Ważne daty

Wczesny etap twórczości – inspiracje impresjonizmem

R1ZNvoSnMW7dr

Ilustracja interaktywna przedstawia „Autoportret” Paula Cézanne’a na tle pejzażu. Mężczyzna jest łysawy, ma długą brodę. Ubrany jest w brązową kamizelkę oraz ciemną koszulę. Jego brwi są uniesione, a wzrok skierowany w stronę widza. W tle widoczna jest rzeka i polana porośnięta drzewami. Na dalszym planie znajdują się budynki. Dodatkowo na ilustracji została zamieszczona informacja: 1. Paul Cézanne urodził się dnia 19 stycznia 1839 r. w miejscowości Aix‑en‑Provence w Prowansji na południu Francji. W młodości przyjaźnił się z Emilem Zolą, późniejszym pisarzem. To właśnie Zola nakłonił go, aby w 1861 r. porzucił studia prawnicze, przeniósł się do Paryża i rozwijał jako artysta. W Paryżu Cézanne zetknął się z impresjonistami, wziął nawet udział w kilku ich wystawach. Największy wpływ wywarła na niego przyjaźń i wspólne malowanie z Camillem Pissarrem w okolicach Auvers‑sur‑Oise.

Ilustracja interaktywna przedstawia „Autoportret” Paula Cézanne’a na tle pejzażu. Mężczyzna jest łysawy, ma długą brodę. Ubrany jest w brązową kamizelkę oraz ciemną koszulę. Jego brwi są uniesione, a wzrok skierowany w stronę widza. W tle widoczna jest rzeka i polana porośnięta drzewami. Na dalszym planie znajdują się budynki. Dodatkowo na ilustracji została zamieszczona informacja: 1. Paul Cézanne urodził się dnia 19 stycznia 1839 r. w miejscowości Aix‑en‑Provence w Prowansji na południu Francji. W młodości przyjaźnił się z Emilem Zolą, późniejszym pisarzem. To właśnie Zola nakłonił go, aby w 1861 r. porzucił studia prawnicze, przeniósł się do Paryża i rozwijał jako artysta. W Paryżu Cézanne zetknął się z impresjonistami, wziął nawet udział w kilku ich wystawach. Największy wpływ wywarła na niego przyjaźń i wspólne malowanie z Camillem Pissarrem w okolicach Auvers‑sur‑Oise.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DsbEDdK4n

Do wczesnych dzieł artysty należy Dom powieszonego, wykonany w roku 1873. W obrazie tym wyraźnie zarysowuje się inspiracja malarstwem impresjonistów, a zwłaszcza Pissarra. Artysta zastosował stonowane kolory, które nakładał krótkimi, rwanymi pociągnięciami pędzla. Typowy dla impresjonizmu jest także dobór tematu: spokojny pejzaż zwykłego dnia. Jedynie tytuł dodaje dziełu dramatyzmu, choć nic na malowidle nie sugeruje, że w przedstawionym budynku wydarzyła się tragedia. Kompozycja jest skomplikowana; wpływają na to ciasno zestawione plany oraz liczne linearne dominanty rozchodzące się od centrum obrazu w różnych kierunkach: ścieżka prowadząca na lewo, inna kierująca się na wprost, strzeliste gałęzie drzew, wreszcie masywny pagórek po prawej stronie.

Rk90o2laUOQbS1

lustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne’a „Dom powieszonego”. Na pierwszym planie widoczna jest droga, przy której znajdują się budynki. Po lewej stronie znajduje się dom przysłonięty drzewami. Po prawej znajduje się wysoki pagórek porośnięty roślinnością. Pomiędzy nimi znajduje się ścieżka, schodząca w dół doliny, w której rozciąga się widok na miasteczko. Tłem teren pagórkowaty widoczny na horyzoncie oraz fioletowo-błękitne niebo.

Innym dziełem z okresu wspólnych podróży z Camillem Pissarrem jest Dom Doktora Gacheta w Auvers‑sur‑Oise.

Najważniejszy okres w twórczości Cézanne’a związany jest z przeprowadzką malarza na stałe do Prowansji około roku 1880. Odszedł on wówczas od założeń impresjonistów, pragnących zawrzeć na płótnie swoje ulotne wrażenia. Skupił się wówczas na eksperymentach ze sposobem przedstawiana przedmiotów w przestrzeni oraz na badaniu efektów, jakie wytwarza światło padające pod różnym kątem na bryły. Doskonale zaobserwować można to na przykładzie martwych natur wykonanych w drugiej połowie lat osiemdziesiątych: Martwej natury z błękitnym wazonem oraz Martwej natury z kuchennym stołem.

Przedmioty przedstawiane na obrazach sprowadzane były w coraz większym stopniu do prostych kształtów: kuli, walca, stożka. Z kolei eksperymenty w dziedzinie przestrzennych relacji między obiektami doprowadziły Cézanne’a do odrzucenia dominującej w malarstwie od stuleci perspektywy linearnej na rzecz ukazywania przedmiotów z różnych punktów widzenia na raz. Twórczość Francuza stoi zatem u podstaw kubizmu, czego zresztą nie ukrywali przedstawiciele tego kierunku.

Widoki góry Sainte‑Victoire i inne prowansalskie pejzaże

Paul Cézanne szczególnie upodobał sobie pracę w plenerze: wykonywał dużą ilość pejzaży, często malując to samo miej‑sce po kilka lub kilkanaście razy. Do ulubionych jego tematów należała góra Sainte‑Victoire wznosząca się nad Aix‑en‑Provence. Regularnie malował ją od 1878 roku aż do śmierci: znanych jest ponad 60 wersji tematu. Na przykładzie wizerunków góry prześledzić można ewolucję stylu artysty. Wczesne widoki są naturalistyczne, o wyważonej, statycznej kompozycji. Płótno datowane na lata 1882‑1885 od razu zwraca uwagę czytelnymi wertykalnymi i horyzontalnymi podziałami wyznaczonymi przez drzewa oraz most kolejowy po lewej stronie kompozycji. Gama barwna jest stonowana, wąska, zdominowana przez odcienie zieleni i ochry. Z kolei wersje z końcowych lat życia Cezanne’a wykazują coraz większe dążenie do abstrakcji. Obserwowany krajobraz zredukowany jest do geometrycznych brył oddanych plamami żywych barw. Przykład stanowi widok wykonany w latach 1902‑1904. Pomiędzy zimnymi niebieskimi partiami pierwszego planu oraz góry w oddali, artysta umieścił kontrastowe partie ochry z zielonym wzbogaconą o mocniejsze, czerwone akcenty. Domy, drzewa i pola zmywają się w jedną mieszankę kolorowych plam, obwiedzionych niekiedy wyraźnym konturem. Linia horyzontu jest nieco uniesiona po prawej stronie, co znakomicie współgra z diagonalnymi liniami dającymi się wyodrębnić pośród domów i pól. Dzieło to zapowiada już eksperymenty kubistyczne.

R12urh2gGKr7V1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Góra Sainte-Victoire”. Ukazuje krajobraz z górami w tle. Na pierwszym planie na wzgórzu rosną wysokie sosny. W dole widać drogę i pojedyncze, luźno rozmieszczone budynki. Domy, drzewa i pola zlewają się. W głębi po prawej stronie przez rzekę przerzucony jest most kolejowy, dalej rozciągają się góry. Tło stanowi lekko pociemniałe niebo.

R172Zult4hJRr1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Góra Sainte-Victoire”. Ukazuje widok na górę zlewającą się z błękitnym niebem. Pierwszy plan tworzy pejzaż z zabudowaniami. U dołu szerokimi pociągnięciami pędzla, z widoczną fakturą znajduje się pas drzew, dalej taką samą techniką budynki z zielenią. Obraz, dzięki zastosowaniu takiej techniki traci na wyrazistości i skłania się ku abstrakcyjnemu obrazowaniu rzeczywistości.

Charakterystycznym zabiegiem stosowanym przez malarza jest wykorzystanie perspektywy barwnejPerspektywa barwnaperspektywy barwnej. Za doskonały przykład służyć może dzieło Zatoka Marsylska widziana z Estaque. Budynki na pierwszym planie, wykonane w ciepłych barwach: ochrach, umbrach optycznie zdają się znajdować bliżej odbiorcy, niż szaro‑niebieskie skały na drugim brzegu zatoki.

Wizerunki ludzkie w twórczości Cézanne’a

Cézanne rzadziej wykonywał wizerunki ludzkie. Nie wciągnęło go życie artystyczno‑towarzyskie Paryża i wolał pracować w odosobnieniu. Portretował najczęściej osoby z najbliższego kręgu, zwłaszcza żonę. W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych wykonał cykl pięciu przedstawień Grających w karty. Co ciekawe, obecnie malowidła te znajdują się w pięciu różnych kolekcjach i nigdy dotąd nie zostały wystawione razem. Poniżej zaprezentowano wersję z Muzeum Orsay w Paryżu. Centralną oś kompozycji stanowi ustawiona na stoliku butelka odbijająca refleksy świetlne. Dzieli ona obraz na dwie symetryczne części, w których umieszczeni są gracze. Ich gesty są bardzo oszczędne, wyrażają ciche skupienie nad kartami. Harmonijna gama kolorystyczna ogranicza się do brązów, pomarańczy i kontrastujących z nimi stonowanych zieleni oraz szarości ubrań mężczyzn.

RKLfOFkRQ5Y8v1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Grający w karty”. Ukazuje dwóch mężczyzn grających w karty przy małym stoliku, na którym stoi butelka. Stół nakryty jest pomarańczowym obrusem. ubrani są w marynarki i białe koszule. Obaj mają na głowie kapelusze. Postać po lewej stronie trzyma w ustach fajkę. Tło wypełnia fragment kawiarni. W dziele dominują ciemne kolory w odcieniach brązów i zieleni.

Jeszcze jednym motywem, do którego artysta wracał przez całą aktywność twórczą był wizerunek nagich, kąpiących się kobiet i mężczyzn, ukazanych w grupach lub pojedynczo. Od lat siedemdziesiątych XIX wieku powstało kilkanaście wersji tematu. Jednym z ostatnich dzieł Cézanne’a były Wielkie kąpiące się, dużych rozmiarów płótno o wymiarach 2,10 na 2,50 metra przedstawiający grupę kobiet. Obraz zakomponowany został w oparciu o trójkąt utworzony przez symetrycznie ustawione ciała oraz pochylające się drzewa. Scena emanuje przez to spokojem, statycznością. Gama barwna jest wąska, zredukowana właściwie do odcieni błękitu i ochry. Postacie kobiece ukazane zostały w abstrakcyjny, zredukowany sposób, charakterystyczny dla eksperymentów malarskich Cézanne’a. W momencie śmierci artysty dzieło nie było jeszcze ukończone, o czym najdobitniej świadczą jedynie wstępnie opracowane ciała kobiet zgrupowanych po prawej stronie kompozycji.

RonJKXBuB8eGB1

Ilustracja przedstawia obraz „Wielkie kąpiące się” autorstwa Paula Cézanne. Ukazuje grupę nagich kobiet znajdujących się na plaży przed rzeka. Jedne ukazane są w ruchu, inne siedzą z podkurczonymi nogami. Po obu stronach rosną drzewa, których konary schodzą się u góry, tworząc trójkąt. W prześwicie widoczna jest rzeka oraz drugi, piaszczysty brzeg. Na horyzoncie rozciąga się widok na miasto. Tłem jest niebieskie niebo z chmurami. Obraz malowany jest szerokimi pociągnięciami pędzla.

Paul Cézanne był artystą, który wyszedł z impresjonizmu, jednak odrzucił jego pierwotne założenia. Jego twórczość z dojrzałego okresu charakteryzuje się poszukiwaniem alternatywnego sposobu przedstawiania perspektywy – próbował komponować obrazy ukazujące przedmioty z różnych punktów widzenia na raz, stosował perspektywę barwną. Dążył również do uproszczenia przedmiotów, sprowadzenia ich do prostych brył. Jego eksperymenty rozwinęli w późniejszym czasie kubiści, dla których malarstwo Cézanne’a stanowiło ważny punkt odniesienia. Tworzył głównie pejzaże w swojej rodzinnej Prowansji, gdzie mieszkał przez większą część życia.

classicmobile

Ćwiczenie 1

RdXNsYUVowKc51

Korzystają c z informacji zawartych w opisach, określ rodzaj perspektywy zastosowany na obrazie Zatoka Marsylska widziana z Estaque.

Korzystają c z informacji zawartych w opisach, określ rodzaj perspektywy zastosowany na obrazie Zatoka Marsylska widziana z Estaque.

static

Ćwiczenie 1

Wskaż typ perspektywy zastosowany na obrazie Zatoka Marsylska widziana z Estaque .

RtMNQiBxj3hym1

Ilustracja do zadania

A - barwna
B - odwrócona
C - żabia

Pokaż rozwiązanie

A

classicmobile

Ćwiczenie 2

R1CP9ZTjBPlPQ1

Jaką technikę stosuje Cézanne w swoich obrazach?

Jaką technikę stosuje Cézanne w swoich obrazach?

static

Ćwiczenie 2

Na podstawie fragmentu obrazu Martwa natura z kuchennym stołem rozpoznaj technikę wykonania dzieła, która umożliwiała artyście taki sposób malowania.

R1M2OFRHoBswm1

Ilustracja do zadania

A - malarstwo olejne
B - pastel
C - malarstwo temperowe

Pokaż rozwiązanie

A

classicmobile

Ćwiczenie 3

R1J5iKHMhnJo41

Odpowiedz, w którym z paryskich muzeów znajduje się duży zbiór dzieł Cézanne’a z różnych etapów jego twórczości, między innymi Autoportret z około 1875 roku.

Odpowiedz, w którym z paryskich muzeów znajduje się duży zbiór dzieł Cézanne’a z różnych etapów jego twórczości, między innymi Autoportret z około 1875 roku.

static

Ćwiczenie 3

Wskaż, w którym z paryskich muzeów znajduje się duży zbiór dzieł Cézanne’a z różnych etapów jego twórczości, między innymi Autoportret z około 1875 roku.

R1METB3LBAtzy1

Ilustracja do zadania

A - Luwr
B - Muzeum Orsay
C - Centrum Georges’a Pompidou

Pokaż rozwiązanie

B

classicmobile

Ćwiczenie 5

R5W26x1Sk6sCe1

Podaj dwa tytuły pejzaży Cézanne’a.

Podaj dwa tytuły pejzaży Cézanne’a.

static

Ćwiczenie 5

Podaj tytuły obrazów Paula Cézanne’a.

R19180AexUXkk1

Ilustracja do zadania

Odpowiedzi:
1 - Grający w karty
2 - Dom powieszonego
3 - Martwa natura z błękitnym wazonem

Pokaż rozwiązanie

A‑2 B‑3 C‑1

classicmobile

Ćwiczenie 7

R1MdTlbHkudXB1

Podaj tytuł dzieła Cézanne’a ze sceną rodzajową.

Podaj tytuł dzieła Cézanne’a ze sceną rodzajową.

static

Ćwiczenie 7

Zaznacz cechy kompozycji poniższego dzieła.

R1btPMQzIGcXs1

Ilustracja do zadania

A - zamknięta
B - otwarta
C - statyczna
D - dynamiczna
E - wertykalna
F - horyzontalna

Pokaż rozwiązanie

B

C

F

Polecenie 1

Dokonaj analizy porównawczej dzieł.

R12urh2gGKr7V1 Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Góra Sainte-Victoire”. Ukazuje krajobraz z górami w tle. Na pierwszym planie na wzgórzu rosną wysokie sosny. W dole widać drogę i pojedyncze, luźno rozmieszczone budynki. Domy, drzewa i pola zlewają się. W głębi po prawej stronie przez rzekę przerzucony jest most kolejowy, dalej rozciągają się góry. Tło stanowi lekko pociemniałe niebo.

R172Zult4hJRr1 Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Góra Sainte-Victoire”. Ukazuje widok na górę zlewającą się z błękitnym niebem. Pierwszy plan tworzy pejzaż z zabudowaniami. U dołu szerokimi pociągnięciami pędzla, z widoczną fakturą znajduje się pas drzew, dalej taką samą techniką budynki z zielenią. Obraz, dzięki zastosowaniu takiej techniki traci na wyrazistości i skłania się ku abstrakcyjnemu obrazowaniu rzeczywistości.

Kompozycja i relacje przestrzenne

Kolorystyka

Opis kształtowania światłocienia

RklgbDeurTCF4

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

---

Słownik pojęć

Źródło:

K. Zwolińska, Z. Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1990

Galeria dzieł sztuki

RveG0ifW7J6Uw1

Ilustracja przedstawia „Autoportret” Paula Cézanne’a na tle pejzażu. Mężczyzna jest łysawy, ma długą brodę. Ubrany jest w brązową kamizelkę oraz ciemną koszulę. Jego brwi są uniesione, a wzrok skierowany w stronę widza. W tle widoczna jest rzeka i polana porośnięta drzewami. Na dalszym planie znajdują się budynki.

Rk90o2laUOQbS1

lustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne’a „Dom powieszonego”. Na pierwszym planie widoczna jest droga, przy której znajdują się budynki. Po lewej stronie znajduje się dom przysłonięty drzewami. Po prawej znajduje się wysoki pagórek porośnięty roślinnością. Pomiędzy nimi znajduje się ścieżka, schodząca w dół doliny, w której rozciąga się widok na miasteczko. Tłem teren pagórkowaty widoczny na horyzoncie oraz fioletowo-błękitne niebo.

R1SPLDRAtOdsc1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz „Dom doktora Gacheta w Auvers-sur-Oise” Paula Cézanne’a. Ukazuje pejzaż z zabudowaniami. W centrum obrazu znajduje się lekko skręcająca w lewo droga, obok której rośnie trawa. Przy drodze znajdują się budynki w jasnym kolorze oraz drzewa. Po prawej stronie, w dole widok przedstawia zabudowę miasteczka oraz daleki, pagórkowaty pejzaż. Tło stanowi błękitne niebo.

RXfCJDuOyGpKN1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne’a „Martwa natura z błękitnym wazonem”. Ukazuje stojący na stole niebieski wazon z bukietem kolorowych kwiatów oraz liśćmi. Martwą naturę tworzą także znajdujący się za wazonem talerz oraz lezące z prawej strony owoce. Przy tylnej krawędzi stołu z martwą naturą ustawione jest małe naczynie, natomiast po lewej stronie znajduje się fragment zdobionej butelki. Tło wypełnia fioletowa ściana z żółtą ramą.

R13JC5cXlRfXj1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne’a „Martwa natura z kuchennym stołem” Ukazuje żółty, drewniany stół nakryty niedbale białym, udrapowanym obrusem. Ujętą nieco z góry martwą naturę tworzą: wielki wiklinowy kosz wypełniony owocami, naczynia kuchenne oraz porozrzucane różne owoce. Po lewej stronie znajduje się brązowy stolik, a w dali krzesła. Ściana w tle jest w kolorze niebiesko-fioletowym.

R12urh2gGKr7V1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Góra Sainte-Victoire”. Ukazuje krajobraz z górami w tle. Na pierwszym planie na wzgórzu rosną wysokie sosny. W dole widać drogę i pojedyncze, luźno rozmieszczone budynki. Domy, drzewa i pola zlewają się. W głębi po prawej stronie przez rzekę przerzucony jest most kolejowy, dalej rozciągają się góry. Tło stanowi lekko pociemniałe niebo.

R172Zult4hJRr1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Góra Sainte-Victoire”. Ukazuje widok na górę zlewającą się z błękitnym niebem. Pierwszy plan tworzy pejzaż z zabudowaniami. U dołu szerokimi pociągnięciami pędzla, z widoczną fakturą znajduje się pas drzew, dalej taką samą techniką budynki z zielenią. Obraz, dzięki zastosowaniu takiej techniki traci na wyrazistości i skłania się ku abstrakcyjnemu obrazowaniu rzeczywistości.

R1GadyIz3mESv1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Zatoka Marsylska widziana z Estaque”. Ukazuje widok na błękitną zatokę, rozciągająca się pomiędzy górami a widokiem na pierwszym planie, który wypełniają pola oraz budynki i przebiegające pomiędzy nimi ścieżki. Teren porośnięty jest licznymi drzewami i krzewami. Tło stanowi błękitne niebo i góry.

RKLfOFkRQ5Y8v1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paula Cézanne „Grający w karty”. Ukazuje dwóch mężczyzn grających w karty przy małym stoliku, na którym stoi butelka. Stół nakryty jest pomarańczowym obrusem. ubrani są w marynarki i białe koszule. Obaj mają na głowie kapelusze. Postać po lewej stronie trzyma w ustach fajkę. Tło wypełnia fragment kawiarni. W dziele dominują ciemne kolory w odcieniach brązów i zieleni.

RonJKXBuB8eGB1

Ilustracja przedstawia obraz „Wielkie kąpiące się” autorstwa Paula Cézanne. Ukazuje grupę nagich kobiet znajdujących się na plaży przed rzeka. Jedne ukazane są w ruchu, inne siedzą z podkurczonymi nogami. Po obu stronach rosną drzewa, których konary schodzą się u góry, tworząc trójkąt. W prześwicie widoczna jest rzeka oraz drugi, piaszczysty brzeg. Na horyzoncie rozciąga się widok na miasto. Tłem jest niebieskie niebo z chmurami. Obraz malowany jest szerokimi pociągnięciami pędzla.

Bibliografia

S. Borghesi, Cézanne, Warszawa 2006

C. Naubert‑Riser, Cézanne, Warszawa 1996

B. Osińska, Sztuka i czas. Od klasycyzmu do współczesności, Warszawa 2005

http://www.musee‑orsay.fr/en/collections/works‑in‑focus/search/commentaire/commentaire_id/la‑maison‑du‑pendu‑8824.html?no_cache=1  (dostęp z dnia 31.03.2018)

http://www.musee‑orsay.fr/en/collections/works‑in‑focus/painting/commentaire_id/the‑bay‑of‑marseille‑seen‑from‑lestaque‑21221.html?tx_commentaire_pi1%5BpidLi%5D=509&tx_commentaire_pi1%5Bfrom%5D=841&cHash=deacea8b34 (dostęp z dnia 31.03.2018)