Lesson plan (Polish)
Temat: Od bitwy warszawskiej do pokoju ryskiego
Adresat
Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej
Podstawa programowa
Klasa VII szkoły podstawowej.
XXVIII. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:
2) przedstawia proces wykuwania granic: wersalskie decyzje a fenomen Powstania Wielkopolskiego i powstań śląskich (zachód) – federacyjny dylemat a inkorporacyjny rezultat (wschód);
3) opisuje wojnę polsko‑bolszewicką i jej skutki (pokój ryski).
Ogólny cel kształcenia
Uczniowie poznają przebieg wojny polsko‑bolszewickiej i jej skutki (pokój ryski) oraz założenia koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego
Kompetencje kluczowe
porozumiewanie się w językach obcych;
kompetencje informatyczne;
umiejętność uczenia się.
Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:
wymieniać najważniejsze wydarzenia wojny polsko‑bolszewickiej 1920‑1921 r.;
charakteryzować znaczenie bitwy warszawskiej;
opisywać szanse realizacji koncepcji federacyjnej;
przedstawiać proces rozbudowy Wojska Polskiego w latach 1918–1920 i oceniać postawy Polaków wobec wyzwań Ojczyzny.
Metody/techniki kształcenia
podające
pogadanka.
aktywizujące
dyskusja.
programowane
z użyciem komputera;
z użyciem e‑podręcznika.
praktyczne
ćwiczeń przedmiotowych.
Formy pracy
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne
e‑podręcznik;
zeszyt i kredki lub pisaki;
tablica interaktywna, tablety/komputery.
Przebieg lekcji
Przed lekcją
Nauczyciel prosi uczniów o powtórzenie informacji z poprzedniej lekcji o pierwszych walkach z bolszewikami i wyprawie kijowskiej.
Faza wstępna
Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
Wyjaśnia uczniom okoliczności powołania Rządu Obrony Narodowej z Wincentym Witosem jako premierem. Nawiązując do powtórzonych przez uczniów zawczasu informacji z poprzedniej lekcji, sytuuje w czasie i przestrzeni genezę bitwy warszawskiej. Uczniowie wykonują **Ćwiczenie 1** oraz **Polecenie 1**. Analizują plakaty propagandowe z czasów wojny 1920 roku.
Faza realizacyjna
Celem ich dalszej pracy będzie przygotowanie argumentów do dyskusji na temat szans realizacji koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego (debata „za i przeciw”). Nauczyciel wyświetla uczniom mapę przedstawiającą walkę o granice II Rzeczypospolitej i prosi o przeanalizowanie, w jaki sposób zmieniała się sytuacja na froncie wojny polsko‑bolszewickiej.
Następnie uczniowie w parach wykonują **Polecenie 2** (analizują przebieg bitwy warszawskiej). Po wprowadzeniu przez nauczyciela w zagadnienie rokowań polsko‑bolszewickich - wykonują **Polecenie 3** (na temat relacji między Polską a Ukraińską Republiką Ludową), **Polecenie 4** (praca z mapami) oraz **Ćwiczenie 2** (określenie przebiegu granic). Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.
Nauczyciel wybiera dwoje uczniów, którzy na forum klasy poprowadzą debatę pod hasłem: Szanse realizacji koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego. Trzeci uczeń pełni funkcję sekretarza: mierzy czas wypowiedzi uczestników, pilnuje porządku dyskusji, dopuszcza chętnych do głosu.
Faza podsumowująca
Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje dotychczasowy przebieg zajęć.
Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny.
Praca domowa
Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych: Wykonanie Polecenia 13 z e‑podręcznika. Uczniowie szukają informacji o innych znanych kobietach, uczestniczkach walk polsko‑ukraińskich lub polsko‑bolszewickich.
W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania
Pojęcia
ekspulsja – usuwanie kogoś z jakiegos terytorium
ataman – historyczny tytuł dowódcy Kozaków.
koncepcja federacyjna – koncepcja zakładająca niepodległość Litwy, Ukrainy i Białorusi jako antyrosyjskiego przedmurza Polski
koncepcja inkorporacyjna – koncepcja utworzenia jednolitego etnicznie państwa narodowego
linia Curzona – termin powstał od nazwiska ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, który w 1919 roku zaproponował jej kształt, pokrywający się z granicą zachodnią Rosji po III rozbiorze Polski na linii Bugu, natomiast na południu przecinająca ziemie Rzeczypospolitej, znajdujące się od 1772 roku pod zaborem austriackim; zaproponowana granica miała mieć charakter linii rozejmowej.
Traktat ryski – traktat podpisany w Rydze 18 III 1921 przez Polskę, sowiecką Rosję i sowiecką Ukrainę, kończący wojnę polsko‑bolszewicką.
Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny – służba specjalna, zajmująca się wywiadem i bezpieczeństwem wewnętrznym w latach 1923‑1934 w Związku Sowieckim.
sterowane samookreślenie – nakłonienie miejscowej populacji do określenia się członkami wskazanego narodu. W tym przypadku chodziło o udzielenie Polakom zamieszkującym tereny Litwy Środkowej cichego wsparcia, którego nie można było oficjalnie powiązać z polskim rzadem, a następnie przyłączenie tych terenów do Polski. Działania były podejmowane w ten sposób, aby nie zrażać do Polski zachodnich aliantów.
Teksty i nagrania
From the Battle of Warsaw to the Peace of Riga
At the beginning of August 1920, the situation of the Polish state seemed hopeless. On 15 August 1920, the final and decisive Battle of Warsaw took place, and saw the defeat of the Red Army troops. The war was ended with the signing the Peace of Riga on 18 March 1921. Before that, the Vilnius dispute (the conflict between Poland and Lithuania over the Vilnius Region) was resolved. General Lucjan Żeligowski “rebelled”: he entered Vilnius and in an act of “controlled self‑determination” made this territory fall under the Polish rule. Thus the Vilnius Region was taken over (October 1920), and the Republic of Central Lithuania was created.