepszej kompozycji. Bierze pod uwagę kształty, proporcje, kolory, materiały, modę i ofertę rynku budowlanego. Elementy konstrukcyjne i dekoracyjne muszą być umiejętnie dobrane pod względem ich właściwości i użyteczności. Ważne jest wykończenie elewacji (w tym fasady), pokrycie dachu, czy nawet kominy.
RrPd2v0vu8sb61
W baroku szczególną rolę odegrał pierwszy kościół pielgrzymkowy - Il Gesùw Rzymie. Świątynia jest prototypem wielu barokowych kościołów jezuickich znajdujących się wEuropy. Kościół zaprojektowany został przez Giacoma della Portaę oraz Jacopa da Vignolę, na zamówienie zakonu jezuitów, a zbudowany w latach 1568–1584. Autorem elewacji jest della Porta. Fasada ma dwie kondygnacje. Na pierwszej kondygnacji umieszczono pilastry koryncke oraz dwie półkolumny w tym samym porządku.
RwyRM3di3CBLg
Wnętrze budynku
XX wiek to narodziny zawodu architekta wnętrz, który kompleksowo zajmuje się wystrojem pomieszczenia w zależności od jego funkcji i oczekiwań użytkownika. Wcześniej wnętrza urządzali rzemieślnicy, malarze i rzeźbiarze. Swoje umiejętności i talenty przekładali na dzieła zgodne z aktualnymi stylami, czasem z własną inwencją twórczą, co nierzadko prowadziło do nowych osiągnięć w sztuce.
W prehistorii wnętrze domu było miejscem kultu i obrzędów magicznych. W starożytnym Rzymie ściany budynków pokrywały malowidła, a posadzki dekoracyjne mozaiki.
W miarę postępu cywilizacyjnego, przybywało mebli i dekoracyjnych detali. Szczytowym okresem w zdobnictwie okazał się barok. Szczególnie wnętrza kościołów urzekają złoceniami i rzeźbami, które zdają się poruszać. Wśród nich puttaPuttoputta - tu na tle kolebkowego sklepienia.
Przykłady analizy architektury
RI8cKMJukjLTN1
Co potrafisz?
Zadania
RzDG8T1SLOQB51
Ćwiczenie 1
R1W4WE80IAa3e
Ćwiczenie 2
RRKjhpaC9rhEz1
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytanie. Jak nazywa się zewnętrzna ściana budynku ze wszystkimi jej elementami?
Możliwe odpowiedzi: 1. szczyt, 2. ryzalit, 3. elewacja, 4. portal.
Odpowiedz na pytanie. Jak nazywa się zewnętrzna ściana budynku ze wszystkimi jej elementami?
Możliwe odpowiedzi: 1. szczyt, 2. ryzalit, 3. elewacja, 4. portal.
W starożytnej Grecji ustaliły się trzy porządki architektoniczne. Sprawdź, czy potrafisz rozpoznać styl klasycznego budynku na podstawie opisu kolumn.
Kolumna nie ma bazy, trzon jest żłobkowany wzdłuż, głowica przypomina okrągłą poduszkę., Kolumna posiada bazę, trzon jest żłobkowany wzdłuż, głowica przypomina baranie rogi, nazywane ślimacznicami., Kolumna posiada bazę, trzon jest żłobkowany wzdłuż, głowica przypomina kielich z liści akantu.
Dorycki
Joński
Koryncki
Źródło: online skills.
R1QeJm49vOzii
Ćwiczenie 4
Do poniższych dzieł architektury dobierz miasta, w których się znajdują. Obiekty architektury:
1. Sky Tower, 2. Casa Mila, 3. Kö-Bogen, 4. Partenon. Miasta: A. Barcelona, B. Wrocław, C. Ateny, D. Düsseldor.
Do poniższych dzieł architektury dobierz miasta, w których się znajdują. Obiekty architektury:
1. Sky Tower, 2. Casa Mila, 3. Kö-Bogen, 4. Partenon. Miasta: A. Barcelona, B. Wrocław, C. Ateny, D. Düsseldor.
Do poniższych dzieł architektury dobierz miasta, w których się znajdują.
Ateny, Barcelona, Düsseldor, Wrocław
Sky Tower
Casa Mila
Kö-Bogen
Partenon
RghsJnZ9odkak1
Ćwiczenie 5
Z poniższych zdań wybierz prawdziwe. Zdania: 1. Kolumna nie może być elementem nośnym w konstrukcji. 2. Piramidy egipskie były grobowcami. 3. Budynek na planie koła to rotunda. 4. Architektura renesansu to powrót do wzorów średniowiecznych. 5. W baroku pierwszy raz włączono krajobraz do koncepcji budynku.
Z poniższych zdań wybierz prawdziwe. Zdania: 1. Kolumna nie może być elementem nośnym w konstrukcji. 2. Piramidy egipskie były grobowcami. 3. Budynek na planie koła to rotunda. 4. Architektura renesansu to powrót do wzorów średniowiecznych. 5. W baroku pierwszy raz włączono krajobraz do koncepcji budynku.
Przypomnij sobie, czego dowiedziałeś się z dzisiejszej lekcji i wybierz zdania prawdziwe.
Prawda
Fałsz
Kolumna nie może być elementem nośnym w konstrukcji.
□
□
Piramidy egipskie były grobowcami.
□
□
Budynek na planie koła to rotunda.
□
□
Architektura renesansu to powrót do wzorów średniowiecznych.
□
□
W baroku pierwszy raz włączono krajobraz do koncepcji budynku.
□
□
Źródło: online skills.
RSsMvlBtHcNrF
Ćwiczenie 6
RYUmqvK8uDw4L
Ćwiczenie 7
m25fddeef81a7deba_0000000000347
Słownik pojęć
Akant
Akant
roślina śródziemnomorska. Jej długie, głęboko powcinane liście były wykorzystywane w motywach architektonicznych antyku, np. w głowicy kolumny korynckiej.
Apartamentowiec
Apartamentowiec
luksusowy budynek mieszkalny, położony w prestiżowym miejscu; portiernia i obsługa przypominają hotel.
Apsyda
Apsyda
pomieszczenie na planie półkola, półelipsy lub wielokąta, dostawione do bryły świątyni i otwarte do wnętrza.
Elewacja
Elewacja
zewnętrzna powierzchnia ścian budynku ze wszystkimi jej elementami.
Fasada
Fasada
najbardziej dekoracyjna i efektowna elewacja budynku.
Grobowiec
Grobowiec
budynek lub wymurowana wnęka w ziemi, gdzie chowa się trumnę z ciałem zmarłego.
Gzyms
Gzyms
pozioma listwa wystająca przed lico (zewnętrzną powierzchnię) muru lub ściany. Chroni przed deszczem albo tylko zdobi.
Kanon
Kanon
wzorzec obowiązujący w danym czasie, dokładne zasady. Może dotyczyć tekstu, obrazu, rzeźby, architektury i innych dzieł. Np. kanon egipski, kanony mody.
Kondygnacja
Kondygnacja
piętro/poziom w budynku.
Konstrukcja
Konstrukcja
układ elementów (także niewidocznych) budynku oraz technika ich połączenia. Musi zapewnić trwałość i funkcjonalność.
Medalion
Medalion
okrągły albo owalny element dekoracyjny na elewacji, ścianie wewnętrznej lub na meblach. Wewnątrz płaskorzeźba lub obraz.
Nawa
Nawa
podłużna część bazyliki, kościoła. W świątyni przeznaczona dla wiernych. Nawa główna znajduje się po środku, wzdłuż niej nawy boczne.
Ornament
Ornament
motyw dekoracyjny z drobnych elementów roślinnych, geometrycznych itp., malowanych lub rzeźbionych jako pole lub pas; w architekturze, sztukach plastycznych.
Pilaster
Pilaster
płaski filar pogrubiający ścianę. Wyglądem przypomina kolumnę. Może być nośny lub tylko dekoracyjny.
Plan centralny
Plan centralny
budynek ma część centralną i co najmniej dwie krzyżujące się osie symetrii. Najprostszym p. c. jest plan koła.
Portal
Portal
ozdobne obramowanie drzwi.
Portyk
Portyk
rodzaj antycznego przedsionka na planie prostokąta z jednym lub dwoma rzędami kolumn.
Prezbiterium
Prezbiterium
w świątyni chrześcijańskiej miejsce dla kapłana i ołtarza.
Putto
Putto
motyw dekoracyjny. Mały nagi chłopiec. W renesansie i baroku - rzeźba anioła ze skrzydłami, nawiązująca do Erosa - antycznego boga miłości.
Sklepienie
Sklepienie
konstrukcja krzywoliniowa, oparta na kolumnach, filarach lub arkadach. Służy do przykrycia przestrzeni budynku od góry.
Stiuk
Stiuk
mieszanina gipsu, wapienia i drobnego piasku lub pyłu marmurowego na ściany i elementy architektoniczne wnętrz. Często naśladowała marmur w postaci np. odlewów.
Strop
Strop
pozioma konstrukcja, oddzielająca od siebie kondygnacje budynku. Strona widoczna od dołu pomieszczenia to sufit.
Styl
Styl
w sztuce – cechy charakterystyczne dla danego okresu czasu. W przeciwieństwie do epoki, style powracają i bywają modyfikowane.
Sztukateria
Sztukateria
dekoracje rzeźbiarskie łączone ze ścianą, np. putta, gzymsy, ornamenty. Stosowane w architekturze od starożytności, upowszechnione w renesansie i baroku.
Transept
Transept
nawa poprzeczna w kościele między prezbiterium i nawą główną.
Witraż
Witraż
rodzaj malarstwa wielkoformatowego. Obraz tworzy się z kolorowych kawałków szkła i umieszcza w ramie okna.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007.
m25fddeef81a7deba_0000000000362
Galeria dzieł sztuki
RjWVLB4g21ZIH1
Roqygyeo0xZ2j1
RiNfDtGdqTWOh1
RwyRM3di3CBLg1
m25fddeef81a7deba_0000000000368
Bibliografia
W. Szolginia, Architektura, Sigma NOT, Warszawa 1992.
J. Goryński, Urbanizacja, urbanistyka, architektura, PWN, Warszawa 1966.
M. Lewis (red.), Architektura: elementy stylu architektonicznego, Arkady, Warszawa 2010.
N. Pevsner i in., Encyklopedia architektury, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
W. Szolgnia, Jak czytać bryłę budowli?, Wydawnictwa Naukowo‑Techniczne, Warszawa 1975.