E-materiały do kształcenia zawodowego

Profilaktyka usuwania zagrożeń tąpaniami w podziemnych zakładach górniczych

Organizacja i prowadzenie eksploatacji podziemnej złóż - Technik górnictwa podziemnego

bg‑gold

Słownik pojęć dla e‑materiału

Aby wyszukać pojęcie lub frazę występujące w słowniku, wpisz je w poniższą ramkę.

1
aktywna profilaktyka tąpaniowa
aktywna profilaktyka tąpaniowa

metody zapobiegania tąpaniom poprzez rozładowanie naprężeń w strefach ich koncentracji lub sprowokowanie tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

Dział Tąpań
Dział Tąpań

komórka organizacyjna w zakładzie górniczym odpowiedzialna za przeciwdziałanie, zwalczanie, oraz monitorowanie zagrożenia tąpaniami

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

górotwór
górotwór

ogół utworów skalnych (pokłady węgla oraz skały otaczające), w których prowadzone są roboty górnicze

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

górotwór skłonny do tąpań
górotwór skłonny do tąpań

górotwór, w którym na podstawie badań oraz opinii rzeczoznawcy ds. ruchu zakładu górniczego, kierownik ruchu zakładu górniczego stwierdził możliwość kumulowania (nagromadzenia) energii i jej nagłego wyładowania w momencie zmiany lub zniszczenia struktury górotworu Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

hydroszczelinowanie skał
hydroszczelinowanie skał

metoda aktywnej profilaktyki tąpań. Jedna z nielicznych metod zapobiegających tąpaniom stropowym. Polega na odwierceniu w warstwie wstrząsogennej otworów i wykonaniu w nich tzw. szczelin zarodnikowych, a następnie, po uszczelnieniu, wtłaczaniu wody pod wysokim ciśnieniem (ok. 25-40 MPa). W wierzchołku szczeliny zarodnikowej występują wówczas wysokie naprężenia rozciągające, co powoduje zwiększenie zasięgu szczeliny w promieniu 15-30 m. W momencie wytworzenia się szczeliny następuje spadek ciśnienia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

koncesja
koncesja

dokument uprawniający do wykonywania działalności gospodarczej w określonej przestrzeni (obszarze górniczym), np. do prowadzenia wydobycia kopaliny ze złoża

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

kopalina
kopalina

surowiec o znaczeniu gospodarczym wydobywany z ziemi, np. węgiel, ropa naftowa, sól, rudy metali. Wyróżnia się kopaliny główne i towarzyszące

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

kopaliny główne
kopaliny główne

minerały lub skały stanowiące przedmiot samodzielnej eksploatacji górniczej. Ze względu na stan skupienia kopaliny dzieli się na:

  • stałe (np. węgle, rudy, sole);

  • ciekłe (ropa naftowa, wody mineralne);

  • gazowe (gaz ziemny).

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

kopaliny towarzyszące
kopaliny towarzyszące

kopaliny współwystępujące w granicach lub bliskim sąsiedztwie złoża kopaliny głównej, które mogą być eksploatowane równolegle z kopaliną główną, a nie kwalifikują się do samodzielnej eksploatacji

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

metoda analityczna
metoda analityczna

polega na obliczeniu rozkładu naprężeń w określonej partii górotworu w celu określenia potencjalnego zagrożenia tąpaniami. Metodę tą należy jednak traktować jako metodę przybliżoną

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

metoda elektrooporowa
metoda elektrooporowa

metoda wykorzystująca zjawisko różnego przewodnictwa prądu elektrycznego górotworu w zależności od jego składu, struktury oraz zmian zachodzących pod wpływem obciążeń i naprężeń

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

metoda grawimetryczna
metoda grawimetryczna

metoda polegająca na pomiarze zmian natężenia siły ciężkości Ziemi powodowanych przez niejednorodny rozkład mas w ośrodku geologicznym. Pod wpływem naprężeń skały zmieniają swoją objętość, co powoduje zmianę siły ciężkości

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

metoda konwergencji
metoda konwergencji

polega na pomiarze odległości miedzy dwoma punktami i śledzeniu jej zmiany. Pozwala ona określić szybkość zaciskania się wyrobisk górniczych. Zmiany konwergencji mogą świadczyć o podwyższony stanie zagrożenia tąpaniami

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

metoda rozeznania górniczego
metoda rozeznania górniczego

umożliwia oszacowanie potencjalnego zagrożenia wystąpienia tąpnięcia ze względu na właściwości pokładu i skał otaczających, warunki zalegania, zaszłości eksploatacyjne itp.

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

metoda sejsmiczna
metoda sejsmiczna

polega na wywoływaniu fal sejsmicznych i badań przebiegu rozchodzących się fal za pomocą specjalistycznej aparatury pomiarowej , czasu ich rozchodzenia i ich odkształceń, w celu określenia naprężeń występujących w pokładzie i skałach otaczających, a także miejsc ich koncentracji

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

metoda sejsmoakustyczna
metoda sejsmoakustyczna

umożliwia określenie podwyższonego stanu naprężeń w pokładzie w oparciu o rejestrowaną aktywność sejsmoakustyczną spowodowaną mikropęknięciami pokładu, pęknięciami i poślizgiem wzdłuż istniejących pęknięć

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

metoda sejsmologiczna
metoda sejsmologiczna

umożliwia ocenę stanu zagrożenia tąpaniami w oparciu o rejestrowaną aktywność sejsmiczną (wstrząsy górotworu), np.: jej intensywność (ilość i wielkość pojedynczych wstrząsów) i lokalizację wstrząsów względem wyrobisk górniczych

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

metoda tensometryczna
metoda tensometryczna

polega na pomiarze naprężeń w górotworze

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

metoda wierceń małośrednicowych
metoda wierceń małośrednicowych

umożliwia określenie podwyższonego stanu naprężeń w przyociosowej części pokładu w oparciu o wykonywane otwory małośrednicowe

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

metoda wzbudzonej aktywności sejsmoakustycznej
metoda wzbudzonej aktywności sejsmoakustycznej

umożliwia określenie podwyższonego stanu naprężeń w pokładzie w oparciu o rejestrowaną aktywność sejsmoakustyczną wywołaną w sposób sztuczny, np. poprzez użycia materiału wybuchowego. Jest to metoda ograniczona w czasie i przestrzeni

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami
metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami

metody pomiarowe służące do oceny stanu zagrożenia tąpaniami. Wyróżnia się kilka podstawowych metod:

  • metoda rozeznania górniczego,

  • metoda wierceń małośrednicowych,

  • metoda sejsmoakustyczna,

  • metoda sejsmologiczna,

  • metoda wzbudzonej aktywności sejsmoakustycznej,

  • metoda sejsmiczna (profilowanie, geotomografia sejsmiczna aktywna i pasywna),

  • metoda elektrooporowa,

  • metoda grawimetryczna,

  • metoda tensometryczna,

  • metoda konwergencji,

  • metoda analityczna

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

nawadnianie pokładu
nawadnianie pokładu

jedna z metod aktywnej profilaktyki tąpaniowej. Polega na wtłaczaniu w pokład wody pod ciśnieniem, w celu wytworzenia sieci szczelin, a w konsekwencji zmniejszenia wytrzymałości i sprężystości skał oraz zmniejszenia tarcia wewnętrznego. Bazuje na zależności, że wraz ze wzrostem wilgotności węgla maleje jego skłonność do tąpań

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

obszar górniczy
obszar górniczy

przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny oraz prowadzenia robót górniczych w ramach posiadanej koncesji

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

odprężenie pokładu
odprężenie pokładu

wykonanie takich zabiegów technicznych w pokładzie lub jego otoczeniu (w szczególności eksploatacja pokładów sąsiednich), których skutkiem jest pozbawienie tego pokładu zdolności do kumulowania energii lub obniżenie tej zdolności

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

odprężenie w wyrobisku
odprężenie w wyrobisku

zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego część uległo uszkodzeniu niepowodującym utraty jego funkcjonalności czy pogorszenia bezpieczeństwa jego użytkowania (np. nastąpiły zsuwy na łączeniach poszczególnych elementów obudowy powodujące nieznaczne zmniejszenie przekroju wyrobiska, niemające jednak wpływu na jego użytkowanie), albo powodującym nieznaczną utratę jego funkcjonalności lub nieznaczne pogorszenie bezpieczeństwa jego użytkowania (np. wystąpiło zmniejszenie przekroju wyrobiska oraz wypiętrzenia spągu nieznacznie utrudniające korzystanie z niego)

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

profilaktyka tąpaniowa
profilaktyka tąpaniowa

metody zapobiegania tąpaniom. Na szeroko rozumianą profilaktykę tąpaniową składają się metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami oraz metody zwalczania tąpań. Najskuteczniejszą profilaktyką tąpaniową jest właściwe projektowanie przyszłej eksploatacji. Dalsze w kolejności miejsca zajmują technologia prowadzenia robót górniczych oraz aktywna profilaktyka tąpaniowa wraz z monitoringiem zmian stanu zagrożenia tąpaniami

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

przedsiębiorca
przedsiębiorca

podmiot posiadający koncesję na prowadzenie działalności regulowanej ustawą Prawo geologiczne i górnicze, np. wydobycia kopaliny ze złoża

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

przyczyny występowania tąpań
przyczyny występowania tąpań

w trakcie prowadzenia robót górniczych na głębokości większej niż 400 m  ocenia się możliwość wystąpienia zagrożenia tąpaniami wynikającą:

  • z ciśnienia górotworu, prowadzenia robót górniczych, zaszłości eksploatacyjnych (np.: występowanie krawędzi eksploatacyjnych, niewybranych resztek pokładu) oraz zaburzeń tektonicznych (np.: uskoków, fałdów, nasunięć, wymyć pokładu),

  • z budowy górotworu, w szczególności występowania w otoczeniu złoża grubych warstw skał zwięzłych i mocnych,

  • z naturalnej skłonności pokładu i skał otaczających do tąpań,

  • ze zjawisk dynamicznych stwierdzonych w wyniku obserwacji

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

robota górnicza
robota górnicza

wykonywanie (drążenie i eksploatacja), utrzymywanie, zabezpieczanie i likwidowanie wyrobisk górniczych

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

rodzaje zagrożeń naturalnych występujące w zakładach górniczych
rodzaje zagrożeń naturalnych występujące w zakładach górniczych

rozróżniamy następujące zagrożenia naturalne występujące w zakładach górniczych:

  • zagrożenie tąpaniami - wyróżnia się dwa stopnie zagrożenia tąpaniami,

  • zagrożenie metanowe,

  • zagrożenie wyrzutami gazów i skał,

  • zagrożenie wybuchem pyłu węglowego,

  • zagrożenie klimatyczne,

  • zagrożenie wodne,

  • zagrożenie osuwiskowe – występuje w odkrywkowych zakładach górniczych,

  • zagrożenie erupcyjne – występuje w zakładach górniczych poszukujących lub wydobywających ropę naftową czy gaz ziemny,

  • zagrożenie siarkowodorowe – występuje w zakładach górniczych poszukujących lub wydobywających ropę naftową albo gaz ziemny oraz w zakładach wydobywających siarkę,

  • zagrożenie substancjami promieniotwórczymi

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

skały kruche
skały kruche

skały charakteryzujące się małą zwięzłością i spoistością (ulegające łatwo spękaniom, zluźnieniom) oraz opadaniem do wybranej przestrzeni. Do tej grupy skał należą łupki ilaste oraz łupki węglowe

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

skały plastyczne
skały plastyczne

skały charakteryzujące się niewielką wytrzymałością, lecz znaczną spójnością, co powoduje ich uginanie się za frontem wybierania. Do tej grupy skał należą łupki gliniaste i ilaste

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

skały skłonne do tąpań
skały skłonne do tąpań

skały, w których na podstawie badań oraz opinii rzeczoznawcy ds. ruchu zakładu górniczego, kierownik ruchu zakładu górniczego stwierdził możliwość kumulowania (nagromadzenia) energii i jej nagłego wyładowania w momencie zmiany lub zniszczenia struktury skał (np. pęknięcia warstw skalnych o dużych wytrzymałościach)

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

skały sztywne
skały sztywne

skały charakteryzujące się dużą wytrzymałością, utrzymujące się nad wybranym wyrobiskiem i załamujące się w dużych blokach po otwarciu większej powierzchni stropu. Do grupy tej należą piaskowce oraz łupki piaszczyste

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

strefa szczególnego zagrożenia tąpaniami
strefa szczególnego zagrożenia tąpaniami

odcinki wyrobisk, w których istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia skutków odprężenia lub tąpnięć. W strefach szczególnego zagrożenia tąpaniami ogranicza się do minimum ilość pracowników oraz wzmacnia się obudowę, ogranicza się gromadzenie materiału, a wszystkie urządzenia zabezpiecza się przed przemieszczeniem

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

strop bezpośredni
strop bezpośredni

skały zalegające bezpośrednio nad pokładem węglowym charakteryzujące się łatwym załamywaniem i przemieszczaniem do wybranej przestrzeni (skały kruche). Takie załamywanie i przemieszczanie się skał stropowych nosi nazwę rabowania się stropu

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

strop zasadniczy
strop zasadniczy

warstwy skał sztywnych (grube warstwy piaskowca lub łupków piaszczystych) zalegające nad stropem bezpośrednim. Warstwy te nie załamują się równocześnie ze stropem bezpośrednim, lecz po obnażeniu większej powierzchni stropu. Mogą się one załamywać dużymi blokami i osiadać na zawale powstałym z zarabowania się warstw stropu bezpośredniego. Załamanie się stropu zasadniczego przebiega w sposób nagły i wywołuje wstrząs

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

strzelania torpedujące
strzelania torpedujące

jedna z metod aktywnej profilaktyki tąpaniowej. Polega na naruszeniu struktury skał stropowych w rejonach zagrożonych wstrząsami i tąpaniami

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

strzelania wstrząsowe
strzelania wstrząsowe

jedna z metod aktywnej profilaktyki tąpaniowej. Polega na odwierceniu w caliźnie ściany lub przodka krótkich otworów i jednoczesnym odpaleniu materiału wybuchowego w celu wywołania wstrząsu o możliwie dużej energii i ewentualnym sprowokowaniu tąpnięcia lub odprężenia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

strzelania wstrząsowo‑urabiające
strzelania wstrząsowo‑urabiające

jedna z metod aktywnej profilaktyki tąpaniowej. Polega na odwierceniu w caliźnie ściany lub przodka krótkich otworów i jednoczesnym odpaleniu materiału wybuchowego. Od strzelania urabiającego różni się ilością otworów, ich długością oraz ilością materiału wybuchowego. Natomiast od strzelania wstrząsowego różni się stosowaniem zapalników milisekundowych lub półsekundowych, a nie natychmiastowych

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

strzelania zawałowe
strzelania zawałowe

jedna z metod aktywnej profilaktyki tąpaniowej. Celem tych strzelań jest uzyskanie zawału skał stropowych za frontem prowadzonej ściany

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

szczelinowanie skał metodą strzelniczą
szczelinowanie skał metodą strzelniczą

jmetoda aktywnej profilaktyki tąpań. Jedna z nielicznych metod zapobiegających tąpaniom stropowym. Polega na odwierceniu w warstwie wstrząsogennej otworów i wykonaniu w nich tzw. szczelin zarodnikowych, a następnie zdetonowaniu materiału wybuchowego. Ciśnienie gazów powoduje powstanie wysokich naprężeń rozciągających w wierzchołku szczeliny zarodnikowej, która się rozprzestrzenia. Skuteczność tej metody jest większa, gdy ładunki odpalone są w otworach wypełnionych wodą

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

tąpania pokładowe
tąpania pokładowe

są wynikiem dynamicznego zniszczenia przyociosowych części pokładu

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

tąpania stropowe
tąpania stropowe

są wynikiem dynamicznego pękania sztywnego kompleksu zwięzłych skał stropowych naruszonych eksploatacją górniczą

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

tąpania spągowe
tąpania spągowe

są wynikiem dynamicznego zniszczenia skał spągowych

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

tąpania stropowo‑pokładowe
tąpania stropowo‑pokładowe

najczęściej występujący rodzaj tąpań będący połączeniem tąpań pokładowych i stropowych

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

tąpnięcie w wyrobisku
tąpnięcie w wyrobisku

zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego część uległo zniszczeniu albo uszkodzeniu powodującym całkowitą lub znaczną utratę jego funkcjonalności, lub całkowite albo znaczne pogorszenie bezpieczeństwa jego użytkowania (np. w wyniku wstrząsu górotworu nastąpiło zniszczenie obudowy wyrobiska uniemożliwiające jego użytkowanie, wystąpiły wypiętrzenia spągu powodujące przemieszczenie i zniszczenie maszyn i urządzeń zainstalowanych w wyrobisku uniemożliwiające korzystanie z nich, nastąpił opad skał stropowych i zniszczenie części obudowy wyrobiska)

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

teren górniczy
teren górniczy

przestrzeń, w której mogą wystąpić szkodliwe wpływy robót górniczych zakładu górniczego

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

wiercenia odprężające
wiercenia odprężające

jedna z metod aktywnej profilaktyki tąpaniowej. Powoduje ona odprężenie strefy pokładu w pobliżu ociosu i oddalenie od niego strefy wzmożonych naprężeń. Polega ona na wykonaniu w ociosie chodnika wielkośrednicowych otworów o określonej długości i określonej odległości od siebie. W trakcie wykonywania wierceń w wyrobisku może dojść do odprężenia, co wymaga dodatkowych zabezpieczeń w czasie wykonywania robót

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

wstrząs górotworu
wstrząs górotworu

nagłe wyładowanie energii skumulowanej (nagromadzonej) w górotworze, objawiające się drganiami górotworu, powietrzną falą uderzeniową (podmuchem), oraz zjawiskami akustycznymi

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

wstrząs wysokoenergetyczny
wstrząs wysokoenergetyczny

wstrząs, którego energia wynosi od 1 · 10 5 J , przy czym dla wyrobisk chodnikowych wstrząs wysokoenergetyczny zaczyna się od energii 1 · 10 4 J

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

wyrobisko górnicze
wyrobisko górnicze

przestrzeń w górotworze powstała w wyniku robót górniczych

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

zagrożenie tąpaniami I stopnia
zagrożenie tąpaniami I stopnia

do I stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokład lub jego część w górotworze skłonnym do tąpań, jeżeli:

  • dokonano odprężenia pokładu lub jego części przez wybranie pokładu odprężającego lub jego warstwy z zastosowaniem zawału stropu w odległości nie większej niż 50 m pod pokładem odprężanym lub 20 m nad pokładem odprężanym, a po dokonanym odprężeniu nie zaistniało tąpnięcie,

  • dokonano odprężenia pokładu lub jego części przez wybranie pokładu odprężającego lub jego warstwy z zastosowaniem podsadzki hydraulicznej w odległości nie większej niż 30 m pod pokładem odprężanym lub 15 m nad pokładem odprężanym, a po dokonanym odprężeniu nie zaistniało tąpnięcie,

  • dokonano odprężenia pokładu lub jego części przez wybranie warstwy pokładu odprężanego – w przypadku grubego pokładu, a po dokonanym odprężeniu nie zaistniało tąpnięcie,

  • dokonano odprężenia pokładu lub jego części przez wybranie pokładu odprężającego lub jego warstwy z zastosowaniem zawału stropu w odległości większej niż 50 m pod pokładem odprężanym lub 20 m nad pokładem odprężanym, ale wyniki badań geofizycznych oraz opinia rzeczoznawcy dotycząca warunków geologiczno‑górniczych oraz własności geomechanicznych pokładu i skał otaczających pozwala na takie zaliczenie,

  • dokonano odprężenia pokładu lub jego części przez wybranie pokładu odprężającego lub jego warstwy z zastosowaniem podsadzki hydraulicznej w odległości większej niż 30 m pod pokładem odprężanym lub 15 m nad pokładem odprężanym, ale wyniki badań geofizycznych oraz opinia rzeczoznawcy dotycząca warunków geologiczno‑górniczych oraz własności geomechanicznych pokładu i skał otaczających pozwala na takie zaliczenie,

  • nie dokonano odprężenia pokładu lub jego części, ale wyniki badań geofizycznych oraz opinia rzeczoznawcy dotycząca warunków geologiczno‑górniczych oraz własności geomechanicznych pokładu i skał otaczających pozwala na takie zaliczenie

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

zagrożenie tąpaniami II stopnia
zagrożenie tąpaniami II stopnia

do II stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokład lub jego część w górotworze skłonnym do tąpań, jeżeli:

  • nie dokonano odprężenia pokładu lub jego części,

  • wystąpiło tąpnięcie

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

zakład górniczy (w rozumieniu podziemnego zakładu górniczego wydobywającego węgiel kamienny)
zakład górniczy (w rozumieniu podziemnego zakładu górniczego wydobywającego węgiel kamienny)

wyodrębniony technicznie i organizacyjne zespół środków służących bezpośrednio do wykonywania działalności regulowanej ustawą Prawo geologiczne i górnicze w zakresie wydobycia kopalin ze złoża oraz przygotowaniem wydobytej kopaliny do sprzedaży

Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczymDxMBDlZ20Film edukacyjny Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

zespół opiniodawczy w sprawie tąpań
zespół opiniodawczy w sprawie tąpań

ciało opiniodawcze oraz doradcze Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego w zakresie zwalczania zagrożenia tąpaniami

Gra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpańDYb4pZXPHGra wcielanie się w rolę Zapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań

złoże
złoże

naturalne nagromadzenie kopalin w obrębie skorupy ziemskiej powstałe w wyniku różnorodnych procesów geologicznych. Istotny jest fakt, iż złoże występuje w takiej ilości i w takich warunkach ekonomicznych i geologicznych, że jego eksploatacja jest opłacalna

Film edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięciaD16MAm6luFilm edukacyjny Zasady zachowania pracowników w trakcie wystąpienia tąpnięcia