Tytuł: Fikcja i prawda w literaturze

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat zajęć: Fikcja i prawda w literaturze. Dwa sposoby kreowania świata.

Grupa docelowa

Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozpoznaje rodzaje literackie: epika, liryka i dramat; określa cechy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów i przypisuje czytany utwór do odpowiedniego rodzaju;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) wyszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu publicystycznego, popularnonaukowego lub naukowego;

2) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;

5) rozpoznaje gatunki dziennikarskie: reportaż, wywiad, artykuł, felieton i określa ich podstawowe cechy.

III. Tworzenie wypowiedzi

1.Elementy retoryki. Uczeń:

1) funkcjonalnie wykorzystuje środki retoryczne oraz rozumie ich oddziaływanie na odbiorcę;

4) wykorzystuje znajomość zasad tworzenia tezy i hipotezy oraz argumentów przy tworzeniu rozprawki oraz innych tekstów argumentacyjnych;

5) odróżnia przykład od argumentu;

7) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

IV. Samokształcenie. Uczeń:

8) rozwija umiejętność krytycznego myślenia i formułowania opinii.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń poznaje dwa sposoby kreowania świata przedstawionego – fikcję i prawdę.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje społeczne i obywatelskie;

• świadomość i ekspresja kulturalna.

Cele szczegółowe (operacyjne)

Uczeń:

• wyjaśnia, co znaczy słowo „fikcja”;

• podaje synonimy i antonimy słowa fikcja;

• wyjaśnia, co oznacza fikcja literacka;

• rozpoznaje gatunki fikcjonalne i faktograficzne;

• wypowiada się na temat tekstu – rozmowy dotyczącej fikcji w literaturze.

Metody/techniki kształcenia

• problemowa: rozmowa kierowana, dyskusja;

• programowane: z użyciem komputera i e‑podręcznika;

• praktyczna: ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• aktywność indywidualna jednolita;

• aktywność zbiorowa jednolita;

• aktywność w grupach, parach.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel określa cel zajęć, którym jest poznanie dwóch sposobów kreowania świata: fikcji i prawdy. Wspólnie z uczniami określa kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel pyta uczniów, czym dla nich jest literatura: prawdą czy zmyśleniem. Uczniowie wypowiadają się swobodnie, podając argumenty i przykłady. Nauczyciel może zadawać pytania nakierowujące, np.

• W jakim celu czytacie książki?

• Jakie potrzeby zaspokaja lektura książek?

• Czy literatura może pomóc w rozwiązywaniu codziennych problemów?

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zastanawiają się nad znaczeniem słowa „fikcja”. W tym celu podają antonimy i synonimy analizowanego słowa (ćw. 1).

2. Praca w parach: uczniowie wymyślają dwie wersje dalszego ciągu wiadomości zaproponowanych w ćw. 2. Następnie odczytują swoje teksty pozostałym uczniom, którzy mają za zadanie powiedzieć, który z nich jest zmyśleniem, a który mógłby być prawdą. Uczniowie wspólnie ustalają, na jakiej podstawie można to stwierdzić.

3. Lektura rozmowy Katarzyny Janowskiej i Piotra Mucharskiego z Janem Błońskim. Następnie uczniowie wspólnie z nauczycielem rozmawiają o przeczytanym tekście. Zagadnienia do analizy:

• Wskaż sformułowania w tekście mówiące o tym, dlaczego ludzie pragną fikcji.

• Opisz emocje towarzyszące lekturze pierwszej książki.

• Jakie były początki literatury według profesora Jana Błońskiego?

• Czy zgadzasz się z opinią profesora dotyczącą kultury obrazkowej? Uzasadnij swoje zdanie.

4. Uczniowie układają definicję fikcji literackiej (ćw. 3). Następnie podają tytuły utworów, w których występuje fikcja literacka. Uzasadniają swoje wybory.

5. Identyfikacja cech literatury fikcjonalnej i realistycznej. Uczniowie wykonują ćw. 7. w abstrakcie – przyporządkowują podane gatunki literackie do wskazanych dwóch typów literatury. Nauczyciel upewnia się, czy uczniowie prawidłowo kojarzą gatunki.

6. Dyskusja wokół dwóch sposobów kreowania świata: fikcji i prawdy. Pytania wspomagające:

• Czy fikcja może być bliska prawdy?

• Czy gatunki oparte na faktach, np. reportaż lub dziennik są naprawdę najbliższe prawdy?

Faza podsumowująca

Nauczyciel pyta uczniów, czego się dziś nauczyli, czy lekcja była dla nich ciekawa. Prosi ich o ocenę pracy własnej na lekcji. Zadaje pytania skłaniające do podsumowania, np.

• Czy obiektywizm w literaturze jest możliwy?

• Wymień gatunki charakterystyczne dla fickjonalnego kreowania świata.

• Wymień gatunki charakterystyczne dla realistycznego kreowania świata.

• Dlaczego sięgamy po książki? Co chcemy w nich znaleźć?

Praca domowa

Przygotuj się do debaty na temat prawdy w literaturze. Przyłącz się do grupy, która broni stanowiska, że literatura powinna realistycznie opisywać świat, lub do grupy, która opowie się za tezą, że utwory literackie mają prawo do ukazywania światów zmyślonych.

Zgromadź argumenty oraz przykłady utworów literackich na ich poparcie.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Truth and fiction in literature

Literature (prose, poetry, drama) is usually treated as something closer to fiction and imagination than to truth and reality.

However, inquisitive literature recipients know well that it is not entirely true, because very often in literature they search solutions for the everyday problems. Valuable books refer to reality but through the fictional stories.

Literary fiction is one of the most important determinant of literature. It is the author’s imagination figment and appears in all kinds of literature. Literature is usually placed between the pure fiction and documentary accuracy. When it approaches the second direction it is described as non‑fiction literature that is borderline of literature and journalism. Typical genres of non‑fiction literature are: diary, report, journey, novel‑documentary, journal, letter.

After reading fragments of conversation between journalists and Jan Błoński do the exercises.