Antonio Zucchi, „Lesbia rozpacza nad śmiercią wróbla”, 1773, Klasztor Nostell, Anglia, the-athenaeum.org, CC BY 3.0
Ważne daty
Około 87 p.n.e. – data urodzin rzymskiego poety Gajsza Waleriusza Katullusa
Pomiędzy 58 a 57 p.n.e. – data śmierci Gajusza Waleriusza KatullusaGajusz Waleriusz Katullus (Gaius Valerius Catullus)Gajusza Waleriusza Katullusa
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R121BzT4ncduY1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
19) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
Nauczysz się
konstruować ze słuchu prostą wypowiedź w języku łacińskim osadzoną w kontekście sugestywnym (zrozumiałym) dla ucznia;
przytaczać sens czytanego tekstu łacińskiego (czytanie generalne);
wykorzystywać dotychczas nabyte umiejętności językowe do rozumienia tekstu łacińskiego.
Lament na śmierć wróbelka – czytanie ze zrozumieniem
R5h4XwroKZY9c
Film Lament na śmierć wróbelka – czytanie ze zrozumieniem. Film jest stworzony w formie komiksu i jest podzielony na sceny: 1. Na początku pojawia się sylwetka młodego poety Katullusa i Lesbii. Przy postaci Katullusa pojawiają się serduszka symbolizujące miłość Katullusa do Lesbii. Katullus spogląda na Lesbię. Lesbia z dezaprobatą odwraca się od Katullusa. Pomiędzy Katullusem a Lesbią pojawia się obustronna strzałka (symbolizująca wzajemność), która na słowa „mutuus non est” zostaje wyraźnie przekreślona. 2. Lesbia siedzi na krześle, z zachwytem patrzy na latającego wokół niej wróbelka. Wróbelek siada jej na dłoni, ta drugą dłonią głaszcze go, nad Lesbią pojawia się chmurka, w której widać plaster miodu wraz z podpisem: „mellitus est!” Wróbelek patrzy na Lesbię i ćwierka do niej. Ponad Lesbią pojawia się „wzór matematyczny”: obrazek wróbelka, obrazek przedstawiający oczy Lesbii; ma on symbolizować, że wróbelek znaczy dla Lesbii więcej, niż jej własne oczy. 3. Na ekranie pojawia się wróbelek umierający na kolanach Lesbii. Lesbia jest wyraźnie smutna i zaczyna rzewnie płakać . Przy Lesbii pojawiają się odpowiednio: Wenus (bogini miłości) i Kupidyn, którzy także płaczą. przy nich pojawia się następnie grono życzliwych przyjaciół (składających kondolencje), którzy również płaczą. 4. Wróbelek wybiera się w podróż do krainy umarłych: z leżącego ciała wróbelka wydobywa się jego „duch”. Na ekranie pojawia się duży napis: „Quid sunt inferi?” Wróbelek schodzi do ciemnawej, podziemnej jaskini. Wewnątrz znajdują się wrota, nad nimi napis: INFERI, zaś na nich znak drogowy przedstawiający „zakaz zawracania”. Wróbelek przechodzi przez wrota i widzi innych zmarłych. Wnętrze nie podoba się wróbelkowi, więc odwraca się do drogi powrotnej, ale wrota przed nim zamykają się z hukiem. Także po wewnętrznej stronie wrót widnieje „zakaz zawracania”. Na ekranie pojawia się świecąca żarówka, robi się widno. Żarówka gaśnie, znów jest ciemno, pojawia się napis: „tenebrae”. Na ekranie pojawia się animacja wróbelka idącego do podziemia ciemną drogą. W górnej części ekranu pojawia się napis: via = iter. 5. Na ekranie pojawia się sugestywny obrazek przedstawiający personifikację śmierci. Na ekranie pojawia się ćwierkający wróbelek, którym śmierć podobnie się zachwyca, wysysa duszę i połyka. Obok niej pojawia się zdenerwowany Katullus i Lesbia lamentująca nad zwłokami wróbelka. Katullus wymachuje ręką w stronę śmierci i krzyczy/odgraża się jej i otaczającej ją ciemności. Pojawia się nad nim komiksowa chmurka z napisem: Vae vobis! Male sit vobis! Następnie odwraca się w stronę Lesbii i pojawia się nad nim komiksowa chmurka z napisem): „o factum male!” Lesbia obficie płacze, ma oczy pełne łez, przez to są nabrzmiałe i czerwone.
Film Lament na śmierć wróbelka – czytanie ze zrozumieniem. Film jest stworzony w formie komiksu i jest podzielony na sceny: 1. Na początku pojawia się sylwetka młodego poety Katullusa i Lesbii. Przy postaci Katullusa pojawiają się serduszka symbolizujące miłość Katullusa do Lesbii. Katullus spogląda na Lesbię. Lesbia z dezaprobatą odwraca się od Katullusa. Pomiędzy Katullusem a Lesbią pojawia się obustronna strzałka (symbolizująca wzajemność), która na słowa „mutuus non est” zostaje wyraźnie przekreślona. 2. Lesbia siedzi na krześle, z zachwytem patrzy na latającego wokół niej wróbelka. Wróbelek siada jej na dłoni, ta drugą dłonią głaszcze go, nad Lesbią pojawia się chmurka, w której widać plaster miodu wraz z podpisem: „mellitus est!” Wróbelek patrzy na Lesbię i ćwierka do niej. Ponad Lesbią pojawia się „wzór matematyczny”: obrazek wróbelka, obrazek przedstawiający oczy Lesbii; ma on symbolizować, że wróbelek znaczy dla Lesbii więcej, niż jej własne oczy. 3. Na ekranie pojawia się wróbelek umierający na kolanach Lesbii. Lesbia jest wyraźnie smutna i zaczyna rzewnie płakać . Przy Lesbii pojawiają się odpowiednio: Wenus (bogini miłości) i Kupidyn, którzy także płaczą. przy nich pojawia się następnie grono życzliwych przyjaciół (składających kondolencje), którzy również płaczą. 4. Wróbelek wybiera się w podróż do krainy umarłych: z leżącego ciała wróbelka wydobywa się jego „duch”. Na ekranie pojawia się duży napis: „Quid sunt inferi?” Wróbelek schodzi do ciemnawej, podziemnej jaskini. Wewnątrz znajdują się wrota, nad nimi napis: INFERI, zaś na nich znak drogowy przedstawiający „zakaz zawracania”. Wróbelek przechodzi przez wrota i widzi innych zmarłych. Wnętrze nie podoba się wróbelkowi, więc odwraca się do drogi powrotnej, ale wrota przed nim zamykają się z hukiem. Także po wewnętrznej stronie wrót widnieje „zakaz zawracania”. Na ekranie pojawia się świecąca żarówka, robi się widno. Żarówka gaśnie, znów jest ciemno, pojawia się napis: „tenebrae”. Na ekranie pojawia się animacja wróbelka idącego do podziemia ciemną drogą. W górnej części ekranu pojawia się napis: via = iter. 5. Na ekranie pojawia się sugestywny obrazek przedstawiający personifikację śmierci. Na ekranie pojawia się ćwierkający wróbelek, którym śmierć podobnie się zachwyca, wysysa duszę i połyka. Obok niej pojawia się zdenerwowany Katullus i Lesbia lamentująca nad zwłokami wróbelka. Katullus wymachuje ręką w stronę śmierci i krzyczy/odgraża się jej i otaczającej ją ciemności. Pojawia się nad nim komiksowa chmurka z napisem: Vae vobis! Male sit vobis! Następnie odwraca się w stronę Lesbii i pojawia się nad nim komiksowa chmurka z napisem): „o factum male!” Lesbia obficie płacze, ma oczy pełne łez, przez to są nabrzmiałe i czerwone.
Film Lament na śmierć wróbelka – czytanie ze zrozumieniem. Film jest stworzony w formie komiksu i jest podzielony na sceny: 1. Na początku pojawia się sylwetka młodego poety Katullusa i Lesbii. Przy postaci Katullusa pojawiają się serduszka symbolizujące miłość Katullusa do Lesbii. Katullus spogląda na Lesbię. Lesbia z dezaprobatą odwraca się od Katullusa. Pomiędzy Katullusem a Lesbią pojawia się obustronna strzałka (symbolizująca wzajemność), która na słowa „mutuus non est” zostaje wyraźnie przekreślona. 2. Lesbia siedzi na krześle, z zachwytem patrzy na latającego wokół niej wróbelka. Wróbelek siada jej na dłoni, ta drugą dłonią głaszcze go, nad Lesbią pojawia się chmurka, w której widać plaster miodu wraz z podpisem: „mellitus est!” Wróbelek patrzy na Lesbię i ćwierka do niej. Ponad Lesbią pojawia się „wzór matematyczny”: obrazek wróbelka, obrazek przedstawiający oczy Lesbii; ma on symbolizować, że wróbelek znaczy dla Lesbii więcej, niż jej własne oczy. 3. Na ekranie pojawia się wróbelek umierający na kolanach Lesbii. Lesbia jest wyraźnie smutna i zaczyna rzewnie płakać . Przy Lesbii pojawiają się odpowiednio: Wenus (bogini miłości) i Kupidyn, którzy także płaczą. przy nich pojawia się następnie grono życzliwych przyjaciół (składających kondolencje), którzy również płaczą. 4. Wróbelek wybiera się w podróż do krainy umarłych: z leżącego ciała wróbelka wydobywa się jego „duch”. Na ekranie pojawia się duży napis: „Quid sunt inferi?” Wróbelek schodzi do ciemnawej, podziemnej jaskini. Wewnątrz znajdują się wrota, nad nimi napis: INFERI, zaś na nich znak drogowy przedstawiający „zakaz zawracania”. Wróbelek przechodzi przez wrota i widzi innych zmarłych. Wnętrze nie podoba się wróbelkowi, więc odwraca się do drogi powrotnej, ale wrota przed nim zamykają się z hukiem. Także po wewnętrznej stronie wrót widnieje „zakaz zawracania”. Na ekranie pojawia się świecąca żarówka, robi się widno. Żarówka gaśnie, znów jest ciemno, pojawia się napis: „tenebrae”. Na ekranie pojawia się animacja wróbelka idącego do podziemia ciemną drogą. W górnej części ekranu pojawia się napis: via = iter. 5. Na ekranie pojawia się sugestywny obrazek przedstawiający personifikację śmierci. Na ekranie pojawia się ćwierkający wróbelek, którym śmierć podobnie się zachwyca, wysysa duszę i połyka. Obok niej pojawia się zdenerwowany Katullus i Lesbia lamentująca nad zwłokami wróbelka. Katullus wymachuje ręką w stronę śmierci i krzyczy/odgraża się jej i otaczającej ją ciemności. Pojawia się nad nim komiksowa chmurka z napisem: Vae vobis! Male sit vobis! Następnie odwraca się w stronę Lesbii i pojawia się nad nim komiksowa chmurka z napisem): „o factum male!” Lesbia obficie płacze, ma oczy pełne łez, przez to są nabrzmiałe i czerwone.
Płaczcie, Wenery i Kupidynowie, i każdy z ludzi pięknych i dostojnych: umarł wróbelek dziewczynie mojej, wróbelek, rozkosz dziewczyny mojej, którego bardziej niż oczy kochała (którego bardziej niż oczy kochała). Był on przesłodki i znał ją tak dobrze jak swoją matkę zna dziewczyna młoda. Nigdy nie ruszał z dala od jej kolan, lecz skacząc ciągle w tę i tamtą stronę przy swojej pani wiernie popiskiwał. Teraz wędruje drogą zacienioną tam, skąd nie wolno powrócić nikomu. Lecz niech was licho, złe ciemności Orku, bo pożeracie wszystko, co jest piękne. Mi zabraliście pięknego wróbelka! Straszne nieszczęście! Nieszczęsny wróbelku! Z twojego powodu już poczerwieniały spuchnięte oczy mojej ukochanej!
Tłumaczenie: Autor opracowania
Zadania
R1ZRg9El60LkU
Ćwiczenie 1
Vērum an falsum? Iūdica! Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Lesbia kochała wróbelka bardziej niż własne oczy (był jej oczkiem w głowie). 2. Katullus cieszy się ze śmierci wróbelka, licząc, że Lesbia teraz jego pokocha. 3. Wróbelek ćwierkał na widok każdego przyjaciela Lesbii. 4. Lesbia płacze po śmierci wróbelka, jej oczy są nabrzmiałe i czerwone od łez. 5. Wróbelek znał Lesbię tak dobrze, jak córka swoją matkę. 6. Wróbelek nigdy nie siadał na łonie Lesbii. 7. Wróbelek idzie ciemną drogą w zaświaty, skąd nie ma powrotu. 8. Katullus złorzeczy ciemnościom śmierci za to, że zabrały wróbelka ze świata żywych.
Vērum an falsum? Iūdica! Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Lesbia kochała wróbelka bardziej niż własne oczy (był jej oczkiem w głowie). 2. Katullus cieszy się ze śmierci wróbelka, licząc, że Lesbia teraz jego pokocha. 3. Wróbelek ćwierkał na widok każdego przyjaciela Lesbii. 4. Lesbia płacze po śmierci wróbelka, jej oczy są nabrzmiałe i czerwone od łez. 5. Wróbelek znał Lesbię tak dobrze, jak córka swoją matkę. 6. Wróbelek nigdy nie siadał na łonie Lesbii. 7. Wróbelek idzie ciemną drogą w zaświaty, skąd nie ma powrotu. 8. Katullus złorzeczy ciemnościom śmierci za to, że zabrały wróbelka ze świata żywych.
Vērum an falsum? Iūdica! Oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje zgadzające się czy nie zgadzające się z treścią utworu. Zaznacz zdania prawdziwe.
Lesbia kochała wróbelka bardziej niż własne oczy (był jej oczkiem w głowie).
Katullus cieszy się ze śmierci wróbelka, licząc, że Lesbia teraz jego pokocha.
Wróbelek ćwierkał na widok każdego przyjaciela Lesbii.
Lesbia płacze po śmierci wróbelka, jej oczy są nabrzmiałe i czerwone od łez.
Wróbelek znał Lesbię tak dobrze, jak córka swoją matkę.
Wróbelek nigdy nie siadał na łonie Lesbii.
Wróbelek idzie ciemną drogą w zaświaty, skąd nie ma powrotu.
Katullus złorzeczy ciemnościom śmierci za to, że zabrały wróbelka ze świata żywych.
RAM57Kv6sn9Fz
Ćwiczenie 2
Przetłumacz następujące zwroty: Piscis piscem dēvorat. Venus – est dea amōris, quae ex mari nāta est. Passer pipiat.
Przetłumacz następujące zwroty: Piscis piscem dēvorat. Venus – est dea amōris, quae ex mari nāta est. Passer pipiat.
Quid est in imāgine? Iunge imāginēs et dēfīnītiōnes. Połącz zdania lub wyrazy z ich znaczeniem przedstawionym na obrazku.
Oculī in tenebrīs., Piscis piscem dēvorat., Iter tenebricōsum., Passer pipiat., Mel., Orcus., Venus – est dea amōris, quae ex mari nāta est.
.................
.................
.................
.................
.................
.................
.................
ReWcQsnn6qWnv1
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia płacząca nad wróblem” autorstwa Sir Lawrence Alma-Tadema. Znajduje się na nim kobieta ubrana w zdobione szaty. Na jej kolanach leży martwy wróbel. W jednej ręce trzyma chusteczkę, a drugą opiera się o siedzenie. Lesbia ze smutkiem spogląda przed siebie.
Sir Lawrence Alma-Tadema, „Lesbia płacząca nad wróblem”, 1866, kolekcja prywatna, wikiart.org, domena publiczna
RlyPEFTyBd8El
Ćwiczenie 3
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est? Możliwe odpowiedzi: 1. Lesbia, mediō in forō. 2. Passer, quī pipiat in gremiō Lesbiae. 3. Passer mortuus in gremiō Lesbiae.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est? Możliwe odpowiedzi: 1. Lesbia, mediō in forō. 2. Passer, quī pipiat in gremiō Lesbiae. 3. Passer mortuus in gremiō Lesbiae.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est?
Lesbia, mediō in forō.
Passer, quī pipiat in gremiō Lesbiae.
Passer mortuus in gremiō Lesbiae.
RCHkhNLDw0x631
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia z jej wróblem” autorstwa Edward John Poyntera. Ukazuje on kobietę, która siedzi w ogrodzie jedząc winogrona. Na jej ręku przysiadł mały wróbel. Lesbia przygląda mu się z zaciekawieniem.
Edward John Poynter, „Lesbia z jej wróblem”, 1907, kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
RuN1ahEkabgKM
Ćwiczenie 4
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie Quid in hāc picturā passer agit? Możliwe odpowiedzi: 1. Mortuus iacet in gremiō Lesbiae. 2. Sedet in bracchiō Lesbiae et ad eam pipiat. 3. It ad inferōs per iter tenebricōsum.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie Quid in hāc picturā passer agit? Możliwe odpowiedzi: 1. Mortuus iacet in gremiō Lesbiae. 2. Sedet in bracchiō Lesbiae et ad eam pipiat. 3. It ad inferōs per iter tenebricōsum.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie Quid in hāc picturā passer agit?
Mortuus iacet in gremiō Lesbiae.
Sedet in bracchiō Lesbiae et ad eam pipiat.
It ad inferōs per iter tenebricōsum.
R15H1Nx6Nxw0O1
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia rozpacza nad śmiercią wróbla” autorstwa Antonio Zucchi. Znajduje się na nim kobieta i mężczyzna, którzy siedzą obok siebie. Lesbia jest zasmucona. Obok niej leży martwy wróbel. Mężczyzna w jednej ręce trzyma pióro, a drugą dotyka dłoni kobiety.
Antonio Zucchi, „Lesbia rozpacza nad śmiercią wróbla”, 1773, Klasztor Nostell, Anglia, the-athenaeum.org, CC BY 3.0
RB9hpDQl7lqDD
Ćwiczenie 5
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est? Możliwe odpowiedzi: 1. Passer mortuus, Orcus et tenebrae. 2. Catullus, Lesbia et passer mortuus. 3. Cupīdo, Venus et passer mortuus.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est? Możliwe odpowiedzi: 1. Passer mortuus, Orcus et tenebrae. 2. Catullus, Lesbia et passer mortuus. 3. Cupīdo, Venus et passer mortuus.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z powyższym obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est?
Passer mortuus, Orcus et tenebrae.
Catullus, Lesbia et passer mortuus.
Cupīdo, Venus et passer mortuus.
R1X7w6VzNi9LY1
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia z wróblem” autorstwa Johna Williama Godwarda. Ukazuje on kobietę w bogatej sukni. Na jej wyciągniętej dłoni siedzi wróbel. Ptak i Lesbia przyglądają się sobie nawzajem. W tle znajdują się zdobiony stół, na którym stoją naczynia.
John William Godward, „Lesbia z wróblem”, kolekcja prywatna, 1916, wikiart.org, domena publiczna
Rkn07FCOyYwHc
Ćwiczenie 6
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est? Możliwe odpowiedzi: 1. Lesbia passerem spectat. 2. Lesbia lūget post passeris mortem. 3. Passer lūdit in gremiō Lesbiae: circumsilit et pipiat.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est? Możliwe odpowiedzi: 1. Lesbia passerem spectat. 2. Lesbia lūget post passeris mortem. 3. Passer lūdit in gremiō Lesbiae: circumsilit et pipiat.
Spectā pictūram et respondē rogātum: Zapoznaj się z obrazem i odpowiedz na pytanie. Quid in hāc picturā est?
Lesbia passerem spectat.
Lesbia lūget post passeris mortem.
Passer lūdit in gremiō Lesbiae: circumsilit et pipiat.
RmzowzbnNa0aO
Ćwiczenie 7
Iunge sententias: Połącz w pary: Zwrot 1: Venus et Cupīdo Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 2: passerēs Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 3: Lesbia Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 4: Iter ad Inferōs Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 5: Orcī tenebrae Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 6: Passer Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 7: Lesbiae oculī Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant.
Iunge sententias: Połącz w pary: Zwrot 1: Venus et Cupīdo Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 2: passerēs Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 3: Lesbia Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 4: Iter ad Inferōs Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 5: Orcī tenebrae Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 6: Passer Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant. Zwrot 7: Lesbiae oculī Możliwe odpowiedzi: 1. turgent et rubent, 2. a Catullō amātur, 3. mortuus est, 4. tenebricōsum est, 5. lūgent, 6. omnia bella et pulchra dēvorant, 7. circumsiliunt et pipiant.
Iunge sententias: Połącz w pary
omnia bella et pulchra dēvorant, turgent et rubent, mortuus est, circumsiliunt et pipiant, a Catullō amātur, lūgent, tenebricōsum est
Venus et Cupīdo
passerēs
Lesbia
Iter ad Inferōs
Orcī tenebrae
Passer
Lesbiae oculī
R1Y3ULf6x8OjA
Ćwiczenie 8
Oceń, czy w poniższych wyrażeniach występuje przydawka przymiotna czy dopełniaczowa: Przydawka przymiotna Możliwe odpowiedzi: 1. sōla domina, 2. iter tenebricōsum, 3. malae tenebrae, 4. passer puellae, 5. passer mellītus, 6. omnia bella, 7. miselle passer, 8. passer circumsiliens, 9. Orcī tenebrae, 10. ocellī puellae, 11. passer mortuus, 12. puella mea, 13. deliciae puellae, 14. illius gremium Przydawka dopełniaczowa Możliwe odpowiedzi: 1. sōla domina, 2. iter tenebricōsum, 3. malae tenebrae, 4. passer puellae, 5. passer mellītus, 6. omnia bella, 7. miselle passer, 8. passer circumsiliens, 9. Orcī tenebrae, 10. ocellī puellae, 11. passer mortuus, 12. puella mea, 13. deliciae puellae, 14. illius gremium
Oceń, czy w poniższych wyrażeniach występuje przydawka przymiotna czy dopełniaczowa: Przydawka przymiotna Możliwe odpowiedzi: 1. sōla domina, 2. iter tenebricōsum, 3. malae tenebrae, 4. passer puellae, 5. passer mellītus, 6. omnia bella, 7. miselle passer, 8. passer circumsiliens, 9. Orcī tenebrae, 10. ocellī puellae, 11. passer mortuus, 12. puella mea, 13. deliciae puellae, 14. illius gremium Przydawka dopełniaczowa Możliwe odpowiedzi: 1. sōla domina, 2. iter tenebricōsum, 3. malae tenebrae, 4. passer puellae, 5. passer mellītus, 6. omnia bella, 7. miselle passer, 8. passer circumsiliens, 9. Orcī tenebrae, 10. ocellī puellae, 11. passer mortuus, 12. puella mea, 13. deliciae puellae, 14. illius gremium
Oceń, czy w poniższych wyrażeniach występuje przydawka przymiotna czy dopełniaczowa:
passer circumsiliens, Orcī tenebrae, sōla domina, passer puellae, ocellī puellae, iter tenebricōsum, deliciae puellae, puella mea, omnia bella, illius gremium, passer mortuus, passer mellītus, miselle passer, malae tenebrae
Przydawka przymiotna
Przydawka dopełniaczowa
Zadanie domowe
Polecenie 2
Katullus był jednym z najważniejszych rzymskich poetów. Jego utworami inspirowało się wielu późniejszych twórców – również w Trenach Jana Kochanowskiego, opłakującego śmierć swej córki Urszulki, znaleźć można nawiązania do omówionego przez nas utworu. Spróbuj znaleźć miejsca w utworze Katullusa, którymi mógł inspirować się Kochanowski w poniższych fragmentach Trenów:
RRzCVy9OxAjNV
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
mf7880e247a72926b_0000000000142
Kochanowski:
Passer Catulli
Tren I: Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe I lamenty, i skargi Symonidowe, Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania I żale, i frasunki, i rąk łamania, Wszytki a wszytki za raz w dom się mój noście, A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomożcie, Z którą mię niepobożna śmierć rozdzieliła I wszytkich moich pociech nagle zbawiła. Tak więc smok, upatrzywszy gniazdko kryjome, Słowiczki liche zbiera, a swe łakome Gardło pasie...
Lugete, o Veneres cupidinesque Et quantum est hominum venustiorum. Passer mortuus est meae puellae, Passer deliciae meae puellae.
Tam bellum mihi passerem abstulistis!
At vobis male sit, malae tenebrae Orci, quae omnia bella devoratis.
Tren II: O prawo krzywdy pełne! O znikomych cieni Sroga, nieubłagana, nieużyta ksieni! Tak moja Orszulka, jeszcze żyć na świecie Nie umiawszy, musiała w rannym umrzeć lecie? I nie napatrzywszy się jasności słonecznej Poszła nieboga widzieć krajów nocy wiecznej!
At vobis male sit, malae tenebrae, Orci quae omnia bella devoratis.
Qui nunc it per iter tenebricosum Illuc unde negant redire quemquam.
Tren III: A ty, pociecho moja,już mi się nie wrócisz Na wieki ani mojej tesknice okrócisz!
Illuc unde negant redire quemquam.
Tren V: ...O zła Persefono, Mogłażeś tak wielu łzam dać upłynąć płono?
Tua nunc opera meae puellae Flendo turgiduli rubent ocelli.
Tren VI: Jako więc lichy słowiczek w krzaku zielonym Całą noc prześpiewa gardłkiem swym ucieszonym. Prędkoś mi nazbyt umilkła!Nagle cię sroga Śmierć spłoszyła, moja wdzięczna szczebiotko droga! Nie nasyciłaś mych uszu swymi piosnkami, I tę trochę teraz płacę sowicie łzami. A tyś ani umierając śpiewać przestała, Lecz matkę, ucałowawszy, takeś żegnała...
Tam bellum mihi passerem abstulistis! Deliciae meae puellae.
Nam mellitus erat suamque norat Ipsam tam bene quam puella matrem Nec sese a gremio illius movebat.
Tren VIII: Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło. Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała, Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała. Nie dopuściłaś nigdy matce się frasować Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować, To tego, to owego wdzięcznie obłapiając I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając.
Sed circumsiliens modo huc modo illuc Ad solam dominam usque pipiabat.
Jan Kochanowski, Treny, Worcław 2009. Gajusz Waleriusz Katullus, „Poezje wszystkie”, tłum. G. Franczak, A. Klęczar, Kraków 2013.
Słowniki
Słownik pojęć
afereza
afereza
Zjawisko fonetyczne polegające na pomijaniu samogłoski e w nagłosie form czasownika esse, gdy występuje on po wyrazie zakończonym na samogłoskę lub –um, np.: illa est → ill’est, quantum est → quantum‘st.
elizja
elizja
Zjawisko fonetyczne w poezji łacińskiej polegające na pomijaniu w wymowie końcowych samogłosek wyrazów (także końcówek –um, -am, -em), gdy kolejny wyraz rozpoczyna się od samogłoski (lub h), np. ill(a) oculis;
Gajusz Waleriusz Katullus (Gaius Valerius Catullus)
Gajusz Waleriusz Katullus (Gaius Valerius Catullus)
Rzymski poeta żyjący w I wieku przed Chrystusem. Należał do neoteryków (zobacz niżej). Do naszych czasów zachował się zbiór jego wierszy składający się ze 116 utworów.
jedenastozgłoskowiec falecejski
jedenastozgłoskowiec falecejski
Starożytna miara metryczna (hendecasyllabus Phallaecius) stosowana m.in. przez Katullusa. Uproszczony schemat metryczny: O O — ∪ ∪ — ∪ — ∪ — ∪ Gdzie: O to sylaba obojętna (długa lub krótka), – to sylaba długa, U to sylaba krótka.
Lesbia
Lesbia
Pseudonim, który Katullus nadał adresatce cyklu swoich utworów. Prawdopodobnie była nią Klodia, siostra Publiusza Klodiusza, żona Metellusa Celera (konsula w 60 roku przed Chrystusem). Z wierszy Katullusa dowiadujemy się, że był on w niej zakochany. Z początku odwzajemniała jego uczucia, lecz po krótkim romansie porzuciła poetę.
neoterycy
neoterycy
Tzw. poetae novi, grupa poetów, do których zaliczany był Gajusz Waleriusz Katullus (Gaius Valerius Catullus), działających w Rzymie w połowie I wieku przed Chrystusem. Poeci ci zrywali z wcześniejszą rzymską tradycją literacką polegającą na pisaniu długich eposów historycznych (wychwalających czyny wielkich bohaterów). Wzorowali się na poezji hellenistycznej, tworzyli zbiory krótkich wierszy.
poezja metryczna
poezja metryczna
Poezja opierająca się na rytmie, uzyskiwanym dzięki odpowiedniemu ułożeniu sylab długich i krótkich w wersie. Istniało wiele wzorów (schematów) metrycznych.
Słownik łacińsko‑polski
R15Cu4o6X12Qi1
Słownik łacińsko-polski.
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
mf7880e247a72926b_0000000000181
Galeria dzieł sztuki
ReWcQsnn6qWnv1
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia płacząca nad wróblem” autorstwa Sir Lawrence Alma-Tadema. Znajduje się na nim kobieta ubrana w zdobione szaty. Na jej kolanach leży martwy wróbel. W jednej ręce trzyma chusteczkę, a drugą opiera się o siedzenie. Lesbia ze smutkiem spogląda przed siebie.
Sir Lawrence Alma-Tadema, „Lesbia płacząca nad wróblem”, 1866, kolekcja prywatna, wikiart.org, domena publiczna
RCHkhNLDw0x631
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia z jej wróblem” autorstwa Edward John Poyntera. Ukazuje on kobietę, która siedzi w ogrodzie jedząc winogrona. Na jej ręku przysiadł mały wróbel. Lesbia przygląda mu się z zaciekawieniem.
Edward John Poynter, „Lesbia z jej wróblem”, 1907, kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
R15H1Nx6Nxw0O1
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia rozpacza nad śmiercią wróbla” autorstwa Antonio Zucchi. Znajduje się na nim kobieta i mężczyzna, którzy siedzą obok siebie. Lesbia jest zasmucona. Obok niej leży martwy wróbel. Mężczyzna w jednej ręce trzyma pióro, a drugą dotyka dłoni kobiety.
Antonio Zucchi, „Lesbia rozpacza nad śmiercią wróbla”, 1773, Klasztor Nostell, Anglia, the-athenaeum.org, CC BY 3.0
R1X7w6VzNi9LY1
Ilustracja przedstawia obraz „Lesbia z wróblem” autorstwa Johna Williama Godwarda. Ukazuje on kobietę w bogatej sukni. Na jej wyciągniętej dłoni siedzi wróbel. Ptak i Lesbia przyglądają się sobie nawzajem. W tle znajdują się zdobiony stół, na którym stoją naczynia.
John William Godward, „Lesbia z wróblem”, kolekcja prywatna, 1916, wikiart.org, domena publiczna
mf7880e247a72926b_0000000000188
Bibliografia
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, PWN Warszawa 2006.
L. Miraglia, Fabulae Syrae, Focus Publishing/R Pullins & Colorado, 2011
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.
Jan Kochanowski, Treny, Worcław 2009.
Gajusz Waleriusz Katullus, „Poezje wszystkie”, tłum. G. Franczak, A. Klęczar, Kraków 2013.
