155/156 r. n.e. – powstanie Metamorfoz Apulejusza (Księgi IV‑VI opisują Baśń o Amorze i Psyche)
1787 r n.e. – powstanie pierwszej wersji rzeźby Amor i Psyche Antonia Canovy
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1OGILY7z4W0j1
1
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
7. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
1) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym,
2) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej, polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych;
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej.
Nauczysz się
porównywać różne wersje mitów o Erosie;
określać główną myśl przeczytanego tekstu i odpowiadać na proste pytania związane z tekstem w języku łacińskim;
odróżniać dzieła sztuki o tematyce mitologicznej;
analizować źródła w języku łacińskim;
definiować nowe słowa w języku łacińskim;
Mit o Erosie
Według dawniejszej tradycji greckiej Eros powstał z Chaosu na początku tworzenia się świata, jako siła spajająca wszechświat. Empedokles z Akragas, grecki filozof uważa, że miłość i spór jako dwie sprzeczne siły rządzą światem. Miłość, choć nie spersonifikowana, pojawia się także w pierwszych słowach Teogonii Hezjoda. Natomiast według orfikówOrfizmorfików Eros był stworzycielem świata. W późniejszej tradycji poetyckiej Eros był synem Aresa i Afrodyty, urodziwym młodzieńcem kochającym róże, przeważnie skrzydlatym. W poezji hellenistycznej Eros staje się mniej poważny, płata różnego rodzaju figle i jest przedstawiany jako coraz młodsze psotne dziecko, które swoją strzałą, często dla zabawy, rani serca, ludzi i bogów.
RyMAn79zGgwth
Eros w Uczcie Platona
Piękna koncepcja miłości zawarta jest w dziele wielkiego filozofa greckiego Platonambe33961423d79fd9_1514539280326_0Platona. Mędrzec ten wypowiada piękny mit o naturze oraz pochodzeniu miłości poprzez usta komika Arystofanesa. Komediopisarz zaczyna swoją opowieść od cofnięcia się do zamierzchłych czasów, kiedy na ziemi istniały trzy płcie: męska, żeńska i dwoista, czyli androgynon. Wszystkie istoty ludzkie miały kształt kulisty, cztery ręce i cztery nogi oraz dwie twarze. Jako, że istoty te były bardzo silne pewnego dnia postanowiły pokonać bogów i wyruszyły do ich siedziby. Na taką zuchwałość nie mógł pozwolić Zeus. Ratując wszystkich mieszkańców Olimpu porozcinał każdego człowieka na dwoje. Apollo ulitował się nad ludźmi i uleczył ich tak, że stanowili odtąd osobne byty i w ten sposób mogli funkcjonować bez uszczerbku na zdrowiu. Nie uwolnił ich jednak od wzajemnej tęsknoty. Będą odtąd ciągle odczuwać brak swojej drugiej połówki i będą jej wytrwale szukać, żeby znów być razem. W zależności od tego, z którego z trzech rodzajów powstały szukają albo istot tej samej płci, albo odmiennej.
R12fUvpZuVfp3
mbe33961423d79fd9_1514539280326_0
427‑347 p.n.e. Filozof grecki, Ateńczyk, którego prawdziwe imię brzmiało Aristokles. Przydomek Platon (barczysty) zyskał ze względu na silną budowę ciała. Przełomem w jego edukacji filozoficznej było zostanie uczniem Sokratesa w 407 r. p.n.e. To spowodowało zmianę sposobu myślenia Platona oraz miało ogromny wpływ na jego tworczość, w której Sokrates często się pojawia. Był obecny na procesie swojego mistrza, który został w 399 r. p.n.e. skazany na śmierć. Twórczość Platona można podzielić na trzy okresy: dialogi sokratyczne, w których główną rolę gra Sokrates, dialogi okresu średniego (m.in. Uczta, Państwo), w których odbija się już idealizm platoński, którego rzecznikiem jest w jego dialogach Sokrates i dialogi okresu późnego, które zawierają zmodyfikowaną naukę o ideach, a Sokrates spada do rangi słuchacza lub przestaje się pojawiać.
Amor i Psyche - prezentacja
Historię Amora i Psyche rozsławił dla nas Apulejuszmbe33961423d79fd9_1514539151756_0Apulejusz z Madaury, który w swojej powieści łacińskiej Metamorfozy albo Złoty osioł opisał również baśń o trudnym uczuciu pięknej dziewczyny i boga miłości. Piękna królewna Psyche (której imię znaczy po grecku Dusza) swoją urodą bezwiednie powoduje zazdrość bogini Wenus. Zazdrosna bogini rozkazuje swemu skrzydlatemu synowi, by wydał królewnę w łapy potwora. Rodzice posłuszni bogom zostawiają dziewczynę na szczycie góry, skąd zabiera ją Amor, zamiast jednak rzucić ją na pożarcie potworowi zabiera ją do swego zamku urzeczony jej urodą. Psyche po przebudzeniu nie wie, czyim jest gościem, ponieważ pan tego zamku, Amor, odwiedza ją tylko nocą, gdy dziewczyna nie może go zobaczyć. Nie może się dowiedzieć, że jej luby to bóg miłości we własnej osobie. Zaklina ją i przestrzega, by nigdy nie próbowała ujrzeć jego twarzy. Lecz Psyche namówiona przez złe siostry, które wmawiają jej, że nocą przychodzi do niej potwór ukrywający przed nią swój karykaturalny i obrzydliwy wygląd, zapala w nocy lampę, by zobaczyć twarz ukochanego. Dziewczyna, nosząca w łonie dziecko swojego oblubieńca, ze zdumieniem spostrzega, że obok niej śpi przepiękny skrzydlaty Amor. Niestety, budzi go kropla gorącej oliwy z zapalonej lampy. Amor, zrozpaczony, odlatuje. Psyche chce rzucić się do rzeki, lecz rzeka lituje się nad nią i kładzie ją z powrotem na brzegu. Spotkany przez piękną dziewczynę kozionogi Pan od razu rozpoznaje naturę jej problemu. Niech odtąd panna szuka swojego ukochanego, a Amor niech ciągle na nią czeka, ukrywając się przed gniewem matki. W końcu Jowisz pomaga zakochanym i sprowadza Psyche do nieba, by po wypiciu ambrozji stała się nieśmiertelna. Od tej pory ona i Amor są nierozłączni.
Poniżej znajduje się prezentacja przedstawiająca rzeźbę Antonio Canovambe33961423d79fd9_1514539192474_0Antonio CanovaPsyche budzona przez pocałunek Kupidyna.
R185JeFTXcswg1
mbe33961423d79fd9_1514539151756_0
(ok.125- ok.170 r.n.e.) Apulejusz pochodzący z Madaury, tworzył w afrykańskiej prowincji Rzymu, Kartaginie. Dziełem, które przyniosło mu nieśmiertelność są Metamorfozy albo Złoty osioł – romans, którego głównym bohaterem i narratorem jest Lucjusz z Koryntu, który udaje się do Tessali, krainy czarów, by nauczyć się magii. Zostaje omyłkowo zamieniony w osła, któremu jednak pozostawiono ludzką percepcję i wrażliwość. Oprócz przygód Lucjusza romans zawiera mnóstwo znakomitych nowel, m.in. opowieść o Amorze i Psyche.
mbe33961423d79fd9_1514539192474_0
(ur. 1 XI 1757 – zm. 13 X 1822) Włoski rzeźbiarz, rysownik, malarz i architekt, którego twórczość inspirowana była mitologią i literaturą starożytną. Był najsłynniejszym rzeźbiarzem w Europie na przełomie XVIII i XIX w. Tworzył głównie w marmurze, jego dzieła łączyły klasyczną harmonię z wyidealizowanym przedstawianiem ciała ludzkiego. Oprócz Amora i Psyche stworzył także Trzy Gracje, Marsa i Wenus czy Henryka Lubomirskiego jako Erosa, dzieło, które dziś podziwać możemy w Zamku w Łańcucie.
Tekst łaciński
5] Eā nocte ad suam Psȳchēn sīc īnfitmbe33961423d79fd9_1507550789078_0īnfit marītus — namque praetermbe33961423d79fd9_1507550795079_0praeter oculōs et manibus et auribus eius nihil nōn sentiēbāturmbe33961423d79fd9_1507550801365_0sentiēbātur: “Psȳchē dulcissima et cāra uxor, exitiābilembe33961423d79fd9_1507550806872_0exitiābile tibi perīculum minātur fortūna saevior, quod observandum pressiōre cautēlā cēnseō. Sorōrēs iam tuae mortis opīniōne turbātae tuumque vestīgium requīrentēsmbe33961423d79fd9_1507550811793_0requīrentēsscopulummbe33961423d79fd9_1507550816304_0scopulum istum prōtinus adērunt, quārum sī quās forteforteforte lāmentātiōnēs accēperīs, neque respondeās immō nec prōspiciāsmbe33961423d79fd9_1507550831142_0prōspiciās omnīnō; cēterum mihi quidem gravissimum dolōremmbe33961423d79fd9_1507550835472_0dolōrem tibi vērō summum creābis exitium.” Annuitmbe33961423d79fd9_1507550840347_0Annuit et ex arbitriō marītī sē factūram spoponditmbe33961423d79fd9_1507550843770_0spopondit, sed eō simul cum nocte dīlāpsō diem tōtum lacrimīs ac plangōribusmbe33961423d79fd9_1507550849065_0plangōribus misella cōnsūmit, sē nunc maximē prōrsusmbe33961423d79fd9_1507550855934_0prōrsus perisse iterāns, quae beātī carcerismbe33961423d79fd9_1507550862240_0carceris cūstōdia sēpta et hūmānae conversātiōnis.
Colloquiō viduāta nec sorōribus quidem suīs dē sē maerentibusmbe33961423d79fd9_1507550866446_0maerentibusopemmbe33961423d79fd9_1507550871775_0opem salūtārem ferre ac nē vidēre eās quidem omnīnō posset Nec lavācrōmbe33961423d79fd9_1507550877656_0lavācrō nec cibō nec ūllā dēnique refectiōnembe33961423d79fd9_1507550882751_0refectiōne recreāta, flēns ūbertim dēcessit ad somnummbe33961423d79fd9_1507550887645_0somnum.
Tekst oryginalny preparowany dla potrzeb ucznia z książki Lucius Apuleius, Cupid and Psyche – an intermediate Latin reader. Karen Krumpak, Evan Hayes, Stephen Nimis. Faenum Publishing, Ltd.
Przeczytaj ze zrozumieniem tekst na temat Amora i Psyche. Następnie zdecyduj, które zdania na temat tekstu są prawdziwie (Vērum), a które nieprawdziwe (Falsum). Przeciągnij zdanie do właściwej rubryki. Vērum Możliwe odpowiedzi: 1. Psȳchē flēbat, quod sorōrēs vidēre nōn poterat. 2. Amor Psȳchēn monet. 3. Sorōrēs Psȳchēs auxilium eī vēnerint. 4. Psȳchē recreāta erat, quia cibum magnum edēbat. 5. Psȳchē marītum suum auscultāvit, sed trīstis erat. 6. Psȳchē marītum suum cotīdiē vidēre poterat. Falsum Możliwe odpowiedzi: 1. Psȳchē flēbat, quod sorōrēs vidēre nōn poterat. 2. Amor Psȳchēn monet. 3. Sorōrēs Psȳchēs auxilium eī vēnerint. 4. Psȳchē recreāta erat, quia cibum magnum edēbat. 5. Psȳchē marītum suum auscultāvit, sed trīstis erat. 6. Psȳchē marītum suum cotīdiē vidēre poterat.
Przeczytaj ze zrozumieniem tekst na temat Amora i Psyche. Następnie zdecyduj, które zdania na temat tekstu są prawdziwie (Vērum), a które nieprawdziwe (Falsum). Przeciągnij zdanie do właściwej rubryki. Vērum Możliwe odpowiedzi: 1. Psȳchē flēbat, quod sorōrēs vidēre nōn poterat. 2. Amor Psȳchēn monet. 3. Sorōrēs Psȳchēs auxilium eī vēnerint. 4. Psȳchē recreāta erat, quia cibum magnum edēbat. 5. Psȳchē marītum suum auscultāvit, sed trīstis erat. 6. Psȳchē marītum suum cotīdiē vidēre poterat. Falsum Możliwe odpowiedzi: 1. Psȳchē flēbat, quod sorōrēs vidēre nōn poterat. 2. Amor Psȳchēn monet. 3. Sorōrēs Psȳchēs auxilium eī vēnerint. 4. Psȳchē recreāta erat, quia cibum magnum edēbat. 5. Psȳchē marītum suum auscultāvit, sed trīstis erat. 6. Psȳchē marītum suum cotīdiē vidēre poterat.
Przeczytaj ze zrozumieniem tekst na temat Amora i Psyche. Następnie zdecyduj, które zdania na temat tekstu są prawdziwie (Vērum), a które nieprawdziwe (Falsum). Przeciągnij zdanie do właściwej rubryki.
Sorōrēs Psȳchēs auxilium eī vēnerint., Psȳchē flēbat, quod sorōrēs vidēre nōn poterat., Amor Psȳchēn monet., Psȳchē recreāta erat, quia cibum magnum edēbat., Psȳchē marītum suum auscultāvit, sed trīstis erat., Psȳchē marītum suum cotīdiē vidēre poterat.
Vērum
Falsum
RaCP9oLWPkOqx
Ćwiczenie 3
R1dQCTFDH4x7B
Ćwiczenie 4
Rx8x8sXKOH5vm
Ćwiczenie 5
R13Q9lk7dpnLc
Ćwiczenie 6
R182pbLInO1xN
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Wyjaśnij etymologię polskich wyrazów pochodzenia greckiego z ćwiczenia 5. Co oznaczają one w języku polskim i jakie jest powiązanie znaczeniowe z ich greckimi źródłami?
R1DlWCYtcyyTw
Polecenie 2
Korzystając ze słownika pojęć oraz innych źródeł podaj inną koncepcję miłości przedstawioną w Uczcie Platona, niż te, które zostały wspomniane w materiale. Przedstaw tę koncepcję jako plakat lub prezentacja multimedialna.
R1WeXxTCzczJ71
Słowniki
Słownik pojęć
Uczta
Uczta
Dialog Platona, którego głównym tematem jest miłość – Eros. Narracja w dialogu jest skomplikowana. Zawiera kilka mów na temat natury miłości, m.in. wspomnianą już mowę Arystofanesa o ludziach szukających drugiej połówki. W mowie Sokratesa, który relacjonuje rozmowę z Diotymą poznajemy świat idei platońskich, czyli obcowanie z dobrem i pięknem, które sprawają, że człowiek, jak bogowie może marzyć o niesmiertelności.
Orfizm
Orfizm
Doktryna filozoficzno‑religijna powstała w Grecji w VIII w. p.n.e., głosząca tezę o dwoistości natury ludzkiej.
Słownik łacińsko‑polski
RMBRpNVSAATV11
mbe33961423d79fd9_1514539697185_0
Galeria dzieł sztuki
R1J7vSpf2XbVR1
R3aXqjfsG52fA1
mbe33961423d79fd9_1514542455060_0
Bibliografia
Lucius Apuleius, Cupid and Psyche – an intermediate Latin reader. Karen Krumpak, Evan Hayes, Stephen Nimis. Faenum Publishing, Ltd.
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003
Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Świat Książki, Warszawa, 1997
Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Poznań, 1989