E-materiały do kształcenia zawodowego

Profilaktyka usuwania zagrożeń tąpaniami w podziemnych zakładach górniczych

Organizacja i prowadzenie eksploatacji podziemnej złóż - Technik górnictwa podziemnego

bg‑gold

Przewodnik dla nauczyciela

5

Spis treści

1

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie – zgodnie z podstawą programową – celów kształcenia w zawodzie technik górnictwa podziemnego. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑materiał przeznaczony dla kwalifikacji GIW.09. Organizacja i prowadzenie eksploatacji podziemnej złóż wyodrębnionej w zawodzie technik górnictwa podziemnego 311703.

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celu kształcenia określonego dla kwalifikacji GIW.09. Organizacja i prowadzenie eksploatacji podziemnej złóż:

  • wykonywania czynności związanych z organizowaniem profilaktyki i usuwaniem zagrożeń w podziemnych zakładach górniczych

Efekty kształcenia

GIW.09.4 Organizowanie profilaktyki i usuwanie zagrożeń w podziemnych zakładach górniczych

Uczeń:

1) charakteryzuje zagrożenia naturalne i technologiczne w podziemnych zakładach górniczych,

2) analizuje informacje o zagrożeniach naturalnych,

3) charakteryzuje profilaktykę zagrożeń w podziemnych zakładach górniczych.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

2

Struktura e‑materiału

Niniejszy e‑materiał składa się z trzech części: wprowadzenia, materiałów multimedialnych oraz obudowy dydaktycznej. Każda z nich zawiera powiązane tematycznie elementy składowe.

  1. WprowadzenieD12MtaPemWprowadzenie
    Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z jego zawartością: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy.

  2. Materiały multimedialne
    Zawierają różnego rodzaju multimedia, które ułatwiają uczącemu się przyswojenie wiedzy.

  3. Obudowa dydaktyczna

    • Interaktywne materiały sprawdzająceDInWmUyUCInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

    • Słownik pojęć dla e‑materiałuDrsvVpb1qSłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

    • Przewodnik dla nauczycielaD1GYtrEu7Przewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

    • Przewodnik dla uczącego sięD1AVodZP5Przewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

    • Netografia i bibliografiaDyhDeHVn9Netografia i bibliografia stanowią listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

    • Instrukcja użytkowaniaDT5MXH2xFInstrukcja użytkowania objaśnia działanie materiału oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

3

Wykorzystanie e‑materiału w trakcie zajęć

Praca uczniów w grupach i w zespole klasowym

Film instruktażowy - tutorial – Zasady zachowania pracownika w trakcie wystąpienia tąpnięcia
  • Nauczyciel prezentuje uczniom na lekcji film instruktażowy przedstawiający w jaki sposób powinien zachować się pracownik w trakcie wystąpienia tąpnięcia.

  • Zadaniem uczniów podczas oglądania filmu jest sporządzanie notatek i zapamiętywanie jak największej liczby informacji.

  • Po obejrzeniu e‑materiału prowadzący dzieli klasę na trzy grupy, którym przydziela do omówienia inny podtemat: procedura bezpieczeństwa, procedury po wystąpieniu wstrząsu wysokoenergetycznego oraz sposób zachowania w przypadku wystąpienia tąpnięcia.

  • Każda z grup ma za zadanie szczegółowo opisać przydzielony podtemat.

  • Grupy otrzymują kartki papieru formatu A4 oraz flamastry i na tych kartkach opisują podany podtemat. Na tym etapie nauczyciel monitoruje pracę grup i służy im pomocą w razie problemów z wykonaniem zadania.

  • Po zapisaniu wszystkich informacji grupy wymieniają się kartkami z innymi grupami, a te mają za zadanie dopisać brakujące treści (innym kolorem flamastra).

  • Grupy przestawiają na forum klasy wyniki swojej pracy.

  • Nauczyciel komentuje poprawność wykonania zadania i nagradza ocenami grupę, która najlepiej wywiązała się z zadania.

Film edukacyjny – Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym
  • Nauczyciel wyświetla uczniom na lekcji film edukacyjny.

  • Zadaniem uczniów jest oglądanie i zapamiętywanie jak największej ilości informacji.

  • Po zakończeniu filmu uczniowie są dzieleni na grupy. Każda z nich otrzymuje inny podtemat związany z rodzajem zagrożenia – tąpnięcie, wstrząs oraz odprężenie górotworu.

  • Zadaniem grup uczniów jest przygotowanie i przedstawienie listy zagadnień, które należałoby omówić podczas prezentacji przydzielonego podtematu. Lista zagadnień powinna być wyczerpująca i oparta o obejrzany materiał filmowy.

  • Nauczyciel informuje każdą z grup o tym, co będzie oceniał podczas prezentacji zagadnień oraz odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

  • Nauczyciel zachęca grupy uczniów do jak najlepszego opisania zagadnień sugerując, że podczas zajęć oceni ich wysiłki. Może to być ocena opisowa lub wpis oceny do dziennika.

  • Uczniowie prezentują swoje prace podczas zajęć.

  • Po zakończonej prezentacji nauczyciel prowadzi z uczniami otwartą dyskusję, poprzez zadawanie im pytań, która ma na celu uporządkowanie i utrwalenie wiedzy na temat różnic pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem, a odprężeniem górotworu. Udziela także komentarza do nieprawidłowych wypowiedzi ucznia.

  • Nauczyciel może ocenić zaprezentowane prace poprzez ustne wyróżnienie grup, oceną opisową dla każdej z osób lub ocenę za aktywność na lekcji.

Gra wcielanie się w rolęZapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań
  • Wykorzystanie gry edukacyjnej jest doskonałym sposobem na przeprowadzenie lekcji powtórzeniowej.

  • Uczniowie podczas lekcji logują się za pomocą telefonów komórkowych na platformie Microsoft Teams i zostają podzieleni przez nauczyciela na kilka zespołów.

  • Każda z grup otrzymuje dostęp do gry wcielanie się w rolę.

  • Nauczyciel informuje grupy, że zadaniem każdej z nich będzie zagranie w grę poprzez wcielenie się w daną postać i udzielenie odpowiedzi na pytania. Prowadzący zajęcia uprzedza, że za każdą poprawną odpowiedź naliczane będą punkty dodatnie, a za złą odpowiedź – punkty ujemne. Wygra ta grupa uczniów, która uzyska największą ilość punktów. Czas zagrania w grę to maksymalnie 20 minut.

  • Po upływie 20 minut grupy chwalą się rezultatami swojej pracy.

  • Następnie uczniowie rozmawiają z nauczycielem o trudnościach podczas odpowiadania na pytania.

  • Na zakończenie zajęć prowadzący chwali uczniów za zaangażowanie w zajęcia i nagradza najlepszą grupę w dowolny sposób (ocena opisowa lub wpis oceny do dziennika).

Interaktywne materiały sprawdzające
  • Nauczyciel wyświetla interaktywne materiały sprawdzające podczas zajęć i zachęca uczniów do wspólnego rozwiązywania zadań.

  • Aby zmotywować uczniów do udziału we wspólnym rozwiązywaniu zadań, nauczyciel może zaproponować ocenianie poprawnych odpowiedzi.

  • Nauczyciel daje szanse na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu z uczniów, wyznacza odpowiednią ilość czasu na ich wykonanie.

  • Uczniowie mogą korzystać z pomocy dydaktycznych.

  • W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań – nauczyciel udziela pomocy w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

  • Nauczyciel po uzyskaniu prawidłowych rozwiązań wyjaśnia każde z nich, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy nie znają na nie odpowiedzi.

  • Prawidłowo rozwiązane zadania mogą być wyświetlane przez nauczyciela, na przykład na tablicy interaktywnej.

Samodzielna praca uczniów podczas zajęć

Film instruktażowy - tutorial – Zasady zachowania pracownika w trakcie wystąpienia tąpnięcia
  • Nauczyciel pokazuje uczniom na lekcji film instruktażowy, który przedstawia, w jaki sposób powinien zachować się pracownik w trakcie wystąpienia tąpnięcia.

  • Uczniowie podczas oglądania filmu sporządzają własne notatki.

  • Po zakończeniu oglądania nauczyciel rozmawia z uczniami na temat rodzajów zagrożeń oraz jakie są ich skutki.

  • Uczniowie otrzymują też pytania na spostrzegawczość związane z obejrzanym filmem, np.: Jak wygląda procedura bezpieczeństwa?; Czym charakteryzuje się wstrząs wysokoenergetyczny?; W jaki sposób należy się zachować w przypadku wystąpienia tąpnięcia?; Jakie są skutki tąpań?.

  • Prowadzący zajęcia rozdaje każdemu uczniowi komplet małych karteczek przedstawiających zasady zachowania się pracownika w trakcie wystąpienia tąpnięcia.

  • Zadaniem uczniów jest ich odpowiedni podział w ciągu 10 minut.

  • Uczniowie pracują samodzielnie i bez pomocy nauczyciela.

  • Gdy kończą zadanie, ochotnicy odczytują napisy z karteczek ułożone według właściwego według nich podziału.

  • Kiedy wszyscy chętni przedstawią swoje propozycje, nauczyciel koryguje ewentualne błędy uczniów i przedstawia właściwe informacje.

  • Pod koniec zajęć prowadzący odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

  • Po zakończonej prezentacji wybranych prac nauczyciel prowadzi z uczniami otwartą dyskusję, poprzez zadawanie im pytań, która ma na celu uporządkowanie i utrwalenie wiedzy na temat rodzajów zagrożeń oraz ich skutków. Udziela także komentarza do nieprawidłowych wypowiedzi ucznia.

  • Nauczyciel na zakończenie cyklu edukacyjnego ocenia zaprezentowane prace.

Film edukacyjny – Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym
  • Nauczyciel przed wyświetleniem filmu edukacyjnego przedstawia uczniom zagadnienia, które zostaną w nim poruszone i informuje, że po jego obejrzeniu każdy uczeń otrzyma jedno z nich.

  • Zadaniem każdego z uczniów jest przygotowanie krótkiej prezentacji, przygotowanej na smartfonie, związanych z przydzielonym mu zagadnieniem poruszonym w filmie dotyczącym innego rodzaju zagrożenia w zakładzie górniczym i uzupełnieniem ich o informacje znalezione w Internecie.

  • Nauczyciel informuje uczniów o wytycznych dotyczących prezentacji oraz odpowiada na ewentualne pytania.

  • Nauczyciel zachęca uczniów do zaprezentowania swoich prezentacji podczas zajęć proponując ocenę za wykonane zadanie. Po każdej prezentacji komentuje wskazując ciekawe jej aspekty oraz nieścisłości.

  • Uczniowie prezentują swoje prace podczas zajęć.

  • Po zakończonej prezentacji wybranych prac nauczyciel prowadzi z uczniami otwartą dyskusję, poprzez zadawanie im pytań, która ma na celu uporządkowanie i utrwalenie wiedzy na temat różnic pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem oraz odprężeniem górotworu. Udziela także komentarza do nieprawidłowych wypowiedzi ucznia.

  • Nauczyciel na zakończenie cyklu edukacyjnego ocenia zaprezentowane prace.

Gra wcielanie się w rolęZapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań
  • Wykorzystanie gry edukacyjnej jest doskonałym sposobem na przeprowadzenie lekcji powtórzeniowej.

  • Na początku zajęć nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie najważniejszych zagadnień związanych z rodzajami zagrożeń w podziemnych zakładach górniczych, ich skutkami i profilaktyką. Pozwala wypowiedzieć się aktywnym uczniom.

  • Po omówieniu zagadnień nauczyciel prosi uczniów o rozwiązanie gry edukacyjnej poświęconej zagrożeniom oraz zachowaniu się w ich trakcie.

  • Uczniowie podczas lekcji logują się za pomocą telefonów komórkowych na platformie Microsoft Teams i uzyskują dostęp do gry.

  • Prowadzący zajęcia uprzedza, że za każdą poprawną odpowiedź ucznia naliczane będą punkty dodatnie, a za złą odpowiedź – punkty ujemne. Im więcej punktów uzyska uczeń, tym lepiej. Czas zagrania w grę to maksymalnie 20 minut.

  • Po upływie 20 minut uczniowie chwalą się rezultatami swojej pracy.

  • Następnie uczniowie rozmawiają z nauczycielem o trudnościach podczas odpowiadania na pytania.

  • Na zakończenie zajęć prowadzący chwali uczniów za zaangażowanie w zajęcia).

Interaktywne materiały sprawdzające
  • Nauczyciel wyświetla interaktywne materiały sprawdzające podczas zajęć.

  • Uczniowie samodzielnie rozwiązują zadania.

  • Nauczyciel dając szansę na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu z uczniów, wyznacza odpowiednią ilość czasu na ich wykonanie.

  • W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań – nauczyciel udziela pomocy w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

  • Nauczyciel po uzyskaniu prawidłowych rozwiązań wyjaśnia każde z nich, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy nie znają na nie odpowiedzi.

  • Prawidłowo rozwiązane zadania mogą być wyświetlane przez nauczyciela, na przykład na tablicy interaktywnej.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4

Wykorzystanie e‑materiału poza zajęciami

Praca indywidualna

Przed lekcją
  • Nauczyciel przed rozpoczęciem zajęć nakazuje uczniom zapoznanie się z e‑materiałami: filmem instruktażowym – Zasady zachowania pracownika w trakcie wystąpienia tąpnięcia, filmem edukacyjnym – Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym oraz grą wcielanie się w rolęZapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań. Dzięki temu podczas zajęć lekcyjnych łatwiej będzie im posługiwać się słownictwem specjalistycznym.

  • Równocześnie przekazuje im zestaw pytań, które przygotował dla uczniów. Odpowiedzi na pytania te zawarte są w udostępnionych uczniom materiałach, które przeprowadzają ucznia przez wiedzę niezbędną do omówienia rodzajów zagrożeń, ich skutków oraz profilaktyki.

  • Pytania te obejmują zagadnienia, które w postaci zadań są zawarte w interaktywnych materiałach sprawdzających. Nauczyciel musi tylko przeformułować zadanie na pytanie, na które uczeń musi znaleźć odpowiedź.

  • Po odpowiedzi na te pytania uczeń przesyła opracowany materiał do nauczyciela np.: e‑mailem i przychodzi na lekcję przygotowany i gotowy do dalszych działań (zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce).

Podczas lekcji
  • Nauczyciel zatwierdza materiały (odpowiedzi na pytania) przesłane przez ucznia.

  • Teraz uczeń zabiera się za realizację zadania praktycznego.

  • Nauczyciel daje mu zadanie: Zaplanuj akcję ratunkową w przypadku wystąpienia tąpnięcia w kopalni w przypadku odcięcia górników obwałem.

  • Uczeń planuje proces wiercenia, opisując kolejne etapy swojego działania.

  • Po zakończeniu planowania przedstawia swoje pomysły nauczycielowi.

  • Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: Co sprawiło ci trudności?, Co wykonałeś bez problemu?, Na co zwróciłbyś uwagę, przygotowując się do zadania następnym razem?, Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?.

Praca w grupach

Przed lekcją
  • Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy i każdej z nich przydziela określony temat: wstrząsy górotworu, tąpnięcia, odprężenie górotworu.

  • Zadaniem grup uczniów jest przygotowanie prezentacji multimedialnych z wykorzystaniem informacji zawartych w e‑materiałach oraz w innych źródłach informacji, a także przesłanie go nauczycielowi.

  • Nauczyciel przed lekcją sprawdza przesłany materiał i zwraca go z komentarzami lub zezwala na wykonanie dalszych działań na lekcji.

Podczas lekcji
  • Prezentacje są przedstawiane na zajęciach i omawiane przez grupy uczniów.

  • Nauczyciel uzupełnia informacje, tłumaczy i wspiera uczących się.

  • W przypadku pytań – nauczyciel udziela odpowiedzi i pomaga lepiej zrozumieć dane zagadnienie.

  • Na podstawie wykonanych prac, grupy są odpowiednio oceniane.

  • Uczniowie notują pozyskane informacje.

  • Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: Co sprawiło grupie trudności?, Co grupy wykonały bez problemu?, Na co zwróciłbyś uwagę, przygotowując prezentację następnym razem?, Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

6

Wykorzystanie e‑materiału do indywidualizacji pracy z uczącymi się

E‑materiał daje możliwość samodzielnej pracy ucznia, współpracy w grupie przy wspólnym uczestniczeniu w procesie edukacyjnym i indywidualizację procesu dydaktycznego podczas zajęć i poza nimi poprzez samodzielny wybór ucznia lub wymuszony przez nauczyciela poziom trudności wykonywanych czynności i zadań.

Przy pracy samodzielnej nauczyciel indywidualizuje proces poprzez dostosowanie zastosowanego e‑materiału do możliwości percepcyjnych ucznia. Uczniowie mogą biernie oglądać film instruktażowy – Zasady zachowania pracownika w trakcie wystąpienia tąpnięcia, film edukacyjny – Różnice pomiędzy tąpnięciem, wstrząsem i odprężeniem górotworu w zakładzie górniczym oraz grę wcielanie się w rolęZapoznanie się z metodami profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu tąpań. Sposób przekazywania wiedzy i budowania umiejętności ucznia będzie zależał w dużej mierze od nauczyciela i prowadzenia przez niego procesu dydaktycznego. Dodatkowo oprawa dydaktyczna zastosowana przy omawianiu zagadnień daje szerokie pole do popisu dla uczącego. Zastosowanie materiałów pozwala realizować zasadę nigdy tak samo, w której praktycznie ten sam zakres materiału może być ujęty na wiele sposobów. Zapobiega to monotonii w procesie nauczania i uczenia się przez uczniów. Przy pracy w grupie nauczyciel prowadzi proces grupowy, rozwijając nie tylko zasób związany z wiedzą, ale też umiejętność uczenia się przez uczniów (w grupie i samodzielnie) oraz przyjmowania różnych ról grupowych (czasem takich, w których uczniowie czują lekki dyskomfort). Pozwala to budować umiejętności społeczne. Przyjmowanie ról w grupie w połączeniu z różnorodnością zadań dopasowaną do ucznia stanowi wyzwanie dla nauczyciela i uczniów. Daje też wiele możliwości. Ważnym elementem, który uatrakcyjnia i indywidualizuje proces dydaktyczny, jest pozostawienie przez nauczyciela przestrzeni do błędów. Dzięki temu uruchamiają się procesy wsparcia uczniów przez siebie nawzajem i uczenia się od siebie. Wspiera to naturalną potrzebę zdobywania informacji.

Interaktywne materiały sprawdzające dają uczniowi możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej. Ich zróżnicowanie pozwala dotrzeć z informacją zwrotną i wskazać, na różne sposoby, zakres materiału konieczny do powtórzenia. Jednocześnie nakłaniają do podejmowania kolejnych prób poprawnego ich uzupełnienia.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

7

Wykorzystanie e‑materiału do pracy z uczącymi się o specjalnych potrzebach edukacyjnych

E‑materiał ułatwia samodzielną pracę ucznia oraz indywidualizację procesu dydaktycznego. Wszystkie multimedia przedstawiają informacje na temat wstrząsów, tąpnięć, odprężeni, ich skutków oraz profilaktyki.

Różne formy multimedialne mogą zaspokajać różne sposoby odbioru informacji, kanały percepcji i sposoby przyswajania wiedzy.

Niesie to za sobą możliwość zastosowania najlepszego multimedium dedykowanego do każdego ucznia i znosi bariery społeczne i komunikacyjne oraz zapewnia wyrównywanie szans, jeśli dany uczeń pracował będzie w grupie rówieśniczej.

Dodatkowo odtwarzanie każdego e‑materiału jest możliwe również w trybie dostępności, który zawiera alternatywne wersje materiałów dostępne dla użytkowników z dysfunkcjami wzroku, słuchu.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

8

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

  • Windows 7 lub nowszy

  • OS X 10.11.6 lub nowszy

  • GNU/Linux z jądrem w wersji 4.0 lub nowszej 3 GB RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

  • Chrome w wersji 69.0.3497.100

  • Firefox w wersji 62.0.2

  • Safari w wersji 11.1

  • Opera w wersji 55.0.2994.44

  • Microsoft Edge w wersji 42.17134.1.0

  • Internet Explorer w wersji 11.0.9600.18124

Urządzenia mobilne:

  • 2 GB RAM iPhone/iPad z systemem iOS 11 lub nowszym

  • Tablet/Smartphone z systemem Android 4.1 (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium 69 (lub nowszym) np. Chrome 69, Samsung Browser 10.1, szerokość co najmniej 420 px

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

R1TWjNBuTXKde