Wielokulturowość - element dziedzictwa kulturowego
Czym jest dziedzictwo kulturowe?
RyE4ZUtu9AFyv
Fotografia interaktywna przedstawia stodołę, która znajduje się w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziekanowicach. To drewniany obiekt kryty strzechą. Przed stodołą stoi żuraw z kamienną studnią. Dookoła rośnie trawa. Obok stodoły stoi drewniany wychodek. Po lewej stronie obiektu rośnie duże drzewo. Do fotografii dołączony został interaktywny punkt z informacją: Szczególnym rodzajem muzeum jest muzeum na wolnym powietrzu zwane skansenem. Można w nim zobaczyć oryginalne budynki, przede wszystkim chaty, wraz z całym wyposażeniem i wystrojem, sprzętami, strojami, które umieszcza się w kontekście jak najbardziej zbliżonym do tego, z jakiego zostały wyjęte. Ekspozycja taka pokazuje wygląd dawnej wsi, przybliżając życie jej mieszkańców. Jedne z najobszerniej udokumentowanych zbiorów sztuki ludowej stworzył Oskar Kolberg, który całe życie poświęcił badaniom polskiego folkloru.
Fotografia interaktywna przedstawia stodołę, która znajduje się w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziekanowicach. To drewniany obiekt kryty strzechą. Przed stodołą stoi żuraw z kamienną studnią. Dookoła rośnie trawa. Obok stodoły stoi drewniany wychodek. Po lewej stronie obiektu rośnie duże drzewo. Do fotografii dołączony został interaktywny punkt z informacją: Szczególnym rodzajem muzeum jest muzeum na wolnym powietrzu zwane skansenem. Można w nim zobaczyć oryginalne budynki, przede wszystkim chaty, wraz z całym wyposażeniem i wystrojem, sprzętami, strojami, które umieszcza się w kontekście jak najbardziej zbliżonym do tego, z jakiego zostały wyjęte. Ekspozycja taka pokazuje wygląd dawnej wsi, przybliżając życie jej mieszkańców. Jedne z najobszerniej udokumentowanych zbiorów sztuki ludowej stworzył Oskar Kolberg, który całe życie poświęcił badaniom polskiego folkloru.
Stodoła i studnia z tzw. żurawiem w Wielkopolskim Parku Etnograficznym (skansenie) w Dziekanowicach.
Źródło: wikipedia.pl, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
R3SdKRXInmdjy
Sprawdź swoją wiedzę. Zastanów się, które pojęcia, spośród podanych poniżej, znasz, a które są Ci nieznane. Dopasuj je do odpowiednich miejsc. Uwaga! Podczas pracy z materiałem zwróć szczególną uwagę na te określenia/terminy, które znalazły się w rubryce NIE WIEM.
Sprawdź swoją wiedzę. Zastanów się, które pojęcia, spośród podanych poniżej, znasz, a które są Ci nieznane. Dopasuj je do odpowiednich miejsc. Uwaga! Podczas pracy z materiałem zwróć szczególną uwagę na te określenia/terminy, które znalazły się w rubryce NIE WIEM.
Dziedzictwo kulturowe wywodzi się od podstawowego pojęcia, jakim jest kultura. Samych definicji kultury jest ponad 100, oto jedna z nich:
Kultura to całość dorobku ludzkości, czyli przedmioty materialne, język, tradycje, religie i wiele, wiele innych elementów. Swoją kulturę mają poszczególne kraje, ale też regiony (...). Indeks dolny („Kultura polska jako kultura europejska”, ZPE) Indeks dolny koniec(„Kultura polska jako kultura europejska”, ZPE)
link1
Czym jest dziedzictwo kulturowe?
Dziedzictwo kulturowe - to dorobek kultury minionych pokoleń. Zalicza się do niego:
język,
tradycje,
obyczaje,
religie,
zamki, pałace, obiekty sakralne,
muzea i skanseny,
rezerwaty archeologiczne,
obiekty historyczne
miejsca martyrologii.
Dziedzictwo kulturowe łączy ludzi, pozwala utożsamiać sięutożsamiać sięutożsamiać się ze swoim narodem (jestem Polką/Polakiem) lub mniejszością etniczną (jestem Tatarką/Tatarem, Kaszubką/Kaszubem, Ślązaczką/Ślązakiem, itd).
Właściwie każdy region ma własną kulturę, a jej istnienie jest silnie związane z miejscowymi warunkami, w tym z wydarzeniami historycznymi i pochodzeniem jego mieszkańców. Istotną cechą kultury regionalnej jest jej odmienność względem kultur innych regionów, ukazuje to zwłaszcza kultura ludowa.
RQ5PVH9LDZQGU
Zdjęcie przedstawia kobietę ubraną w strój ludowy, która w rękach trzyma zasupłaną nitkę, a przed sobą ma stojak, na którym przymocowała niedokończoną plecionkę z włóczki. Plecionka jest podłużna, w kolorze szaro - niebieskim. Przymocowana jest szpilkami do stojaka.
Wykonywanie plecionki z włóczki w czasie 45. Międzynarodowych Targów Sztuki Ludowej w Krakowie.
Źródło: Michał Lepecki, fotografia, dostępny w internecie: http://krakow.travel/en/40094-krakow-45-international-folk-art-fair [dostęp 12.01.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Ćwiczenie 1
RTEPAV6EAOCNX
Z jakim rodzajem kultury wiąże się przedstawiona poniżej fotografia? Odpowiedź zapisz w notatniku.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
RyvjqxA1CzKME
Na zdjęciu grupa ludzi. Jedna z osób jest pokryta słomą i kolorowymi wstążkami. Obok niej idzie mężczyzna w kapeluszu z piórkami i w czerwonej kamizelce. Mężczyzna trzyma na łańcuchu osobę pokrytą słomą. W tyle znajdują się inne przebrane osoby. Jedna z nich gra na skrzypcach.
Tradycyjny korowód przebierańców, tzw. Cymper w Łomnicy - lokalna tradycja.
Źródło: Etheanna, Tradycja karnawałowa w Łomnicy, licencja: CC BY-SA 4.0.
RPHA52MKFT7ZM
Zapoznaj się z opisem zdjęcia i odpowiedz na pytanie: Z jakim rodzajem kultury wiąże się przedstawiona fotografia?
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Przypomnij sobie, która z kultur związana jest ze wsią, charakteryzuje się bogactwem zwyczajów, strojów i obrzędowej tradycji.
Jest to przykład kultury ludowej.
Dla zainteresowanych
Fotografia w ćwiczeniu 1 przedstawia obrzędową tradycję, tzw. „Cymper”.
„Cymper” obchodzony jest każdego roku, w ostatnią niedzielę karnawału w gminie Zbąszyń (województwo wielkopolskie). Wówczas ulicami wiosek, przy dźwiękach muzyki koźlarskiej maszerują korowody przebierańców. Dla lokalnych mieszkańców „Cymper” kojarzy się z zakończeniem karnawału i rozpoczęciem postu. W korowodzie uczestniczą: najczęściej ksiądz, zakonnica, policjant, leśniczy, Cygan, para młoda, niedźwiedź, koń, i wiele innych barwnych postaci. Towarzyszą im postacie abstrakcyjne, jak np.: chochołchochołchochoł oraz figury szachowe tzw. „biały” lub „czarny laufer” (goniec) posługujący się biczami lub sadzą naznaczając napotkanych przechodniów.
chochoł
Nazwa odnosi się zarówno do konstrukcji ze słomy zakładanej zimą na delikatne rośliny, by uchronić je przed zimnem, jak też do abstrakcyjnej postaci, która pojawia się w obrzędach ludowych i utworach literackich („Wesele” S. Wyspiańskiego). Obrażenie Chochoła (według wierzeń ludowych) wiązało się z niebezpieczeństwem, iż stwór ten zacznie płatać figle.
Kulturą ludową różnych narodowości i grup etnicznychgrupy etnicznegrup etnicznych zajmuje się nauka zwana etnografią. Na mapce Polski umieszczone zostały regiony oraz ludność, która je zamieszkuje. Zapoznaj się z mapą i rozwiąż ćwiczenie znajdujące się poniżej.
grupy etniczne
grupy społeczne zamieszkujące Polskę, identyfikujące się z innym narodem niż polski, np. Tatarzy, Karaimi, Łemkowie, Romowie. Mniejszości narodowe i etniczne stanowią w Polsce kilka procent ludności kraju.
R1NzrYBbvxzvh1
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
R11BKLKDR6SRK
Wykonaj zgodnie z poleceniem.
Źródło: edycja: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
R3TQECE8T5ZOX
Czy znasz nazwę regionu, w którym mieszkasz? Odpowiedz na pytanie: jak się nazywa twój region i w jakiej części Polski się znajduje? Odpowiedź zapisz w notatniku.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Wybierz jeden spośród głównych regionów Polski: Małopolska, Górny Śląsk, Dolny Śląsk, Wielkopolska, Podlasie, Mazowsze, Mazury, Warmia, Pomorze Gdańskie, Pomorze Zachodnie, Kujawy, Suwalszczyzna.
Ćwiczenie 2
R3XFTFVH7NPBA
Dziewczynka w stroju ludowym. Na głowie ma wianek z kwiatów polnych, ubrana w biała koszulę, kolorowy serdak, czerwoną spódnicę. Na spódnicy biały koronkowy fartuszek. Na szyi czerwone korale. Na nogach czerwone trzewiki do kostki.
Dziewczynka w stroju ludowym. Na głowie ma wianek z kwiatów polnych, ubrana w biała koszulę, kolorowy serdak, czerwoną spódnicę. Na spódnicy biały koronkowy fartuszek. Na szyi czerwone korale. Na nogach czerwone trzewiki do kostki.
Dziewczyna w krakowskim stroju ludowym.
Źródło: flickr [czytaj: flike], dostępny w internecie: https://www.flickr.com/photos/iks_berto/6231174230, domena publiczna.
Niektóre części stroju mają swoje własne nazwy, np. buty - to trzewiki, kamizelka - to serdak, bluzka - to koszula oraz fartuszek.
Od góry: wianek, korale, koszula, serdak, fartuszek, spódnica, trzewiki.
Ćwiczenie 2
RDlZu3NU5EN1R
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
W twojej okolicy na pewno działa koło gospodyń wiejskich lub jakiś zespół ludowy, którego członkowie noszą podobne stroje i mogą Ci pomóc. Możesz też sięgnąć do Internetu pod hasło: części stroju ludowego.
Jeśli zainteresowały cię polskie stroje ludowe - spróbuj je skompletować na kolejnych stronach gry edukacyjnej, ta zabawa okaże się również pouczająca. Powodzenia!
Alternatywa gry edukacyjnej
Poniżej przedstawiono alternatywę gry edukacyjnej.
RQ0G5KrHDYYP1
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region kujawsko‑pomorski.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region kujawsko‑pomorski.
Region kujawsko‑pomorski - film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Region kujawsko-pomorski - film, licencja: CC BY 3.0.
Region wielkopolski - film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Region wielkopolski - film, licencja: CC BY 3.0.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region wielkopolski.
Test sprawdzający wiedzę z zakresu strojów ludowych81050Brawo! Test został zaliczony.Niestety, test nie został zaliczony. Spróbuj ponownie.
Test
Test sprawdzający wiedzę z zakresu strojów ludowych
Liczba pytań:
8
Limit czasu:
10 min
Pozostało prób:
1/1
Twój ostatni wynik:
-
Test sprawdzający wiedzę z zakresu strojów ludowych
Pytanie
1/8
Pozostało czasu
0:00
Twój ostatni wynik
-
Gra edukacyjna - stroje ludowe
Poniżej znajduje się gra edukacyjna, w której poprzez zabawę poznasz 24 stroje ludowe z różnych regionów Polski. Zadanie urozmaicają animacje przedstawiające legendy oraz informacje o regionalnych atrakcjach.
Mieszkańcy niektórych regionów do dziś zachowali swoją odrębność poprzez lokalny folklorfolklorfolklor.
Częścią folkloru są tradycyjne obrzędyobrzędyobrzędy i zwyczajezwyczajezwyczaje. Dotyczą one momentów ważnych, przełomowych w życiu człowieka, wynikają z szacunku do sił nadprzyrodzonych – Boga oraz otaczającej nas przyrody.
Poczta Polska wydała serię znaczków pt. Polskie zwyczaje ludowe, natomiast Mennica Polska wybiła monety z serii Polski Rok Obrzędowy. Zapoznaj się z ich ilustracjami zamieszczonymi w poniższej galerii, zwracając uwagę na to, które zwyczaje i obrzędy ludowe upamiętniają.
Rk44UcLPPcSxC
Ilustracja przedstawia znaczek pocztowy, na którym znajduje się grupa osób we wnętrzu chłopskiej chaty. Kobieta po lewej stronie trzyma tacę z pisankami. Mężczyzna obok ma na ręku koszyk. Następny trzyma wózek z kogutem. Pozostali dwaj grają na instrumentach smyczkowych. Pod sufitem wisi dekoracja.
Znaczek pocztowy z serii "Polskie zwyczaje ludowe"
Źródło: myvimu.com, dostępny w internecie: https://myvimu.com/exhibit/54922876-polskie-zwyczaje-ludowe-kurek-wielkanocny, licencja: CC BY 3.0.
R1SAiIjgZjM5f
Ilustracja przedstawia znaczek pocztowy. Na znaczku ukazana jest grupa ludzi ubranych w ludowe stroje. Osoby po prawej stronie tańczą na kwiecistej łące do muzyki, przygrywanej przez mężczyzn z lewej. Głównymi instrumentami są skrzypce i wiolonczela. Niektórzy w tańcu podnoszą kapelusze. W tle rosną drzewa o młodych, zielonych liściach.
Znaczek pocztowy z serii "Polskie zwyczaje ludowe"
Źródło: katalogznaczkow.net, dostępny w internecie: https://katalogznaczkow.net/polskie-zwyczaje-ludowe-2365/#google_vignette, domena publiczna.
RgpBbTfyd1jX6
Ilustracja interaktywna przedstawia monetę okolicznościową „Śmigus dyngus”. Na tle ozdobnej firanki znajduje się godło Rzeczypospolitej Polskiej oraz półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA w kolorze złotym. U dołu baranek, pisanki wykonane farbami w kolorach: niebieskim, złotym, zielonym i czerwonym oraz gałązki wierzbowe. Z lewej strony oznaczenie roku emisji: 2003, z prawej strony napis: 20 ZŁ. Na rewersie znajduje się scena, przedstawiająca dziewczęta i chłopców. W tle stoją studnia, chaty i fragment kościoła. U dołu napis: ŚMIGUS‑DYNGUS. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: Awers monety przedstawia baranka wielkanocnego, który stoi w wiklinowym koszyku. Pod barankiem widoczne są kolorowe jajka z widocznymi zdobieniami. Górna część monety przedstawia serwetkę zrobioną na szydełku.
Punkt 2: Rewers monety przedstawia tradycyjny zwyczaj – Śmigus dyngus, który polega na polewaniu drugiej osoby wodą. Przedstawiona na rewersie scena przedstawia dzieci polewające się wodą.
Ilustracja interaktywna przedstawia monetę okolicznościową „Śmigus dyngus”. Na tle ozdobnej firanki znajduje się godło Rzeczypospolitej Polskiej oraz półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA w kolorze złotym. U dołu baranek, pisanki wykonane farbami w kolorach: niebieskim, złotym, zielonym i czerwonym oraz gałązki wierzbowe. Z lewej strony oznaczenie roku emisji: 2003, z prawej strony napis: 20 ZŁ. Na rewersie znajduje się scena, przedstawiająca dziewczęta i chłopców. W tle stoją studnia, chaty i fragment kościoła. U dołu napis: ŚMIGUS‑DYNGUS. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: Awers monety przedstawia baranka wielkanocnego, który stoi w wiklinowym koszyku. Pod barankiem widoczne są kolorowe jajka z widocznymi zdobieniami. Górna część monety przedstawia serwetkę zrobioną na szydełku.
Punkt 2: Rewers monety przedstawia tradycyjny zwyczaj – Śmigus dyngus, który polega na polewaniu drugiej osoby wodą. Przedstawiona na rewersie scena przedstawia dzieci polewające się wodą.
Moneta okolicznościowa z serii Polski Rok Obrzędowy przedstawiająca zwyczaje wielkanocne.
Źródło: Mennica Polska, dostępny w internecie: Mennica Polska, Monety z serii Polski Rok Obrzędowy, domena publiczna., domena publiczna.
RZQU1JyZvR0hK
Ilustracja przedstawia monetę okolicznościową „Dożynki”. Awers ukazuje kobiety i mężczyzn w strojach ludowych ustawionych w parach. Pierwsza para niesie chleb oraz kłosy zbóż. Rewers przedstawia godło Rzeczpospolitej Polskiej wewnątrz wieńca ze zboża, przewiązanego biało‑czerwoną wstęgą. U góry znajduje się napis RZECZPOSPOLITA POLSKA, a u dołu liczba 20. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: Rewers monety przedstawia orszak dożynkowy. Na pierwszym planie widoczna jest para niosąca chleb - nieodłączny element dożynek, oraz ścięte zboże. Na drugim planie widoczni są ludzie, niosący kosy z szarfami.
Punkt 2: Awers monety jest kolorowy. Posiada czerwony akcent - szarfę przy wieńcu, pod którą znajduje się orzeł. Na dole monety widoczne są owoce, i warzywa, oraz nominał – 20zł.
Ilustracja przedstawia monetę okolicznościową „Dożynki”. Awers ukazuje kobiety i mężczyzn w strojach ludowych ustawionych w parach. Pierwsza para niesie chleb oraz kłosy zbóż. Rewers przedstawia godło Rzeczpospolitej Polskiej wewnątrz wieńca ze zboża, przewiązanego biało‑czerwoną wstęgą. U góry znajduje się napis RZECZPOSPOLITA POLSKA, a u dołu liczba 20. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: Rewers monety przedstawia orszak dożynkowy. Na pierwszym planie widoczna jest para niosąca chleb - nieodłączny element dożynek, oraz ścięte zboże. Na drugim planie widoczni są ludzie, niosący kosy z szarfami.
Punkt 2: Awers monety jest kolorowy. Posiada czerwony akcent - szarfę przy wieńcu, pod którą znajduje się orzeł. Na dole monety widoczne są owoce, i warzywa, oraz nominał – 20zł.
Moneta okolicznościowa z serii Polski Rok Obrzędowy przedstawiająca zwyczaje dożynkowe.
Źródło: Mennica Polska, dostępny w internecie: Mennica Polska, Monety z serii Polski Rok Obrzędowy, domena publiczna, domena publiczna.
R1BAndy0kKr4b
Ilustracja przedstawia zdjęcie monety okolicznościowej z okazji nocy świętojańskiej. Z prawej strony awersu znajduje się godło Rzeczypospolitej Polskiej. Poniżej napis: 20 ZŁ. W centralnej części oraz nad orłem ukazane są wizerunki dziewcząt i chłopców tańczących przy ognisku na tle stylizowanych liści paproci. U dołu umieszczony jest napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz rok 2006. Na rewersie, w centrum monety, znajduje się stylizowany wizerunek kwiatu paproci, zmieniający kolory w zależności od kąta patrzenia. W otoku na tle ozdobnego reliefu są stylizowane wizerunki dwóch skrzatów, u dołu półkolem napis: NOC ŚWIĘTOJAŃSKA.
Moneta okolicznościowa z serii Polski Rok Obrzędowy przedstawiająca zwyczaje nocy świętojańskiej.
Źródło: Mennica Polska, dostępny w internecie: Mennica Polska, Monety z serii Polski Rok Obrzędowy, domena publiczna., domena publiczna.
Ćwiczenie 3
R1ZU7VDNXLFQD
Przyjrzyj się niżej zamieszczonej reprodukcji i odpowiedz na pytanie: Który ze zwyczajów ludowych zilustrował polski malarz – Julian Fałat? Odpowiedź zapisz w notatniku poniżej.
R172DG1LFJ99N
Zwyczaj ludowy, ilustracja do zadania
Źródło: wikipedia.org, domena publiczna.
Jest to zwyczaj, który jest kultywowany w okresie Bożego Narodzenia, zwróć uwagę na szczególne przebranie jednego z kolędników.
To zwyczaj kolędowania z turoniem.
Polecenie 6
R1AXMFR94KM4S
Opowiedz o jednym ze zwyczajów lub obrzędów, które odbywają się w twojej okolicy. Jeśli nie spotkałeś/-aś się osobiście z żadnym zwyczajem - zapytaj rodziców, albo dziadków. Wpisz w notatniku jego nazwę lub krótki opis.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Polskie obrzędy i zwyczaje ludowe wielu ludziom są wciąż bliskie dzięki temu, że przekazywane są z pokolenia na pokolenie, a także utrwalane w ekspozycjach muzealnych, na zdjęciach, filmach, rycinach i obrazach. Poniżej, obrazy przedstawiające życie dawnej wsi.
R115CNZAT4UPK
Obraz przedstawia wnętrze karczmy podczas zabawy. Na środku widać pary, które tańczą. Część ludzi stoi przy ścianach. Na pierwszym planie znajduje się kobieta, ubrana w białą bluzkę, białą spódnicę w kolorowe kwiaty, zakończoną koronką. Na bluzce ma haftowaną, czarno‑złotą kamizelkę, na głowie białą chustę.
Obraz Włodzimierza Tetmajera pt. „Tańce w karczmie”.
Źródło: wikipedia.pl, domena publiczna.
R1T7L6V17TT6F
Ilustracja ukazuje dziesięć postaci przed białą chatą, podzielonych na trzy grupy. W otwartych drzwiach chaty, na progu stoi kobieta, ubrana w długą czerwoną spódnicę i czerwoną kamizelę; na głowie ma czerwoną chustę. Zbliża się do niej mężczyzna – dziad – ubrany w długi, brunatny, łatany płaszcz. Na lewym ramieniu ma zarzucony worek, w prawej ręce trzyma kapelusz. Tuż za nim znajdują się dwaj grajkowie. Jeden z nich ubrany jest w długi, brunatny płaszcz z futrzanym kołnierzem, długie, czarne buty i czarny kapelusz. Zwrócony do widza bokiem gra na basetli – instrumencie smyczkowym, zbliżonym do wiolonczeli. Na lewo od niego stoi skrzypek. Ubrany jest w czerwoną katanę i brązowe spodnie, wpuszczone w długie buty; na głowie ma czarny kapelusz. Na lewo od kobiety, tuż przy ścianie stoi grupa parobków, zaglądających przez okno do chaty. Ubrani są w charakterystyczne, odświętne stroje krakowskich chłopów. Po prawej stronie obrazu stoi chłopiec w czerwonej katanie, brązowych spodnich i czarnym kapeluszu. Scena rozgrywa się w nasyconym słońcem, zimowym pejzażu wsi. Na lewo od białej chaty, w oddali, ukazane zostały dwie, drewniane chaty o dachu krytym strzechą i zasypanym warstwą śniegu. Na najdalszym planie artysta namalował grupę drzew pozbawionych liści.
Obraz Włodzimierza Tetmajera pt.:"Muzykanci w Bronowicach".
Źródło: wikipedia.pl, domena publiczna.
RGK8T65K75XC2
Ilustracja ukazuje trzy kobiety na podwórzu przed chatą. Ubrane są w regionalne stroje. Na głowach mają chusty i przewiązane są fartuchami. Po prawej stronie leży taczka, w dali stoi wóz zaprzężony w konie. Po podwórzu biegają kury. Chata jest malowana na biało i kryta strzechą.
Obraz Włodzimierza Tetmajera pt. „Przed chatą”.
Źródło: wikipedia.pl, domena publiczna.
R1H7MGPBP2F8N
Ilustracja ukazuje zgromadzonych przed kościołem ludzi, którzy trzymają przyniesione do poświęcenia pokarmy. Naprzeciwko stoi ksiądz w birecie i czerwonej kapie, w ręku trzyma kropidło. Przy nim stoi małe dziecko z czapką w ręku. W tle znajduje się pejzaż pokryty śniegiem.
Obraz Teodora Axentowicza pt. „Święcenie”
Źródło: wikipedia.pl, domena publiczna.
Ćwiczenie 4
R1LKK7F7LB318
Pięć fotografii przedstawiających różne przedmioty obrzędowe, takie jak: Marzanna w barwnym stroju, osadzona na drewnianej tyczce; wieńce z plonów w postaci dwóch dużych bel słomy, przystrojonych tak, że imitują postacie ludzkie; kilkanaście wysokich palm wielkanocnych; wiele zapalonych zniczy, choinkę przystrojoną lampkami i bombkami.
Pięć fotografii przedstawiających różne przedmioty obrzędowe, takie jak: Marzanna w barwnym stroju, osadzona na drewnianej tyczce; wieńce z plonów w postaci dwóch dużych bel słomy, przystrojonych tak, że imitują postacie ludzkie; kilkanaście wysokich palm wielkanocnych; wiele zapalonych zniczy, choinkę przystrojoną lampkami i bombkami.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Zwyczaje i obrzędy znane są od pokoleń. Jeśli masz trudności z rozwiązaniem tego zadania zapytaj rodziców lub dziadków.
Prawidłowe dopasowanie: ilustracje - góra - od lewej il.1 - Topienie marzanny, il.2 - Dożynki, il.3 - Niedziela Palmowa. dół - od lewej: il.1 - Zaduszki, il.2 - Wigilia Bożego Narodzenia.
Ćwiczenie 4
RAVSMT31Q1OXP
Połącz w pary. Do każdego motywu obrzędowego dobierz nazwę właściwego święta.
Połącz w pary. Do każdego motywu obrzędowego dobierz nazwę właściwego święta.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zwyczaje i obrzędy znane są od pokoleń. Jeśli masz trudności z rozwiązaniem tego zadania zapytaj rodziców lub dziadków.
Prawidłowo dobrane pary: Znicz‑Zaduszki, Choinka- Wigilia Bożego Narodzenia, Wieńce z plonów -Dożynki, marzanna - Pierwszy dziń wiosny, Palma- Niedziela Palmowa.
Ćwiczenie 5
RjuXPE8DkPfwv1
Okresem wprowadzającym w rok obrzędowy jest wczesna zima. Spróbuj uporządkować wymienione polskie obrzędy doroczne, zachowując porządek chronologiczny – od zimy do jesieni. Obrzędy do uporządkowania: 1. Dożynki, 2. Pierwszy dzień wiosny, 3. Zaduszki, 4. Niedziela Palmowa, 5. Wigilia Bożego Narodzenia.
Okresem wprowadzającym w rok obrzędowy jest wczesna zima. Spróbuj uporządkować wymienione polskie obrzędy doroczne, zachowując porządek chronologiczny – od zimy do jesieni. Obrzędy do uporządkowania: 1. Dożynki, 2. Pierwszy dzień wiosny, 3. Zaduszki, 4. Niedziela Palmowa, 5. Wigilia Bożego Narodzenia.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Ułatwi ci zadanie, jeśli zastanowisz się: 1) jaki zwyczaj wiąże się z okresem zimowym i choinką, 2) z wiosną będą związane 2 zwyczaje, 3) lato wiąże się z dorocznym obrzędem ważnym dla rolników, 4) jesień i wspomnienie zmarłych .
Cztery fotografie przedstawiające zwyczaje i obrzędy związane są z okresem Bożego Narodzenia: Kolędowanie, Orszak Trzech Króli, Stajenkę Betlejemską, Szopkę Krakowską.
Cztery fotografie przedstawiające zwyczaje i obrzędy związane są z okresem Bożego Narodzenia: Kolędowanie, Orszak Trzech Króli, Stajenkę Betlejemską, Szopkę Krakowską.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę na szczegóły; ubrania osób i otoczenie.
Na górze od lewej: Kolędowanie, Orszak Trzech Króli. Dół: Szopki bożonarodzeniowe
Ćwiczenie 6
RMA18K2H82PQ2
Wskaż, które zwyczaje i obrzędy związane są z okresem Bożego Narodzenia.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Zastanów się, jesli nie jesteś pewna/ pewny - zapytaj rodziców lub dziadków.
post -kolędowanie- szopka.
Ćwiczenie 7
R1217BDXVEQMQ
Znaczki pocztowe i monety (awers i rewers każdej monety) przedstawiające obrzędy i zwyczaje oraz tradycje religijne takie jak: Wielkanoc, Noc Świętojańska, Dożynki.
Znaczki pocztowe i monety (awers i rewers każdej monety) przedstawiające obrzędy i zwyczaje oraz tradycje religijne takie jak: Wielkanoc, Noc Świętojańska, Dożynki.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Przyjrzyj się szczegółom na znaczkach i monetach, po nich zorientujesz się, jakie to obrzędy.
Góra od lewej: Obrzędy i zwyczaje Wielkanocne, Obrzędy i zwyczaje świętojańskie. Na dole: Obrzędy i zwyczaje dożynkowe.
Polecenie 6
RPX1GJ57LPHSF
Zastanów się, które ze zwyczajów i obrzędów są nadal kontynuowane w Twojej okolicy - zapisz je w notatniku.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
R15cChX3E0DFH
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. zdejmowanie welonu podczas wesela, 2. krótsza nazwa nocy świętojańskiej, 3. dzień, gdy sypie się głowę popiołem, 4. jej topienie przywołuje wiosnę, 5. nazwa dnia tygodnia, gdy zajada się pączkami.
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. zdejmowanie welonu podczas wesela, 2. krótsza nazwa nocy świętojańskiej, 3. dzień, gdy sypie się głowę popiołem, 4. jej topienie przywołuje wiosnę, 5. nazwa dnia tygodnia, gdy zajada się pączkami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Na pewno znane ci są zwyczaje i obrzędy w twoim regionie, ale możesz zapytać o to najbliższych - rodziców lub dziadków.
Palma jest rozwiązaniem krzyżówki. Palmy robiono przed Wielkanocą z różnych materiałów: papieru, suchych kwiatów, zielonych części roślin. Palma kurpiowska była wykonana ze ściętego drzewka, góralska z bazi, a na wschodzie popularne są palmy z gałązek wierzby lub z suszonych kwiatów i traw.
Każdy region posiada cechy, po których możemy go rozpoznać. Charakterystyczne dla tych regionów są również tańce ludowe, które mają swoje nazwy, wyróżniają się melodią i tempem.
R1SRNCZ9UOD58
Ilustracja interaktywna przedstawia trzy pary tańczące przed chatą. Przygrywają im siedzący na przyzbie muzykanci. Postacie mają na sobie odświętne ubrania, kobiety noszą wianki ze wstążkami, mężczyźni białe koszule. Cała scena namalowana została właściwie z użyciem tylko trzech barw – bieli, brązu i czerwieni. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Przedstawiona na obrazie ludność pochodzi z tzw. chłopstwa, o czym mogą świadczyć charakterystyczne stroje. Kobiety tańczą boso obok chaty krytej strzechą. Pod ścianą siedzi grupa osób grających na instrumentach. Tytułowa Kołomyjka jest tańcem ludowym, którego cechą charakterystyczną jest rosnące tempo.
Ilustracja interaktywna przedstawia trzy pary tańczące przed chatą. Przygrywają im siedzący na przyzbie muzykanci. Postacie mają na sobie odświętne ubrania, kobiety noszą wianki ze wstążkami, mężczyźni białe koszule. Cała scena namalowana została właściwie z użyciem tylko trzech barw – bieli, brązu i czerwieni. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Przedstawiona na obrazie ludność pochodzi z tzw. chłopstwa, o czym mogą świadczyć charakterystyczne stroje. Kobiety tańczą boso obok chaty krytej strzechą. Pod ścianą siedzi grupa osób grających na instrumentach. Tytułowa Kołomyjka jest tańcem ludowym, którego cechą charakterystyczną jest rosnące tempo.
Teodor Axentowicz, "Kołomyjka", obraz olejny.
Źródło: wikipedia.pl, domena publiczna.
REMX8JS6OSFQC
Drewniana rzeźba przedstawiająca czterech muzykantów. Rzeźba jest pomalowana na stonowane kolory. Wszyscy czterej muzykanci mają duże wąsy i kapelusze, brązowe buty, szerokie spodnie oraz płaszcze wiązane w pasie. Mężczyzna z lewej strony gra na kontrabasie, następny na rogu, kolejny na skrzypcach, a ostatni na akordeonie.
Ludowa rzeźba przedstawiająca muzykantów, Muzeum Regionalne, Łuków.
Źródło: muzeum.lukow.pl, dostępny w internecie: http://muzeum.lukow.pl/lukowski-osrodek-rzezby-ludowej/ [dostęp 12.01.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Inne polskie tańce ludowe - to walczyk lub oberek, ale jest ich naprawdę duża różnorodność.
Walczyk lubelski – biłgorak – najbardziej liryczny, wdzięczny, o dużej płynności ruchów taniec lubelski. Często tańczono go pod koniec wesela, by wprowadzić poczucie nostalgii. Taniec poprzedzony jest przyśpiewką: Nie wydumas nic jenacy, jeno co ci sam Bóg przeznacy... . Wysłuchaj nagrania. **
R2wXYYRCeJvcP1
Utwór muzyczny: Walc Lubelski - Świeć miesiączku. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
Utwór muzyczny: Walc Lubelski - Świeć miesiączku. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
Walczyk lubelski - „Świeć miesiączku”, nagranie AM, CC BY 3.0.
Źródło: AMFN, Oberek, utwór pt. "Cebulka", licencja: CC BY 3.0.
Nagranie tańca ludowego „Cebulka". Żywy i wesoły utwór, w metrum trójdzielnym, wykonywany przez kapelę w składzie: klarnet, skrzypce, akordeon.
Melodie ludowe bywają niekiedy inspiracją dla współczesnych artystów. Wysłuchaj oberka w muzyce artystycznej – Grażyna Bacewicz „Oberek na skrzypce i fortepian”.
RWHl2GftR17JF
Nagranie dźwiękowe. Bardzo szybki, ognisty utwór, wykonywany przez skrzypka i pianistę. Utwór rozpoczyna pianista, grając akompaniament w rytmie i charakterze oberka. Partia skrzypiec robi wrażenie bardzo trudnej technicznie. Skrzypek gra, używając różnych technik: gra smyczkiem, pizzicato, używa flażoletów.
Nagranie dźwiękowe. Bardzo szybki, ognisty utwór, wykonywany przez skrzypka i pianistę. Utwór rozpoczyna pianista, grając akompaniament w rytmie i charakterze oberka. Partia skrzypiec robi wrażenie bardzo trudnej technicznie. Skrzypek gra, używając różnych technik: gra smyczkiem, pizzicato, używa flażoletów.
Źródło: "Oberek na skrzypce i fortepian" autorstwa Grażyny Bacewicz, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: "Oberek na skrzypce i fortepian" autorstwa Grażyny Bacewicz, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe. Bardzo szybki, ognisty utwór, wykonywany przez skrzypka i pianistę. Utwór rozpoczyna pianista, grając akompaniament w rytmie i charakterze oberka. Partia skrzypiec robi wrażenie bardzo trudnej technicznie. Skrzypek gra, używając różnych technik: gra smyczkiem, pizzicato, używa flażoletów.
Do najbardziej charakterystycznych elementów odróżniających przedstawicieli jednych regionów od innych należy ich sposób mówienia, czyli gwaragwaragwara.
Poszukaj w Internecie i wysłuchaj brzmienia różnych gwar, np.:
dorobek kultury minionych pokoleń; język, tradycje, obyczaje, religie, zabytki architektury, muzea i skanseny, rezerwaty archeologiczne, obiekty historyczne, miejsca martyrologii
dożynki
dożynki
inaczej: Święto Plonów, Wieńce – ludowe święto, połączone z obrzędami dziękczynnymi za ukończenie żniw i prac polowych
etnografia
etnografia
dyscyplina naukowa zajmująca się opisem i analizą kultury ludowej różnych społeczności i grup etnicznych
folklor
folklor
dziedzina, która odzwierciedla twórczość ludową i jest charakterystyczna dla społeczności zamieszkujących określone regiony; obejmuje również obrzędy, zwyczaje, muzykę, taniec, mowę, stroje i rękodzieło
gwara
gwara
sposób mówienia ludności danego obszaru, odrębny od języka, którym posługuje się większość mieszkańców kraju; charakteryzuje się specyficznymi wyrażeniami i akcentem, np. gwara śląska, podhalańska, albo gwara wiejska
kolędowanie
kolędowanie
nazywane też chodzeniem po kolędzie – obchód domów przez grupę kolędników. Kolędnicy odgrywają różne scenki, stąd towarzyszą im rekwizyty, takie jak: gwiazda, turoń – rogate, włochate zwierzę z kłapiącą paszczą, kosa – atrybut śmierci. Jest praktykowany w okresie tzw. Godów (od Wigilii Bożego Narodzenia do Trzech Króli) oraz w okolicach Ostatków i Wielkanocy
kultura
kultura
to całość dorobku ludzkości, zarówno materialnego, jak i duchowego. Na kulturę składają się dzieła literackie, sztuka, obyczaje, język, tradycje, religia i wiele innych elementów; swoją kulturę mają poszczególne kraje, ale też regiony (np. Tatry, Kaszuby)
niedziela palmowa
niedziela palmowa
to chrześcijańskie święto rozpoczynające Wielki Tydzień, przypadające w ostatnią niedzielę przed Wielkanocą; obchodzone jest na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy; w tym dniu w kościołach święci się palmy i organizuje procesje
noc świętojańska
noc świętojańska
najkrótsza noc w roku przypadająca między 23 a 24 czerwca, tuż przed dniem św. Jana, świętowana w krajach słowiańskich, również w Polsce; związana z dawnymi wierzeniami w siły natury, wody i ognia, obecnie jest okazją do zabaw, tańców i rozpalania ognisk
oberek
oberek
polski taniec ludowy „obracany w koło” w metrum 3/8, w bardzo żywym tempie, o charakterze skocznym i wesołym
obrzędy
obrzędy
wierzenia, wyobrażenia, czynności i zachowania przekazywane z pokolenia na pokolenie, przyjmujące formę rytuału społecznego i sakralnego
orszak trzech króli
orszak trzech króli
uliczne jasełka, czyli przedstawienia nawiązujące treścią do Bożego Narodzenia, podczas których wspólnemu przejściu setek osób ulicami danej miejscowości towarzyszy głośne, radosne śpiewanie kolęd
popielec
popielec
inaczej: Środa Popielcowa; w tradycji chrześcijańskiej dzień rozpoczynający okres Wielkiego Postu, przypadający w środę, gdy w świątyniach posypuje się popiołem głowy wiernych
szopka bożonarodzeniowa
szopka bożonarodzeniowa
zwyczaj budowania stajenki betlejemskiej ze żłóbkiem i figurkami, będących miniaturami lub konstrukcjami rzeczywistej wielkości; w Polsce szczególnie znane są bogato zdobione szopki krakowskie nawiązujące swą architekturą do zabytków Krakowa
śmigus- dyngus
śmigus- dyngus
inaczej: lany poniedziałek; zwyczaj polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny
tłusty czwartek
tłusty czwartek
znany także jako zapusty, mięsopust, karnawał; tłusty czwartek rozpoczyna ostatni tydzień karnawału, jest to ostatni czwartek przed wielkim postem (czyli 52 dni przed Wielkanocą) w kalendarzu chrześcijańskim
topienie marzanny
topienie marzanny
zwyczaj topienia słomianej kukły, ubranej i przystrojonej w kolorowe wstążki, którą w rytualny sposób palono bądź topiono, aby przywołać wiosnę; zwyczaj ten ma swoje korzenie w obrzędach ofiarnych i miał zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku
tradycja
tradycja
ogół obyczajów, norm, poglądów, zachowań, itp. właściwych jakiejś grupie społecznej, przekazywanych z pokolenia na pokolenie
utożsamiać się
utożsamiać się
utożsamiać się z narodem czy kulturą oznacza, że czujemy się częścią tego narodu, tej kultury, a jej wartości, tradycje i historia są nam bliskie
walczyk lubelski
walczyk lubelski
inaczej: biłgorak – najbardziej liryczny, wdzięczny, o dużej płynności ruchów taniec lubelski; często tańczono go pod koniec wesela, by wprowadzić poczucie nostalgii; taniec poprzedzony jest przyśpiewką: „Nie wydumas nic jenacy, jeno co ci sam Bóg przeznacy...”
walory kulturowe
walory kulturowe
muzea i rezerwaty archeologiczne, zabytki architektury i budownictwa, obiekty unikatowe i muzea specjalistyczne, obiekty historyczno‑wojskowe, miejsca i muzea martyrologii, współczesne imprezy kulturowe, miejsca pielgrzymkowe
wigilia Bożego Narodzenia
wigilia Bożego Narodzenia
w tradycji chrześcijańskiej dzień poprzedzający Boże Narodzenie, kończący okres adwentu; wg tradycji wieczorem rozpoczyna się wieczerza wigilijna wraz z „pierwszą gwiazdką na niebie” - symbolicznie nawiązująca do Gwiazdy Betlejemskiej, która zwiastowała narodziny Jezusa; podczas wieczerzy uczestnicy przełamują się opłatkiem, składając sobie życzenia; to także czas śpiewania kolęd i umieszczania prezentów pod choinką
zaduszki
zaduszki
inaczej: Dzień Zaduszny, przypada w tradycji kościoła łacińskiego 2 listopada i jest czasem, kiedy wspominamy naszych zmarłych, modlimy się za nich i odwiedzamy ich groby; w kościele wschodnim podobne obchody odbywają się kilkukrotnie w ciągu roku
zwyczaje
zwyczaje
wprowadzone kulturowo zachowanie się ludzi, wynikające z uznanych w danej społeczności tradycyjnych wzorów
Źródła
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl
Atlas polskich strojów ludowych. Stroje ludowe jako fenomen kulturowy, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, (2013)