E-materiały do kształcenia zawodowego

Podstawy audio cyfrowego

AUD.08. Montaż dźwięku - Technik realizacji nagrań 352123

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w materiale w e‑materiale.

1
aliasing
aliasing

To nakładanie się widm powstające w procesie próbkowania, podczas którego powstają kopie widm oddalonych od siebie o odległość równą częstotliwości próbkowaniaczęstotliwość próbkowaniaczęstotliwości próbkowania. Jeśli częstotliwość próbkowaniaczęstotliwość próbkowaniaczęstotliwość próbkowania będzie się zmniejszać, to w końcu widma zaczną się ze sobą stykać, a potem nachodzić na siebie. To skutkuje tym, że nie można wówczas określić jaką wartość przyjmie sygnał. Zjawisko aliasingu to np. pojawienie się zniekształceń w wynikowym sygnale w trakcie przetwarzania analogowo‑cyfrowego lub cyfrowo‑analogowego.

amplituda
amplituda

Oś pionowa na wykresie obrazującym przebieg fal, która wyraża maksimum kompresji i dekompresji ośrodka.

anti‑aliasing
anti‑aliasing

Odfiltrowywanie wszystkich częstotliwości spoza zakresu 20 kHz.

bit
bit

To najmniejsza jednostka informacji cyfrowej, która przybiera dwa stany, zero lub jeden. W audio jest używany do określenia zdolności rozdzielczej konwerterówkonwerter analogowo‑cyfrowykonwerterów, np. 16 bitów, 24 bity.

bramki szumów
bramki szumów

Ang. noise‑gate. To bramki szumówzaszumienieszumów, urządzenia służące do zamykania lub wyciszania toru audio, gdy moc sygnału spadnie poniżej zadanego progu zadziałania.

RPh70IuNehnDg
Bramka szumów Alesis Micro Gate
Źródło: https://en.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 4.0.
ciśnienie akustyczne
ciśnienie akustyczne

To odchylenie od średniej wartości ciśnienia statycznego, zmienne w czasie. Ciśnienie akustyczne panuje w ośrodku, podczas rozchodzenia się w nim fali akustycznejfala dźwiękowafali akustycznej. Ciśnienie akustyczne jest mierzone w paskalach (Pa).

R1Y1M1gsBIuFb
Wykres przedstawiający ciśnienie akustyczne na tle ciśnienia atmosferycznego
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 4.0.
częstotliwość
częstotliwość

To określenie liczby cykli zjawiska okresowego występujących w jednostce czasu. Częstotliwość wyrażamy w Hz lub inaczej cyklach na sekundę.

R1PPQqSb0DFWJ
Wykres częstotliwości – Relative response (db) oznacza odpowiedź względną, wyrażoną w decybelach; Frequency (Hz) oznacza częstotliwość wyrażona w hercach; Friefield/Free field oznacza wolne pole; Nahfield/Near Field oznacza bliskie pole.
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
częstotliwość próbkowania
częstotliwość próbkowania

Ang. sample rate. W świecie cyfrowego audio częstotliwośćczęstotliwośćczęstotliwość próbkowania określa liczbę próbek na sekundę, które są pobierane z analogowego sygnału ciągłego. W celu odtworzenia danej częstotliwościczęstotliwośćczęstotliwości za pomocą dyskretnego zapisu cyfrowego konieczne jest zastosowanie dwukrotnie większej częstotliwości próbkowania (np. przy częstotliwościczęstotliwośćczęstotliwości próbkowania wynoszącej 44100 Hz można zapisać dźwiękdźwiękdźwięk o maksymalnej częstotliwościczęstotliwośćczęstotliwości wynoszącej 22050 Hz).

RbsGawqhzufmk
Sygnał analogowy (szary) i dyskretny (czerwony) spróbkowany ze stałą częstotliwością próbkowania
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
DAW
DAW

Skrót od ang. Digital Audio Workstation, czyli cyfrowa stacja robocza audio. Jest to zazwyczaj bardzo rozbudowany program komputerowy, który jest przeznaczony do wszelkich prac dźwiękowych, w tym rejestracji i nieliniowej edycji nagrań audio oraz MIDI, postprodukcji dźwięku do obrazu itd. DAW jest wyposażony we wtyczkowe procesory audio służące obróbce dźwięku. Jest to podstawowe narzędzie pracy realizatora dźwięku, montażysty audio, a także niemal każdego twórcy muzyki wykorzystującego komputer do nagrań. Do DAW zaliczamy przykładowo: Avid Pro Tools, PreSonus Studio One, Steinberg Cubase, Cockos Reaper, Apple Logic Pro, Ableton Live, Image Line FL Studio.

R1Qb4zs8oE6WL
DAW
Źródło: https://unsplash.com/, domena publiczna.
dither
dither

To szum dodawany do sygnału w celu zmniejszenia zniekształceń i modulacji szumu, które powstają w trakcie procesu kwantyzacjikwantyzacja dźwiękukwantyzacji.

dźwięk
dźwięk

To ruch fali w powietrzu lub w innym ośrodku sprężystym, który powstaje na skutek wibracji obiektu (źródła dźwięku) i pobudza znajdujące się w pobliżu cząsteczki powietrza lub innego ośrodka sprężystego. Z punktu widzenia psychologii dźwięk jest subiektywnym wrażeniem słuchowym.

fala dźwiękowa
fala dźwiękowa

To zaburzenie gęstości i ciśnieniaciśnienie akustyczneciśnienia danego ośrodka (np. powietrza), rozchodzące się w nim w zazwyczaj w postaci fali podłużnej, które wprawiają w drgania cząsteczki ośrodka.

format bezstratny zapisu pliku audio
format bezstratny zapisu pliku audio

To sposób zapisu pliku audio, który umożliwia zapis dźwięku cyfrowego w sposób zapewniający albo zachowanie całości oryginalnych informacji cyfrowych, albo ich pełną rekonstrukcję podczas odtwarzania. Formatami bezstratnymi są np.: WAV, AIFF, PCM, RIFF, FLAC.

format stratny zapisu pliku audio
format stratny zapisu pliku audio

To sposób zapisu pliku audio, w przypadku którego, w celu zaoszczędzenia miejsca na nośniku, część informacji z oryginalnego nagrania cyfrowego jest usuwana. Natomiast podczas odtwarzania wszystko jest podporządkowane maksymalnemu zbliżeniu się do jakości brzmienia oryginału. Do najpopularniejszych formatów stratnych należą m.in.: MP3, AAC, ATRAC, WMA, MPG2. .

głębia bitowa dźwięku
głębia bitowa dźwięku

Liczba bitówbitbitów (jednostek danych cyfrowych) opisujących jedną próbkę dźwiękudźwiękdźwięku.

interfejs audio
interfejs audio

Urządzenie przeznaczone do współpracy z komputerem, którego główną funkcją jest zamiana cyfrowego dźwiękudźwiękdźwięku z komputera na sygnał analogowysygnał analogowy i cyfrowysygnał analogowy i odwrotnie. Zamienione dźwięki mogą zostać zarejestrowane i poddawane dalszej obróbce w środowisku komputerowym. Interfejs audio może przyjąć postać karty dźwiękowej, która jest zintegrowana z płytą główną komputera, lub samodzielnego urządzenia podłączanego do komputera za pośrednictwem złącz USB czy Thunderbolt. Interfejs audio jest zwykle wyposażony w różnego typu wejścia/wyjścia analogowe i cyfrowe, w tym także porty MIDI.

RE6bGmYvNhgdD
Interfejs audio
Źródło: https://www.pexels.com/, domena publiczna.
inter‑sample‑peaks
inter‑sample‑peaks

Punkty przekroczenia poziomu 0dBFS sinusoidy odwzorowującej dźwiękdźwiękdźwięk analogowy, które ze względu na naturalną niedokładność procesu próbkowaniaczęstotliwość próbkowaniapróbkowania (skończoną liczbę próbek na sekundę) powstają między sąsiadującymi ze sobą próbkami i nie są wykrywalne przez standardowe limitery, ponieważ dla standardowego algorytmu w procesorach audio żadna z próbek nie przekroczyła wartości 0. Aby ograniczyć to zjawisko, wprowadzono skalę w dBTP (dB True Peakpoziom szczytowy True PeakTrue Peak), uwzględniającą rzeczywiste poziomy sygnału i zapobiegającą powstawaniu przesterowań. Limitery działające w oparciu o skalę True Peakpoziom szczytowy True PeakTrue Peak analizują sygnał i przewidują możliwość „przebicia” przez sinusoidę poziomu 0 dBFS.

jitter
jitter

Niepożądane zjawisko, z którym możemy spotkać się w trakcie konwersji cyfrowo‑analogowej, wynikające z niedokładności pracy generatora taktującego urządzenia, który jest odpowiedzialny za długość słowa cyfrowego.

kodowanie
kodowanie

Ostatni etap konwersji analogowo‑cyfrowejkonwerter analogowo‑cyfrowykonwersji analogowo‑cyfrowej. Oznacza to, że każda próbka odfiltrowana przez anti‑aliasinganti‑aliasinganti‑aliasing, spróbkowanaczęstotliwość próbkowaniaspróbkowanaskwantyzowanakwantyzacja dźwiękuskwantyzowana zostaje zakodowana przez binarną informację cyfrową zer i jedynek.

konwerter analogowo‑cyfrowy
konwerter analogowo‑cyfrowy

To urządzenie zmieniające sygnał analogowysygnał analogowy i cyfrowysygnał analogowy w ciąg bitówbitbitów, czyli zer i jedynek. Do określania prędkości transmisji używa się bitówbitbitów, np. 1,8 Mb/s. Liczbę bitówbitbitów użytych przez konwerter do opisania próbki nazywamy głębią bitowągłębia bitowa dźwiękugłębią bitową.

kwantyzacja dźwięku
kwantyzacja dźwięku

Próbkowanieczęstotliwość próbkowaniaPróbkowanie, proces/metoda przetwarzania sygnału analogowego w cyfrowy poprzez pobranie próbek amplitudyamplitudaamplitudy i opisanie ich za pomocą danych/bitówbitbitów, których liczbę określa głębokość bitowagłębia bitowa dźwiękugłębokość bitowa. W procesie kwantyzacji analogowego sygnału audio napięcie elektryczne sygnału zostaje przetworzone na wartości liczbowe wyrażone w cyfrach 0 lub 1, nazywane bitamibitbitami.

RgRcsu4TcgGdI
Kwantyzacja sygnału analogowego
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, domena publiczna.
mantysa
mantysa

Ułamkowa część logarytmu po przecinku, przed którym wyrażona jest cecha logarytmu. Kodowanie zmiennoprzecinkowe z zastosowaniem wartości zapisanych według schematu {znak‑wykładnik‑mantysa} pozwala na zwiększenie zakresu danych opisujących próbkę dźwięku – jej wysokość, barwę, głośność.

MP3/AAC/ATRAC/WMA/MPG2
MP3/AAC/ATRAC/WMA/MPG2

Formaty stratnego zapisu dźwiękudźwiękdźwięku cyfrowego, stosowane w streamingu, przenośnych odtwarzaczach muzyki, audioprzewodnikach.

R1QVph0CrCFeR
Logo mp3
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, domena publiczna.
połączenie ADAT
połączenie ADAT

Standard wielokanałowego przesyłu dźwięku, który pozwala na transmisję 8 kanałów cyfrowego audiosygnał analogowy i cyfrowycyfrowego audio 48 K/24 bit lub 4 kanałów w próbkowaniuczęstotliwość próbkowaniapróbkowaniu do 96 kHz, lub 2 kanałów w próbkowaniuczęstotliwość próbkowaniapróbkowaniu do 192 kHz. Przewód służący do transmisji danych w tym połączeniu jest przewodem optycznym, wykonanym z tworzywa sztucznego lub włókna szklanego i zakończonym konektorami Toslink, czyli kablami optycznymi, które służą do przesyłania bezstratnego sygnału audio.

połączenie AES/EBU
połączenie AES/EBU

Sygnał w tym standardzie jest przesyłany jednym kablem symetrycznym, zaopatrzonym we wtyk XLR 3‑stykowy. Transmisja odbywa się szeregowo, sygnał zawiera informacje lewego i prawego kanału, zakodowanekodowaniezakodowane z rozdzielczością do 24 bitówbitbitów.

połączenie S/PDIF
połączenie S/PDIF

To standard połączenia cyfrowego dla sygnału audiosygnał analogowy i cyfrowysygnału audio, przeznaczony do urządzeń domowych i oparty na opracowanym wcześniej do użytku profesjonalnego AES/EBU. Właśnie ten standard jest powszechnie stosowany w wyjściach cyfrowych odtwarzaczy CD. Sygnał zawiera informacje lewego oraz prawego kanału. S/PDIF korzysta z kabli niesymetrycznych, zakończonych konektorami Cinch (RCA).

poziom szczytowy True Peak
poziom szczytowy True Peak

To, co słyszymy jako dźwięk odtwarzany z postaci cyfrowej, to analogowe odwzorowanie dźwięku zapisanego w postaci spróbkowanej sinusoidy. Pomiędzy poszczególnymi próbkami mogą zaistnieć szczyty, które przekraczają poziom maksymalny 0.0 dB w dźwięku analogowym, a które nie są jednak wykrywane przez zwykłe cyfrowe limitery. Poziom True Peak uwzględnia te szczyty, dlatego pomiar TP jest rekomendowany jako referencyjny w mediach. Poziom jest oznaczany w jednostkach dBTP i przyjmuje wartości ujemne (odstęp od zera).

RLzmn129mGJYT
normalizacja szczytowa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
przesterowanie
przesterowanie

Zniekształcenie powstałe w wyniku podania na wejście liniowe wyższego poziomu sygnału, niż może ono przetworzyć.

przetwornik elektroakustyczny
przetwornik elektroakustyczny

Urządzenie przetwarzające prąd elektryczny na fale dźwiękowe i odwrotnie. Najpopularniejszymi wejściowymi przetwornikami elektroakustycznymi, zamieniającymi dźwięk na sygnał elektryczny są mikrofony.

Rl3stQOurTZnJ
Przetwornik elektroakustyczny/urządzenie wejściowe
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 4.0.
spektrum częstotliwościowe
spektrum częstotliwościowe

Inaczej widmo częstotliwościowe. To rozkład natężeń składowych harmonicznych sygnału w funkcji ich częstotliwości. Jest to jedno z podstawowych zagadnień przetwarzania sygnałów. Termin ten ma zastosowanie do różnych zjawisk fizycznych (np. światła lub fal elektromagnetycznych czy akustycznych).

sygnał akustyczny
sygnał akustyczny

To dźwięk w postaci sygnału elektrycznego, który odwzorowuje sinusoidalny przebieg czasowy ciśnienia akustycznego.

Źródło: Strona internetowa edu.pjwstk.edu.pl, Wykłady, 1. Fala akustyczna i jej przetwarzanie na sygnał elektryczny, https://edu.pjwstk.edu.pl/wyklady/wspmu2/scb/index04.html [dostęp 24.11.2022 r.].

sygnał analogowy i cyfrowy
sygnał analogowy i cyfrowy

Sygnał analogowy to prądowa reprezentacja fali audio po przetworzeniu na prąd elektryczny. Natomiast sygnał cyfrowy to sygnał opisujący przebieg fali akustycznejfala dźwiękowafali akustycznej za pomocą danych binarnych po uprzedniej kwantyzacjikwantyzacja dźwiękukwantyzacji (próbkowaniu) sygnału analogowego.

synchroniczne ścieżki dźwiękowe
synchroniczne ścieżki dźwiękowe

To ścieżki zsynchronizowane ze sobą czasowo, np. kolejne powtórzenia tej samej partii wokalnej, zmiksowane ze sobą mające za zadanie stworzyć wrażenie przestrzeni w wokalach. Ale także ścieżki podkładane w studio przez aktorów pod dźwiękdźwiękdźwięk nagrany na planie w sytuacji, gdy jest przykładowo zaszumiony i nie nadaje się do użycia w postprodukcji.

ścieżka audio
ścieżka audio

Fragment materiału audio lub tor audio w wielościeżkowejsynchroniczne ścieżki dźwiękowewielościeżkowej sesji programie DAWDAWDAW.

R4TeOjaiRXGa6
Ścieżka audio
Źródło: https://unsplash.com/, domena publiczna.
standard Hi‑Fi
standard Hi‑Fi

Skrót od ang. High Fidelity, czyli wysoka wierność. Termin Hi‑Fi określa reprodukcję dźwięków o jakości jak najbardziej zbliżonej oryginałowi. Urządzenia oznaczone symbolem Hi‑Fi muszą spełniać określone w normie DIN 45500 z 1973 roku parametry, które dotyczą maksymalnego poziomu szumów czy zniekształceń nieliniowych.

  • Źródło: Strona internetowa hificlass., Marek Suchocki, Jak dziś rozumieć określenie hi‑fi, https://www.hfc.com.pl/porady/3348,jak-dzis-rozumiec-okreslenie-hi-fi.html [dostęp 24.11.2022 r.].

sygnał Word Clock
sygnał Word Clock

To sygnał używany do synchronizacji urządzeń, pomiędzy którymi są przesyłane sygnały cyfrowe. Jeden cykl zegarowy Word Clock odpowiada czasowi trwania jednego słowa – próbki dźwięku.

Źródłem sygnału Word Clock jest urządzenie nadrzędne MASTER, a odbiorcami są urządzenia podrzędne – SLAVE.

WAV/AIFF/PCM/RIFF/FLAC
WAV/AIFF/PCM/RIFF/FLAC

Formaty bezstratnego, czyli pełnopasmowego i w pełnej dynamice, zapisu dźwięku cyfrowegosygnał analogowy i cyfrowydźwięku cyfrowego.

R1QxeNQmGEDVC
logo formatu AIFF
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
zapis stałoprzecinkowy
zapis stałoprzecinkowy

Określenie odnoszące się do głębi bitowejgłębia bitowa dźwiękugłębi bitowej rejestrowanego materiału audio. Sposób zapisu liczb ułamkowych, do którego jest przeznaczona ustalona liczba bitówbitbitów, a pozycję po przecinku określa się arbitralnie, w zależności od wymaganej precyzji.

zapis zmiennoprzecinkowy
zapis zmiennoprzecinkowy

Określenie odnoszące się do głębi bitowejgłębia bitowa dźwiękugłębi bitowej rejestrowanego materiału audio. Sposób zapisu liczb, w którym nie istnieje stała liczba cyfr zapisu przed i po przecinku.

zaszumienie
zaszumienie

Wystąpienie w ścieżce dźwiękowej szumu, czyli szerokopasmowego zakłócenia, tła, jednostajnego dźwięku uniemożliwiającego prawidłowy odbiór audycji, muzyki, czy głosu.

źródło dźwięku
źródło dźwięku

Oznacza ośrodek emitujący drgania, które wywołują falę akustycznąfala dźwiękowafalę akustyczną; w wymiarze ludzkiej percepcji są to drgania wywołujące wrażenia słuchowe.