Szkło – tworzywo o długich tradycjach i jeszcze większej przyszłości
Skały wapienne
Keramos i stiuk
Rozglądając się wokół, możemy dostrzec różne obiekty budowlane. Czy wiesz, z jakich surowców je zbudowano? Czy materiały stosowane współcześnie w budownictwie bardzo różnią się od tych z epoki faraonów? Czy glina i cegły to dzisiaj przeżytki? Jakie materiały obecnie dominują w architekturze?
Już wiesz
że w budownictwie wykorzystuje się skały wapienne i gipsowe oraz produkty ich termicznego rozkładu;
że kwaśne opady uszkadzają m.in. pomniki i elementy budowli wykonanych z marmuru i wapieni.
Nauczysz się
wymieniać surowce używane do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu i betonu;
opisywać procesy technologiczne produkcji cegieł, wyrobów porcelanowych i cementu;
klasyfikować wyroby ceramiczne ze względu na ich właściwości;
rozróżniać przedmioty wykonane z gliny i z betonu.
iuoXrM4oHb_d5e166
1. Glina
Do najstarszych materiałów budowlanych zaliczają się: drewno, kamień i glina – skała osadowa, powszechnie występująca w przyrodzie. Najważniejsze składniki gliny powstają w procesie chemicznego wietrzenia skaleni. Proces ten przedstawia równanie reakcji chemicznej:
R17FnxMksLSKB1
Ilustracja przedstawia tablicę z równaniem reakcji przechodzenia anortytu w kaolinit na skutek procesu wietrzenia. Zapis równania reakcji chemicznej to jeden mol tlenku wapnia, jeden mol tlenku glinu trzy i dwa mole tlenku krzemu cztery tworzące w połączeniu minerał zwany anortytem, czyli glinokrzemianem wapnia w połączeniu z dwoma molami wody i jednym molem dwutlenku węgla przechodzą w jeden mol węglanu wapnia i minerał nazywany kaolinitem, a składający się ze związanych ze sobą jednego mole tlenku glinu trzy, dwóch moli tlenku krzemu cztery i dwóch moli wody.
Źródło: Agnieszka Lipowicz, licencja: CC BY 3.0.
GlinaglinaGlina początkowo służyła do wyrobu naczyń i przedmiotów codziennego użytku (garncarstwo), ale z czasem stała się głównym surowcem do produkcji cegieł i innych wyrobów ceramicznych. Nazwa wyroby ceramicznewyroby ceramicznewyroby ceramiczne pochodzi od greckiego keramos, tzn. ziemia, glina. Proces produkcji materiałów ceramicznych polega na dokładnym wymieszaniu odpowiednich surowców (głównie: gliny, piasku kwarcowego oraz skaleni) z wodą, formowaniu, wysuszeniu i wypaleniu. Niektóre wyroby ceramiczne są szkliwione. Najszlachetniejszym tworzywem ceramicznym jest porcelanaporcelanaporcelana. Do produkcji porcelany używa się najlepszych gatunków gliny (kaolinukaolin (glinka porcelanowa)kaolinu), charakteryzujących się białą lub lekko kremową barwą. Głównym składnikiem glinki porcelanowej jest minerał o nazwie kaolinitkaolinitkaolinit.
RlUd76CnikDsi1
Aplikacja prezentuje klasyfikację wyrobów ceramicznych z podziałami i ma postać schematu blokowego. Kliknięcie każdego pola schematu powoduje wyświetlenie u dołu okna definicji i charakterystyki danej grupy wyrobów. Schemat rozpoczyna duże pole reprezentujące Wyroby ceramiczne, wśród których rozróżniamy wyroby o czerepie porowatym i wyroby o czerepie spieczonym. Tutaj dochodzi do dalszego podziału. Wśród wyrobów o czerepie porowatym wyróżnia się wyroby garncarskie, fajansowe, ceglarskie i ogniotrwałe, a wśród wyrobów o czerepie spieczonym kamionkę, terakotę, klinkier i porcelanę. Każda z tych ośmiu grup jest ilustrowana przykładową fotografią wyrobu. Dodatkowo dwie ostatnie grupy wyrobów o czerepie porowatym oraz trzy pierwsze grupy wyrobów o czerepie spieczonym wyróżnione są wspólnym tłem w kolorze szarym podpisanym Materiały budowlane.
Aplikacja prezentuje klasyfikację wyrobów ceramicznych z podziałami i ma postać schematu blokowego. Kliknięcie każdego pola schematu powoduje wyświetlenie u dołu okna definicji i charakterystyki danej grupy wyrobów. Schemat rozpoczyna duże pole reprezentujące Wyroby ceramiczne, wśród których rozróżniamy wyroby o czerepie porowatym i wyroby o czerepie spieczonym. Tutaj dochodzi do dalszego podziału. Wśród wyrobów o czerepie porowatym wyróżnia się wyroby garncarskie, fajansowe, ceglarskie i ogniotrwałe, a wśród wyrobów o czerepie spieczonym kamionkę, terakotę, klinkier i porcelanę. Każda z tych ośmiu grup jest ilustrowana przykładową fotografią wyrobu. Dodatkowo dwie ostatnie grupy wyrobów o czerepie porowatym oraz trzy pierwsze grupy wyrobów o czerepie spieczonym wyróżnione są wspólnym tłem w kolorze szarym podpisanym Materiały budowlane.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Jugni (http://commons.wikimedia.org), Rept0n1x (http://commons.wikimedia.org), ZSM (http://commons.wikimedia.org), manhhal (https://www.flickr.com), Ashley Van Haeften (https://www.flickr.com), Tinou Bao (https://www.flickr.com), Fruggo (http://commons.wikimedia.org), Jayel Aheram (https://www.flickr.com), Tomas Castelazo (http://commons.wikimedia.org), Skatebiker (http://commons.wikimedia.org), Francisco Belard (http://commons.wikimedia.org), Karl Baron (https://www.flickr.com), Daniel Christensen (http://commons.wikimedia.org), Oosoom (http://commons.wikimedia.org), Kevin Poh (https://www.flickr.com), zielu20 (http://commons.wikimedia.org), böhringer friedrich (http://commons.wikimedia.org), Gryffindor (http://commons.wikimedia.org), AL Silonov (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
RM3XeKRsm3VLd1
Film rozpoczyna plansza z rysunkową podobizną cesarza Qin Shi Huang wykonaną współcześnie, ale na podobieństwo starych chińskich drzeworytów. Zmiana ujęcia na planszę przedstawiającą fotografię Wielkiego Muru Chińskiego z dużej odległości, ciągnącego się skomplikowanymi zawijasami w otoczeniu drzew przez grzbiety wierzchołki wzgórz od prawego dolnego rogu kadru w lewo, w górę i ponownie w prawo aż po odległy horyzont. Następuje zmiana planszy na fotografię odkopanej Terakotowej Armii, zaprezentowanej na zdjęciu od tyłu i nieco z boku. Ustawione tyłem liczne figury żołnierzy ciągną się od prawego dolnego do lewego górnego narożnika zdjęcia. W lewym dolnym rogu można też dostrzec figurę konia. Zmiana planszy na fotografię przedstawiającą Armię od przodu i z boku. Żołnierze stoją na dwóch poziomach, około czterdzieści figur na pierwszym planie ustawionych jest niżej w zagłębieniu skalnym, a reszta figur wyżej na odsłoniętej, zupełnie płaskiej ziemi. Zmiana zdjęcia na przedstawiające figurę rydwanu zaprzężonego w cztery konie stojącego w pomieszczeniu na czerwonej podłodze w otoczeniu czarnych, błyszczących ścian. Powożący rydwanem trzyma lejce i ma nad sobą duży parasol. Figury koni są wyraźnie jaśniejsze, niż rydwan i jego woźnica. Zmiana zdjęcia na przedstawiające wojownika Armii w zbliżeniu od przodu. Dostrzegalne są szczegóły jego zbroi, wyraz i rysy twarzy, a także szczególna poza: ugięte kolano opartej o coś lewej nogi i wsparta na tym kolanie, zgięta w łokciu lewa ręka. Ponowne zdjęcie figur stojących obok siebie, lecz tym razem sfotografowanych z boku. Po prawej stronie można wyróżnić co najmniej trzy zwarte szeregi, a po lewej grupki kilkunastu figur z jednym lub dwoma końmi w każdej. Grupki rozdzielają ociosane skały. Zmiana zdjęcia na szerokie ujęcie panoramiczne prezentujące całą armię od przodu stojące w wielkim hangarze. Figury ustawione w zagłębieniach pomiędzy podłużnymi blokami skalnymi ciągną się dziesięcioma rzędami przez cały hangar. Całość robi ogromne wrażenie i nawet na zdjęciu wygląda jak prawdziwa armia ludzi pokrytych pyłem.
Film rozpoczyna plansza z rysunkową podobizną cesarza Qin Shi Huang wykonaną współcześnie, ale na podobieństwo starych chińskich drzeworytów. Zmiana ujęcia na planszę przedstawiającą fotografię Wielkiego Muru Chińskiego z dużej odległości, ciągnącego się skomplikowanymi zawijasami w otoczeniu drzew przez grzbiety wierzchołki wzgórz od prawego dolnego rogu kadru w lewo, w górę i ponownie w prawo aż po odległy horyzont. Następuje zmiana planszy na fotografię odkopanej Terakotowej Armii, zaprezentowanej na zdjęciu od tyłu i nieco z boku. Ustawione tyłem liczne figury żołnierzy ciągną się od prawego dolnego do lewego górnego narożnika zdjęcia. W lewym dolnym rogu można też dostrzec figurę konia. Zmiana planszy na fotografię przedstawiającą Armię od przodu i z boku. Żołnierze stoją na dwóch poziomach, około czterdzieści figur na pierwszym planie ustawionych jest niżej w zagłębieniu skalnym, a reszta figur wyżej na odsłoniętej, zupełnie płaskiej ziemi. Zmiana zdjęcia na przedstawiające figurę rydwanu zaprzężonego w cztery konie stojącego w pomieszczeniu na czerwonej podłodze w otoczeniu czarnych, błyszczących ścian. Powożący rydwanem trzyma lejce i ma nad sobą duży parasol. Figury koni są wyraźnie jaśniejsze, niż rydwan i jego woźnica. Zmiana zdjęcia na przedstawiające wojownika Armii w zbliżeniu od przodu. Dostrzegalne są szczegóły jego zbroi, wyraz i rysy twarzy, a także szczególna poza: ugięte kolano opartej o coś lewej nogi i wsparta na tym kolanie, zgięta w łokciu lewa ręka. Ponowne zdjęcie figur stojących obok siebie, lecz tym razem sfotografowanych z boku. Po prawej stronie można wyróżnić co najmniej trzy zwarte szeregi, a po lewej grupki kilkunastu figur z jednym lub dwoma końmi w każdej. Grupki rozdzielają ociosane skały. Zmiana zdjęcia na szerokie ujęcie panoramiczne prezentujące całą armię od przodu stojące w wielkim hangarze. Figury ustawione w zagłębieniach pomiędzy podłużnymi blokami skalnymi ciągną się dziesięcioma rzędami przez cały hangar. Całość robi ogromne wrażenie i nawet na zdjęciu wygląda jak prawdziwa armia ludzi pokrytych pyłem.
Film rozpoczyna plansza z rysunkową podobizną cesarza Qin Shi Huang wykonaną współcześnie, ale na podobieństwo starych chińskich drzeworytów. Zmiana ujęcia na planszę przedstawiającą fotografię Wielkiego Muru Chińskiego z dużej odległości, ciągnącego się skomplikowanymi zawijasami w otoczeniu drzew przez grzbiety wierzchołki wzgórz od prawego dolnego rogu kadru w lewo, w górę i ponownie w prawo aż po odległy horyzont. Następuje zmiana planszy na fotografię odkopanej Terakotowej Armii, zaprezentowanej na zdjęciu od tyłu i nieco z boku. Ustawione tyłem liczne figury żołnierzy ciągną się od prawego dolnego do lewego górnego narożnika zdjęcia. W lewym dolnym rogu można też dostrzec figurę konia. Zmiana planszy na fotografię przedstawiającą Armię od przodu i z boku. Żołnierze stoją na dwóch poziomach, około czterdzieści figur na pierwszym planie ustawionych jest niżej w zagłębieniu skalnym, a reszta figur wyżej na odsłoniętej, zupełnie płaskiej ziemi. Zmiana zdjęcia na przedstawiające figurę rydwanu zaprzężonego w cztery konie stojącego w pomieszczeniu na czerwonej podłodze w otoczeniu czarnych, błyszczących ścian. Powożący rydwanem trzyma lejce i ma nad sobą duży parasol. Figury koni są wyraźnie jaśniejsze, niż rydwan i jego woźnica. Zmiana zdjęcia na przedstawiające wojownika Armii w zbliżeniu od przodu. Dostrzegalne są szczegóły jego zbroi, wyraz i rysy twarzy, a także szczególna poza: ugięte kolano opartej o coś lewej nogi i wsparta na tym kolanie, zgięta w łokciu lewa ręka. Ponowne zdjęcie figur stojących obok siebie, lecz tym razem sfotografowanych z boku. Po prawej stronie można wyróżnić co najmniej trzy zwarte szeregi, a po lewej grupki kilkunastu figur z jednym lub dwoma końmi w każdej. Grupki rozdzielają ociosane skały. Zmiana zdjęcia na szerokie ujęcie panoramiczne prezentujące całą armię od przodu stojące w wielkim hangarze. Figury ustawione w zagłębieniach pomiędzy podłużnymi blokami skalnymi ciągną się dziesięcioma rzędami przez cały hangar. Całość robi ogromne wrażenie i nawet na zdjęciu wygląda jak prawdziwa armia ludzi pokrytych pyłem.
Ciekawostka
W miarę wzrostu świadomości ekologicznej glina jako materiał budowlany znajduje coraz więcej zwolenników. Naukowcy badają zaskakujące właściwości tego surowca, a architekci coraz śmielej z niego korzystają, odkrywając go na nowo. Trudno dziwić się karierze gliny (i ceramiki budowlanej), gdyż jest to budulec o fantastycznych właściwościach, który we wnętrzach tworzy zdrowy i przyjazny człowiekowi klimat. Z gliny można zbudować praktycznie cały dom, wykorzystując ją do: murowania, tynkowania, rzeźbienia, konstruowania stropów i kopuł, stawiania z niej ścian nośnych i działowych, budowy pieców, robienia cegieł i posadzek, a nawet wodoodpornych dachówek. Współcześnie glina stanowi surowiec wyjściowy do produkcji różnorodnych materiałów budowlanych.
R1Cv1sLy83pbU1
Plansza przedstawia zalety domu z gliny wyszczególnione w dziewięciu punktach wyszczególniających kwestie zdrowotne, związane z ogrzewaniem, łatwą dostępnością materiałów budowlanych oraz niższym zapotrzebowaniem na energię podczas budowy. Po lewej stronie u góry planszy prezentowany jest na zdjęciu przykład starego budynku z gliny – prawdopodobnie starej szopy lub przybudówki – podpisany słowem Kiedyś, natomiast w prawym dolnym rogu zdjęcie przedstawia nowoczesny dom piętrowy z poddaszem, żółtą fasadą i gładkim dachem podpisany słowem Dziś.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Korona b (http://commons.wikimedia.org), Benjahdrum (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
iuoXrM4oHb_d5e215
2. Porcelana
PorcelanaporcelanaPorcelana to najszlachetniejsza odmiana ceramiki. Została wynaleziona w VII wieku przez Chińczyków, którzy doskonaląc przez wieki swój warsztat pracy, osiągnęli mistrzostwo techniczne. Do Europy pierwsze wieści o chińskiej porcelanie dotarły ok. XIII wieku, dzięki weneckiemu podróżnikowi Marco Polo, który w swych podróżach dotarł aż do Chin. W trakcie pobytu w Państwie Środka oglądał błyszczącą ceramikę i jej wygląd kojarzył mu się z niewielkimi muszlami małży morskich (po włosku porcello – świnka, po łacinie – genus porcellana), których gładka, półprzezroczysta skorupa przypominała właśnie ścianki porcelanowych naczyń. Europejczykom udało się otrzymać porcelanę dopiero na początku wieku XVIII.
R1BuvshJiFUvm1
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na bogato zdobione dachy Świątyni Rodziny Chen w chińskim Kantonie. Fotograf skupił uwagę na fantazyjnych i wielobarwnych porcelanowych ozdobach przedstawiających smoki i demoniczne istoty, jakie znajdują się na krawędziach dachów. Podpis pod zdjęciem opisuje miejsce wykonania fotografii.
Źródło: Steve Langguth (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
RabindWR1GZ1z1
Zdjęcie podpisane Porcelana w rozmiarze XXL w Pekinie przedstawia dwie stojące obok siebie wielkie porcelanowe amfory, bardzo barwnie zdobione. Amfora z lewej strony pomalowana została w motywy pejzażowe, czyli kwiaty, drzewa, ptaki, zwierzęta i niebo w barwach wiosennych. Dominują tutaj zielenie i błękity. Amfora po prawej stronie ma również malowidła związane z roślinnością i kwiatami, ale o bardziej agresywnej i zróżnicowanej kolorystyce. Tło tych malunków jest intensywnie niebieskie. Obydwa przedmioty mają bogato zdobione części górne i brązowe podstawy.
Źródło: Dennis Jarvis (http://flickr.com), licencja: CC BY-SA 2.0.
Chińska porcelana fascynowała chyba wszystkie cywilizacje, które się z nią zetknęły. Wielki rozgłos zyskała dzięki legendzie głoszącej, że porcelanowe naczynia rozpadają się po kontakcie z trucizną podaną w potrawie lub napoju. Między innymi z tego właśnie powodu wiele osób zabiegało o posiadanie zestawu z porcelany.
RhCJnBMIo59Lp1
Ilustracja przedstawia podział porcelany na rodzaje z wyszczególnieniem obszarów zastosowania poszczególnych typów. W centralnej części infografiki znajduje się zdjęcie białego talerzyka z niebieskimi malunkami w środku i na krawędziach. Po bokach wyróżniono dwie podstawowe grupy podziału z opisem ich składu i zastosowanie. Po lewej stronie znajduje się plansza z podpisem Twarda. Skład takiej porcelany to od 40 do 60 procent kaolinu, od 20 do 30 procent skalenia i od 20 do 30 procent kwarcu, a obszary zastosowań to wyroby stołowe i elektrotechniczne. Po prawej stronie talerzyka plansza z napisem Miękka. Skład takiej porcelany to od 25 do 40 procent kaolinu, od 25 do 40 procent skalenia i od 30 do 45 procent kwarcu. Zakres zastosowania to figurki, wazony i galanteria. Poniżej umieszczono dokładniejszą klasyfikację porcelany w postaci pięciu sąsiadujących ze sobą pól połączonych strzałkami skierowanymi w prawo. Licząc od lewej tą to porcelana stołowa, artystyczna, elektroniczna, laboratoryjna i dentystyczna. Poniżej każdej z nazw podano po kilka przykładów zastosowania danego typu porcelany.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1b1xjLVaKBIU1
Ilustracja prezentuje zalety i wady porcelany w postaci prostego schematu. U góry planszy czerwony rysunek czajniczka z napisem Porcelana. Poniżej lista zalet w postaci ośmiu prostokątów z napisami: brak reaktywności chemicznej, nie przewodzi prądu elektrycznego, bardzo małe przewodnictwo cieplne, możliwość barwienia, wyrafinowany i elegancki wygląd, półprzezroczystość, odporność na wysokie temperatury, duża twardość i wytrzymałość mechaniczna. U dołu planszy lista wad w postaci dwóch prostokątów z napisami: kruchość, porowatość.
Źródło: Dariusz Adryan, Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
Wyjaśnij, jak odróżnić filiżankę wykonaną z porcelany od filiżanki fajansowej.
Wskazówka
Porównując obie filiżanki, zwróć uwagę na to, która z nich jest cięższa. Które z tych naczyń przy lekkim uderzeniu w krawędź wydaje ton wysoki, a które – niski? Która z filiżanek lepiej przepuszcza światło?
Odróżnianie porcelany od fajansu za pomocą atramentu
Doświadczenie 1
Problem badawczy
W jaki sposób można odróżnić porcelanę od fajansu?
Hipoteza
Porcelana i fajansfajansfajans to tworzywa ceramiczne o różnej porowatości, a tym samym o różnej nasiąkliwości.
Co będzie potrzebne
wyroby lub kawałki przedmiotów wykonanych z porcelany oraz z fajansu,
atrament,
strzykawka,
ściereczka,
woda.
Instrukcja
Na nieszkliwiony fragment przedmiotu wykonanego z porcelany nanieś jedną kroplę atramentu.
Na nieszkliwiony fragment przedmiotu wykonanego z fajansu również nanieś jedną kroplę atramentu.
Po chwili sprawdź, czy powstałą plamę łatwo, czy trudno usuwa się za pomocą wody z obu przedmiotów.
Jeśli dysponujesz kawałkami porcelany i fajansu, to zwróć uwagę na kolor widoczny na przekroju – czy jest on śnieżnobiały, czy też kremowy.
Podsumowanie
Próba z atramentem pozwala odróżnić porcelanę od fajansu poprzez zbadanie nasiąkliwości obu materiałów, gdyż fajans charakteryzuje się czerepem porowatym, a porcelana ma czerep nieporowaty (tzw. spieczony). Tworzywem szlachetniejszym jest porcelana, cechująca się brakiem nasiąkliwości. Jeśli powstaje plama, którą trudno usunąć wodą, to przedmiot z pewnością jest fajansem. Porcelana jest biała i szkliwi się ją szkliwem przezroczystym. Gdy stłuczemy ulubioną filiżankę, śnieżnobiały kolor nieszkliwionych jak i pokrytych szkliwem kawałków potwierdzi, że została ona wykonana z porcelany. Fajans ma barwę kremową. Aby wyrobom fajansowym nadać białą barwę, pokrywa się je szkliwem o odpowiednio dobranym składzie.
Ciekawostka
Porcelanę kiedyś nazywano „białym złotem”, ponieważ była bardzo ekskluzywnym towarem, na który mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi. Jej wartość niejednokrotnie przekraczała ceny złota. Nic więc dziwnego, że wielu ceramików próbowało odkryć sekret produkcji porcelany. Nie było to jednak takie proste. 28 marca 1709 roku udało się to, mającemu zaledwie 27 lat, alchemikowi Johannowi Friedrichowi Böttgerowi, zatrudnionemu przez Augusta II Mocnego. Alchemik wykonał pierwszą porcelanową czarkę, używając glinki kaolinowej. Pilnie strzeżona tajemnica chińskich mistrzów została odkryta. August II Mocny, zachwycony wynalazkiem, jeszcze w 1710 roku postanowił otworzyć pierwszą fabrykę porcelany w Europie, a konkretnie w Dreźnie. Dwa miesiące później manufakturę przeniesiono jednak do zamku Albrechtsburg, położonego na wysokim, skalistym wzgórzu w Miśni. Położenie to miało dać gwarancję zachowania tajemnicy produkcji masy porcelanowej. Odtąd Miśnia stała się stolicą europejskiej porcelany. Friedrich Böttger myślał o ucieczce z tego mrocznego miejsca, ponieważ złamanie sekretu chińskich mistrzów nie przyniosło mu sukcesu finansowego. Król jednak dowiedział się o jego planach i wtrącił Böttgera do lochu w twierdzy Königstein, gdzie nikomu niepotrzebny i zapomniany, zmarł dziesięć lat po swoim wielkim odkryciu.
R1BIpLcg5rrKd1
Zdjęcie przedstawia pierwszy etap produkcji porcelany, przygotowanie masy porcelanowej. Trzy zdjęcia przedstawiają składniki masy: kaolin – biały kamień, piasek kwarcowy i skaleń – na przykładzie mikrolinu, białego kamienia o wyraźnych płaskich łupkach. Przygotowanie masy wymienione w punktach: wymieszanie przygotowanych składników z wodą, oczyszczenie ze związków żelaza w separatorach magnetycznych, usuwanie wody w prasie filtracyjnej, tężenie masy, odpowietrzenie w prasie ślimakowej lub ugniatarce.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o, Kaolin pit (https://www.flickr.com), Manfred Morgner (https://commons.wikimedia.org), Tom Epaminondas and Eurico Zimbres (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
R8tAKQZB3CWXZ1
Ilustracja przedstawia drugi etap produkcji porcelany, czyli formowanie naczyń. Składa się z trzech zdjęć prezentujących trzy sposoby wykonywania tej czynności: toczenie naczyń na kole garncarskim przez rzemieślnika, prasowanie za pomocą skomplikowanej aparatury przemysłowej oraz odlewanie w formach.
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., Moulds (https://www.flickr.com), Blue tooth7 (https://commons.wikimedia.org), Michal Osmenda (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
R1XAH1E7iIpqb1
Ilustracja przedstawia kolejne fazy zdobienia i wypalania porcelany. Każda faza ilustrowana jest zdjęciem przykładowym. Fazy te, licząc od lewego górnego rogu poziomymi rzędami, to: wypalanie wstępne na biskwit w temperaturze 950 stopni Celsjusza, łączenie elementów bardziej skomplikowanych naczyń, zdobienie farbami podszkliwnymi i szkliwienie, wypał ostry w temperaturze od 1370 do 1460 stopni Celsjusza, dekorowanie naszkliwne, wypalanie dekoracji naszkliwnej, zdobienie złotem lub platyną i wypalanie dekoracji złotej.
Ilustracja prezentuje ostatni etap produkcji porcelany, czyli kompletowanie, pakowanie i przekazanie do magazynu. Zdjęcie ilustrujące przedstawia białą ciężarówkę jadącą prawie pustą autostradą.
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., Omega933(https://commons.wikimedia.org), edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
iuoXrM4oHb_d5e335
3. Cegły
Cegłycegła pełnaCegły były budulcem imperiów i wielkich cywilizacji. Budowano z nich świątynie, kilkunastopiętrowe minarety i tętniące życiem starożytne miasta. Najstarsze ślady użycia surowej cegły pochodzą z VI tysiąclecia p.n.e. z Azji. Obok kamienia i drewna cegły były podstawowym materiałem budowlanym w starożytnej Mezopotamii. Później o nich zapomniano i zastąpiono „nowoczesnymi” materiałami – betonem i metalem. W XX wieku uważano je za przeżytek. Jednak powróciły w wielkim stylu w czasach nam współczesnych, jako materiał budowlany oraz element dekoracyjny – głównie w nowoczesnych wnętrzach, np. w loftach.
Polecenie 2
Odpowiedz na pytanie: czy cegła jest materiałem ekologicznym?
Wskazówka
Jakie materiały wykorzystuje się do produkcji cegieł? Czy podczas produkcji tego budulca powstają jakieś odpady? Na czym polega recykling cegieł? Jak to jest możliwe, że jeszcze dziś podziwiamy wykonane z tego materiału obiekty pochodzące z czasów rzymskich?
R1IrZ13g5Vfmo1
Ilustracja przedstawia klasyfikację rodzajów cegieł z przykładowymi ilustracjami. W górnej części planszy znajduje się czerwony pasek z napisem Rodzaje cegieł od którego odchodzą dwie strzałki do zielonych prostokątów z napisami: Ze względu na rodzaj materiału po lewej stronie oraz Ze względu na zastosowanie po prawej. Od kolumny po lewej stronie odchodzą trzy strzałki do prostokątów zawierających ilustracje i nazwy trzech rodzajów cegieł: zwykłych budowlanych, klinkierowych i szamotowych oraz ostatniej ramki bez zdjęcia, zawierającego pozostałe rodzaje: termalitowe, silikatowe, poryzowane i inne. Podobnie od kolumny po prawej stronie odchodzą trzy strzałki do prostokątów z ilustracjami. Są cegły dziurawki, kratówki i pełne. Ostatnia ramka zawiera krótką, otwartą listę innych rodzajów cegieł: modularne, kominowe, wodociągowe i inne.
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
Wyjaśnij, czy ma to znaczenie, jaką cegłę wykorzystamy do budowy: szamotową czy klinkierową, pełną czy z otworami. Jakie cegły nadają się do budowy ścian nośnych, a jakie stosuje się do stawiania ścian działowych?
RrVnyVpHZZijY1
Ilustracja przedstawia dwa różne rodzaje cegieł sfotografowanych w taki sam sposób, w rzucie izometrycznym, czyli nieco z góry, pod kątem 45 stopni do ich ścianek bocznych. Oba zdjęcia przedstawiają cegły na takim samym, pustym białym tle. Cegła z lewej strony ma barwię intensywnie pomarańczową i jest jednolita. Cegła z prawej strony ma barwę mniej nasyconą i ma dwie dziury o kwadratowym przekroju ciągnące się przez całą długość. Jest to tak zwana cegła dziurawka.
1. Cegła pełna (wytrzymałość na ściskanie: 31,1 MPa) 2. Cegła dziurawka (wytrzymałość na ściskanie: 6,2 MPa)
Wskazówka
Dlaczego cegły szamotowe nadają się do budowy wnętrza pieca hutniczego czy komina elektrociepłowni, a nie stosuje się ich do budowy ścian domu? Dlaczego z wyrobów drążonych nie wolno budować fundamentów, ścian piwnic oraz ścian, w których przebiegają przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne? Zwróć uwagę również na to, że typowa pełna cegła ceramiczna waży 3,2 kg, a cegła dziurawka – zaledwie 2,5 kg.
R18ZANd5xXFef1
Animacja składająca się z ilustracji. Ilustracja przedstawia pierwszy etap produkcji cegieł, czyli Wydobycie surowca. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek żółtej koparki z łyżką zagłębiającą się w hałdzie brązowej gliny. Opis po prawej stronie planszy głosi: Glina po wydobyciu z ziemi jest magazynowana na hałdach, na których powinna spędzić nawet rok, by odpowiednio się zhomogenizowała. Ilustracja przedstawia drugi etap produkcji cegieł, czyli Rozdrabnianie mechaniczne. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek układu szarych szerokich kół z naniesionymi strzałkami wskazującymi kierunki obrotów. Z rysunku wynika, że wszystkie trzy znajdujące się blisko siebie koła –dwa pionowe i jedno większe poziome – obracają się w różnych kierunkach. Opis po prawej stronie planszy głosi: Następnie glina rozdrabniana jest w gniotowniku, czyli maszynie rozdrabniającej. Ilustracja przedstawia trzeci etap produkcji cegieł, czyli Mieszanie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek dwóch podajników, z których jeden nasypuje na wielkie sito substancję brązową, a drugi szarą. Wymieszane przesypują się na znajdujący się pod sitem taśmociąg. Opis po prawej stronie planszy głosi: Rozdrobniona glina jest mieszana z odpowiednią ilością piasku i wody, a w przypadku cegły konstrukcyjnej także z trocinami. Ilustracja przedstawia czwarty etap produkcji cegieł, czyli Formowanie cegieł. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek maszyny, w której pas w ceglastym kolorze opuszcza maszynę po prawej, przechodzi przez system tnący i trafia na taśmociąg w postaci cegieł. Opis po prawej stronie planszy głosi: Gotową mieszankę taśmociągi dostarczają do prasy próżniowej, która poprzez wylotnik, czyli stalową ramę z bolcami wypycha tzw. pasmo. Jest to masa ukształtowana już w formę prostopadłościanu o odpowiednich rozmiarach. Kolejna maszyna z ciepłej i miękkiej wstęgi wycina pojedyncze cegły w takim kształcie i rozmiarze, jaki akurat jest w planie produkcyjnym. Ilustracja przedstawia piąty etap produkcji cegieł, czyli Suszenie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek cegieł złożonych na paletach. Opis po prawej stronie planszy głosi: Uformowaną cegłę poddaje się suszeniu. Surowiec jest ogrzewany powietrzem o temperaturze od 80 do 100 stopni pochodzącym ze strefy chłodzenia pieca przez 46 godzin. Wilgotność zmniejsza się wówczas z 21 procent do 1 procent. Ilustracja przedstawia szósty etap produkcji cegieł, czyli Wypalanie w piecu tunelowym. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek dużego rozpalonego pieca, do którego wjeżdżają trzy palety lub platformy wyładowane cegłami. Opis po prawej stronie planszy głosi: Cegła konstrukcyjna spędza w piecu o temperaturze 840 stopni Celsjusza około szesnaście godzin. Cegłę klinkierową wypala się aż trzydzieści siedem godzin w piecu nagrzanym do ponad tysiąca stopni Celsjusza. Ilustracja przedstawia siódmy etap produkcji cegieł, czyli Rozładowanie i sortowanie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek tego samego pieca, co w poprzedniej planszy, z którego wyjeżdża platforma z cegłami. Dwie inne platformy stoją obok, częściowo rozładowane. Opis po prawej stronie planszy głosi: Jeszcze ciepłe cegły rozładowuje się z wózka piecowego. Następnie cegły sortuje się ręcznie. Uszkodzone wybiera się i w zależności od zmian kolorystycznych dzieli się je na pierwszy i drugi gatunek. Ilustracja przedstawia ósmy etap produkcji cegieł, czyli Foliowanie, magazynowanie i sprzedaż. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek żółtego wózka widłowego przenoszącego paletę wyładowaną z cegłami na pakę samochodu dostawczego. Opis po prawej stronie planszy głosi: Cegły zabezpiecza się folią, układa na drewniane palety i magazynuje na placu lub ładuje na samochody i wysyła do odbiorców.
Animacja składająca się z ilustracji. Ilustracja przedstawia pierwszy etap produkcji cegieł, czyli Wydobycie surowca. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek żółtej koparki z łyżką zagłębiającą się w hałdzie brązowej gliny. Opis po prawej stronie planszy głosi: Glina po wydobyciu z ziemi jest magazynowana na hałdach, na których powinna spędzić nawet rok, by odpowiednio się zhomogenizowała. Ilustracja przedstawia drugi etap produkcji cegieł, czyli Rozdrabnianie mechaniczne. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek układu szarych szerokich kół z naniesionymi strzałkami wskazującymi kierunki obrotów. Z rysunku wynika, że wszystkie trzy znajdujące się blisko siebie koła –dwa pionowe i jedno większe poziome – obracają się w różnych kierunkach. Opis po prawej stronie planszy głosi: Następnie glina rozdrabniana jest w gniotowniku, czyli maszynie rozdrabniającej. Ilustracja przedstawia trzeci etap produkcji cegieł, czyli Mieszanie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek dwóch podajników, z których jeden nasypuje na wielkie sito substancję brązową, a drugi szarą. Wymieszane przesypują się na znajdujący się pod sitem taśmociąg. Opis po prawej stronie planszy głosi: Rozdrobniona glina jest mieszana z odpowiednią ilością piasku i wody, a w przypadku cegły konstrukcyjnej także z trocinami. Ilustracja przedstawia czwarty etap produkcji cegieł, czyli Formowanie cegieł. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek maszyny, w której pas w ceglastym kolorze opuszcza maszynę po prawej, przechodzi przez system tnący i trafia na taśmociąg w postaci cegieł. Opis po prawej stronie planszy głosi: Gotową mieszankę taśmociągi dostarczają do prasy próżniowej, która poprzez wylotnik, czyli stalową ramę z bolcami wypycha tzw. pasmo. Jest to masa ukształtowana już w formę prostopadłościanu o odpowiednich rozmiarach. Kolejna maszyna z ciepłej i miękkiej wstęgi wycina pojedyncze cegły w takim kształcie i rozmiarze, jaki akurat jest w planie produkcyjnym. Ilustracja przedstawia piąty etap produkcji cegieł, czyli Suszenie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek cegieł złożonych na paletach. Opis po prawej stronie planszy głosi: Uformowaną cegłę poddaje się suszeniu. Surowiec jest ogrzewany powietrzem o temperaturze od 80 do 100 stopni pochodzącym ze strefy chłodzenia pieca przez 46 godzin. Wilgotność zmniejsza się wówczas z 21 procent do 1 procent. Ilustracja przedstawia szósty etap produkcji cegieł, czyli Wypalanie w piecu tunelowym. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek dużego rozpalonego pieca, do którego wjeżdżają trzy palety lub platformy wyładowane cegłami. Opis po prawej stronie planszy głosi: Cegła konstrukcyjna spędza w piecu o temperaturze 840 stopni Celsjusza około szesnaście godzin. Cegłę klinkierową wypala się aż trzydzieści siedem godzin w piecu nagrzanym do ponad tysiąca stopni Celsjusza. Ilustracja przedstawia siódmy etap produkcji cegieł, czyli Rozładowanie i sortowanie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek tego samego pieca, co w poprzedniej planszy, z którego wyjeżdża platforma z cegłami. Dwie inne platformy stoją obok, częściowo rozładowane. Opis po prawej stronie planszy głosi: Jeszcze ciepłe cegły rozładowuje się z wózka piecowego. Następnie cegły sortuje się ręcznie. Uszkodzone wybiera się i w zależności od zmian kolorystycznych dzieli się je na pierwszy i drugi gatunek. Ilustracja przedstawia ósmy etap produkcji cegieł, czyli Foliowanie, magazynowanie i sprzedaż. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek żółtego wózka widłowego przenoszącego paletę wyładowaną z cegłami na pakę samochodu dostawczego. Opis po prawej stronie planszy głosi: Cegły zabezpiecza się folią, układa na drewniane palety i magazynuje na placu lub ładuje na samochody i wysyła do odbiorców.
Źródło: Dariusz Adryan, Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Tomorrow Sp. z o.o., Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Dariusz Adryan, Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Tomorrow Sp. z o.o., Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
Animacja składająca się z ilustracji. Ilustracja przedstawia pierwszy etap produkcji cegieł, czyli Wydobycie surowca. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek żółtej koparki z łyżką zagłębiającą się w hałdzie brązowej gliny. Opis po prawej stronie planszy głosi: Glina po wydobyciu z ziemi jest magazynowana na hałdach, na których powinna spędzić nawet rok, by odpowiednio się zhomogenizowała. Ilustracja przedstawia drugi etap produkcji cegieł, czyli Rozdrabnianie mechaniczne. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek układu szarych szerokich kół z naniesionymi strzałkami wskazującymi kierunki obrotów. Z rysunku wynika, że wszystkie trzy znajdujące się blisko siebie koła –dwa pionowe i jedno większe poziome – obracają się w różnych kierunkach. Opis po prawej stronie planszy głosi: Następnie glina rozdrabniana jest w gniotowniku, czyli maszynie rozdrabniającej. Ilustracja przedstawia trzeci etap produkcji cegieł, czyli Mieszanie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek dwóch podajników, z których jeden nasypuje na wielkie sito substancję brązową, a drugi szarą. Wymieszane przesypują się na znajdujący się pod sitem taśmociąg. Opis po prawej stronie planszy głosi: Rozdrobniona glina jest mieszana z odpowiednią ilością piasku i wody, a w przypadku cegły konstrukcyjnej także z trocinami. Ilustracja przedstawia czwarty etap produkcji cegieł, czyli Formowanie cegieł. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek maszyny, w której pas w ceglastym kolorze opuszcza maszynę po prawej, przechodzi przez system tnący i trafia na taśmociąg w postaci cegieł. Opis po prawej stronie planszy głosi: Gotową mieszankę taśmociągi dostarczają do prasy próżniowej, która poprzez wylotnik, czyli stalową ramę z bolcami wypycha tzw. pasmo. Jest to masa ukształtowana już w formę prostopadłościanu o odpowiednich rozmiarach. Kolejna maszyna z ciepłej i miękkiej wstęgi wycina pojedyncze cegły w takim kształcie i rozmiarze, jaki akurat jest w planie produkcyjnym. Ilustracja przedstawia piąty etap produkcji cegieł, czyli Suszenie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek cegieł złożonych na paletach. Opis po prawej stronie planszy głosi: Uformowaną cegłę poddaje się suszeniu. Surowiec jest ogrzewany powietrzem o temperaturze od 80 do 100 stopni pochodzącym ze strefy chłodzenia pieca przez 46 godzin. Wilgotność zmniejsza się wówczas z 21 procent do 1 procent. Ilustracja przedstawia szósty etap produkcji cegieł, czyli Wypalanie w piecu tunelowym. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek dużego rozpalonego pieca, do którego wjeżdżają trzy palety lub platformy wyładowane cegłami. Opis po prawej stronie planszy głosi: Cegła konstrukcyjna spędza w piecu o temperaturze 840 stopni Celsjusza około szesnaście godzin. Cegłę klinkierową wypala się aż trzydzieści siedem godzin w piecu nagrzanym do ponad tysiąca stopni Celsjusza. Ilustracja przedstawia siódmy etap produkcji cegieł, czyli Rozładowanie i sortowanie. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek tego samego pieca, co w poprzedniej planszy, z którego wyjeżdża platforma z cegłami. Dwie inne platformy stoją obok, częściowo rozładowane. Opis po prawej stronie planszy głosi: Jeszcze ciepłe cegły rozładowuje się z wózka piecowego. Następnie cegły sortuje się ręcznie. Uszkodzone wybiera się i w zależności od zmian kolorystycznych dzieli się je na pierwszy i drugi gatunek. Ilustracja przedstawia ósmy etap produkcji cegieł, czyli Foliowanie, magazynowanie i sprzedaż. Po lewej stronie planszy znajduje się rysunek żółtego wózka widłowego przenoszącego paletę wyładowaną z cegłami na pakę samochodu dostawczego. Opis po prawej stronie planszy głosi: Cegły zabezpiecza się folią, układa na drewniane palety i magazynuje na placu lub ładuje na samochody i wysyła do odbiorców.
iuoXrM4oHb_d5e409
4. Wapno
Wapno gaszone, czyli , jest materiałem towarzyszącym człowiekowi od tysiącleci. Stosowanie przez tysiąclecia (aż do naszych czasów) wapna jako spoiwa w budownictwie świadczy o nieprzemijających zaletach tego materiału. Obecnie wapno jest też stosowane do otrzymywania stiuków, czyli dekoracyjnej masy składającej się z zaprawy wapiennej, gipsowej lub mieszanej (wapienno‑gipsowej) oraz proszku lub piasku marmurowego. Stiuk był materiałem dekoracyjnym stosowanym powszechnie przez architektów w starożytnym Rzymie do wykonywania tynków, rzeźb i sztukaterii. Często imitował dużo droższy i trudniejszy w obróbce marmur.
R767F7YllNG4H1
Ilustracja przedstawia podział spoiw mineralnych na dwa rodzaje. W górnej części schematu znajduje się duża czerwona strzałka skierowana w prawo z napisem Spoiwa powietrzne, na przykład wapno gaszone oraz zdjęciem niewielkiej ilości wapna. Obok wymienione zostały cechy: że są to spoiwa, które wiążą i twardnieją w wyniku wiązania z dwutlenkiem węgla i mogą być używane tylko na powietrzu, a także że pod wpływem kwaśnych deszczy tracą spoistość i ulegają zniszczeniu. Po prawej stronie strzałki w białym prostokącie zapisane zostały równania reakcji twardnienia, czyli Ca OH dwa razy wzięte plus CO2 daje w efekcie CaCO3 plus H2O oraz Ca OH dwa razy wzięte plus SiO2 daje w efekcie CaSiO3 plus H2O. Poniżej, w dolnej części schematu znajduje się duża niebieska strzałka skierowana w prawo z napisem Spoiwa hydrauliczne, na przykład cement oraz zdjęciem kopki cementu. Obok wymienione zostały cechy: że są to spoiwa, które wiążą i twardnieją pod wpływem działania wody w temperaturze powyżej zera i że wyroby z tych materiałów są odporne na działanie wody. Po prawej stronie strzałki w białym prostokącie zapisane zostało równanie reakcji twardnienia, czyli dwa mole CaO razy SiO2 plus 3 mole H2O dają w efekcie CaSiO3 razy dwa H2O plus Ca OH dwa razy wzięte.
Źródło: Dariusz Adryan,, licencja: CC BY 3.0.
iuoXrM4oHb_d5e442
5. Cement
CementcementCement to najważniejszy materiał budowlany o charakterze spoiwa, otrzymywany w cementowniach ze zmielonych skał wapiennych (skał zawierających węglan wapnia), glin bogatych w uwodnione krzemiany i glinokrzemiany oraz gipsu krystalicznego. Obecnie najczęściej używa się, stosowanego od 1824 roku, cementu portlandzkiego, którego skład chemiczny opracował angielski murarz Joseph Aspdin. Kolor otrzymanego cementu przypominał wynalazcy kamień budowlany, wydobywany w okolicach Portlandu, stąd nazwa cement „portlandzki”. Obecnie jest on stosowany do przygotowywania zapraw cementowych i cementowo‑wapiennych.
Przygotowanie zapraw budowlanych o różnym składzie
Doświadczenie 2
Problem badawczy
Jakie znaczenie ma wybór rodzaju zaprawy stosowanej podczas budowy?
Hipoteza
Różny skład zapraw budowlanych ma wpływ na zakres ich stosowania.
Co będzie potrzebne
2 zlewki,
łyżeczka,
bagietka,
tryskawka z wodą,
2 nakrętki (lub inne przedmioty mogące pełnić rolę formy),
piasek,
cement,
wapno hydratyzowane.
Instrukcja
Do zlewki wsyp 4 łyżeczki piasku i 1 łyżeczkę cementu. Mieszając zawartość naczynia bagietką, dodawaj tyle wody, aby utworzyła się plastyczna masa.
Otrzymaną zaprawą wypełnij formę i odstaw ją na kilka dni, obserwując czas twardnienia uzyskanej spoiny. Oceń jej twardość i kruchość.
Do drugiej zlewki wsyp 9 łyżeczek piasku, 2 łyżeczki wapna hydratyzowanego i 1 łyżeczkę cementu. Mieszając zawartość naczynia bagietką, dodawaj tyle wody, aby utworzyła się mieszanina o konsystencji gęstego ciasta.
Otrzymaną zaprawą wypełnij formę i odstaw ją na kilka dni, obserwując czas twardnienia uzyskanej spoiny. Oceń jej twardość i kruchość.
Podsumowanie
Świeżo przygotowana zaprawa cementowa po kilku dniach jest bardzo twarda i krucha oraz ma gładką powierzchnię. Mniejszą twardość i kruchość wykazuje zaprawa cementowo‑wapienna, która jest bardziej porowata. Obie zaprawy potrzebują na stwardnienie kilku dni. Opisane właściwości każdej z zapraw decydują o zakresie ich stosowania w trakcie budowy.
Polecenie 4
Której zaprawy: cementowej czy cementowo‑wapiennej używa się do tynkowania i jako spoiwa do cegieł, a z której wykonuje się części budynków narażone na duże obciążenia i ciągłe działanie wody? Z czego wynika wybór zaprawy z tych przypadkach?
Wskazówka
Która z tych zapraw ma większą twardość? Która spoina jest mniej odporna na działanie wody: gładka czy porowata?
RNRDku9F4gg3u1
Animacja składająca się z schematu przedstawiającego technologię produkcji cementu z podziałem na trzy zasadnicze etapy procesu. Po prawej stronie planszy znajduje się rysunek prezentujący symbolicznie nie tylko proces produkcyjny, ale przybliżony wygląd poszczególnych zakładów biorących udział w produkcji cementu. Budynki opisano i ułożono tak, aby tworzyły w pionie swego rodzaju linię produkcyjną zaczynającą się na górze planszy rysunkiem kamieniołomu, a skończyły u dołu rysunkami ciężarówki, pociągu i promu opuszczającymi fabrykę. Po lewej stronie planszy każdy z trzech opisów etapów produkcyjnych, odpowiadających określonej części rysunku zawierał dodatkowe trzy prostokąty z ważnymi informacjami. I tak pierwsza część, wyróżniona kolorem morskim to Wydobycie i przygotowanie surowców naturalnych. Surowce te to kopaliny, a głównie wapień, margiel i glina. W pierwszym elemencie linii produkcyjnej po opuszczeniu kruszarki, czyli młynie kulowym skład surowca korygowany jest dodatkami, takimi jak piasek, popioły lotne i surowce żelazonośne. Powstała tak mączka surowcowa trafia do wieży wymiennika ciepła, gdzie zostaje wysuszona. Drugi etap produkcji to przemiał i wypał, kiedy to mieszaninę wypala się w piecu kulowym, co daje w efekcie spiek zwany klinkierem. Piec ma kształt cylindra o długości około 60 i średnicy pięciu metrów, a temperatura wewnątrz niego dochodzi do dwóch tysięcy stopni Celsjusz. Powstały klinkier trafia do chłodni, gdzie chłodzony jest do temperatury stu stopni Celsjusza. Trzeci etap produkcji to mielenie cementu i dystrybucja. Klinkier po schłodzeniu miesza się z gipsem krystalicznym i miele. Otrzymany produkt to tak zwany cement portlandzki, który przechowuje się w silosach, a następnie dystrybuuje drogami, koleją lub barkami rzecznymi.
Animacja składająca się z schematu przedstawiającego technologię produkcji cementu z podziałem na trzy zasadnicze etapy procesu. Po prawej stronie planszy znajduje się rysunek prezentujący symbolicznie nie tylko proces produkcyjny, ale przybliżony wygląd poszczególnych zakładów biorących udział w produkcji cementu. Budynki opisano i ułożono tak, aby tworzyły w pionie swego rodzaju linię produkcyjną zaczynającą się na górze planszy rysunkiem kamieniołomu, a skończyły u dołu rysunkami ciężarówki, pociągu i promu opuszczającymi fabrykę. Po lewej stronie planszy każdy z trzech opisów etapów produkcyjnych, odpowiadających określonej części rysunku zawierał dodatkowe trzy prostokąty z ważnymi informacjami. I tak pierwsza część, wyróżniona kolorem morskim to Wydobycie i przygotowanie surowców naturalnych. Surowce te to kopaliny, a głównie wapień, margiel i glina. W pierwszym elemencie linii produkcyjnej po opuszczeniu kruszarki, czyli młynie kulowym skład surowca korygowany jest dodatkami, takimi jak piasek, popioły lotne i surowce żelazonośne. Powstała tak mączka surowcowa trafia do wieży wymiennika ciepła, gdzie zostaje wysuszona. Drugi etap produkcji to przemiał i wypał, kiedy to mieszaninę wypala się w piecu kulowym, co daje w efekcie spiek zwany klinkierem. Piec ma kształt cylindra o długości około 60 i średnicy pięciu metrów, a temperatura wewnątrz niego dochodzi do dwóch tysięcy stopni Celsjusz. Powstały klinkier trafia do chłodni, gdzie chłodzony jest do temperatury stu stopni Celsjusza. Trzeci etap produkcji to mielenie cementu i dystrybucja. Klinkier po schłodzeniu miesza się z gipsem krystalicznym i miele. Otrzymany produkt to tak zwany cement portlandzki, który przechowuje się w silosach, a następnie dystrybuuje drogami, koleją lub barkami rzecznymi.
Źródło: Dariusz Adryan, Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Tomorrow Sp. z o.o., Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Dariusz Adryan, Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Tomorrow Sp. z o.o., Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
Animacja składająca się z schematu przedstawiającego technologię produkcji cementu z podziałem na trzy zasadnicze etapy procesu. Po prawej stronie planszy znajduje się rysunek prezentujący symbolicznie nie tylko proces produkcyjny, ale przybliżony wygląd poszczególnych zakładów biorących udział w produkcji cementu. Budynki opisano i ułożono tak, aby tworzyły w pionie swego rodzaju linię produkcyjną zaczynającą się na górze planszy rysunkiem kamieniołomu, a skończyły u dołu rysunkami ciężarówki, pociągu i promu opuszczającymi fabrykę. Po lewej stronie planszy każdy z trzech opisów etapów produkcyjnych, odpowiadających określonej części rysunku zawierał dodatkowe trzy prostokąty z ważnymi informacjami. I tak pierwsza część, wyróżniona kolorem morskim to Wydobycie i przygotowanie surowców naturalnych. Surowce te to kopaliny, a głównie wapień, margiel i glina. W pierwszym elemencie linii produkcyjnej po opuszczeniu kruszarki, czyli młynie kulowym skład surowca korygowany jest dodatkami, takimi jak piasek, popioły lotne i surowce żelazonośne. Powstała tak mączka surowcowa trafia do wieży wymiennika ciepła, gdzie zostaje wysuszona. Drugi etap produkcji to przemiał i wypał, kiedy to mieszaninę wypala się w piecu kulowym, co daje w efekcie spiek zwany klinkierem. Piec ma kształt cylindra o długości około 60 i średnicy pięciu metrów, a temperatura wewnątrz niego dochodzi do dwóch tysięcy stopni Celsjusz. Powstały klinkier trafia do chłodni, gdzie chłodzony jest do temperatury stu stopni Celsjusza. Trzeci etap produkcji to mielenie cementu i dystrybucja. Klinkier po schłodzeniu miesza się z gipsem krystalicznym i miele. Otrzymany produkt to tak zwany cement portlandzki, który przechowuje się w silosach, a następnie dystrybuuje drogami, koleją lub barkami rzecznymi.
R1d6b8NViMXzm1
Animacja. Plansza przedstawiająca kilka rodzajów zapraw stosowanych w budownictwie z podaniem informacji dotyczących ich zastosowania w praktyce. Górna część ilustracji zawiera napis Rodzaje zapraw budowlanych, a pod nią znajdują się cztery następujące po sobie szare prostokąty, z których każdy po lewej stronie ma zdjęcie danego rodzaju przyprawy, a po prawej jej nazwę i informacje na jej temat. Licząc od góry pierwszą jest zaprawa cementowa, stosowana w miejscach występowania dużego obciążenia, odporna na działanie wody i wilgoci. Drugi typ to zaprawa cementowo wapienna, stosowana do robót tynkarskich i murarskich wewnątrz i na zewnątrz budynków. Lepiej się wyrabia, jest mniej sztywna i krucha. Trzeci typ zaprawy, wapienna, jest stosowana do robót murarskich i tynkarskich wewnątrz budynku. Cechuje ją mała odporność na wilgoć i czynniki atmosferyczne oraz duża ciepłochłonność. I wreszcie czwarta zaprawa, gipsowa jest mało odporna na wilgoć, a stosuje się ją do wykańczania ścian, produkcji płyt gipsowo kartonowych oraz tworzenia elementów ozdobnych, czyli sztukaterii gipsowej.
Animacja. Plansza przedstawiająca kilka rodzajów zapraw stosowanych w budownictwie z podaniem informacji dotyczących ich zastosowania w praktyce. Górna część ilustracji zawiera napis Rodzaje zapraw budowlanych, a pod nią znajdują się cztery następujące po sobie szare prostokąty, z których każdy po lewej stronie ma zdjęcie danego rodzaju przyprawy, a po prawej jej nazwę i informacje na jej temat. Licząc od góry pierwszą jest zaprawa cementowa, stosowana w miejscach występowania dużego obciążenia, odporna na działanie wody i wilgoci. Drugi typ to zaprawa cementowo wapienna, stosowana do robót tynkarskich i murarskich wewnątrz i na zewnątrz budynków. Lepiej się wyrabia, jest mniej sztywna i krucha. Trzeci typ zaprawy, wapienna, jest stosowana do robót murarskich i tynkarskich wewnątrz budynku. Cechuje ją mała odporność na wilgoć i czynniki atmosferyczne oraz duża ciepłochłonność. I wreszcie czwarta zaprawa, gipsowa jest mało odporna na wilgoć, a stosuje się ją do wykańczania ścian, produkcji płyt gipsowo kartonowych oraz tworzenia elementów ozdobnych, czyli sztukaterii gipsowej.
Źródło: Tomwsulcer (https://commons.wikimedia.org), Windell Oskay (https://www.flickr.com), Achim Hering (https://commons.wikimedia.org), matchfitskills (https://www.flickr.com), Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Tomorrow Sp. z o.o., Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 2.0.
Źródło: Tomwsulcer (https://commons.wikimedia.org), Windell Oskay (https://www.flickr.com), Achim Hering (https://commons.wikimedia.org), matchfitskills (https://www.flickr.com), Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Tomorrow Sp. z o.o., Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 2.0.
Animacja. Plansza przedstawiająca kilka rodzajów zapraw stosowanych w budownictwie z podaniem informacji dotyczących ich zastosowania w praktyce. Górna część ilustracji zawiera napis Rodzaje zapraw budowlanych, a pod nią znajdują się cztery następujące po sobie szare prostokąty, z których każdy po lewej stronie ma zdjęcie danego rodzaju przyprawy, a po prawej jej nazwę i informacje na jej temat. Licząc od góry pierwszą jest zaprawa cementowa, stosowana w miejscach występowania dużego obciążenia, odporna na działanie wody i wilgoci. Drugi typ to zaprawa cementowo wapienna, stosowana do robót tynkarskich i murarskich wewnątrz i na zewnątrz budynków. Lepiej się wyrabia, jest mniej sztywna i krucha. Trzeci typ zaprawy, wapienna, jest stosowana do robót murarskich i tynkarskich wewnątrz budynku. Cechuje ją mała odporność na wilgoć i czynniki atmosferyczne oraz duża ciepłochłonność. I wreszcie czwarta zaprawa, gipsowa jest mało odporna na wilgoć, a stosuje się ją do wykańczania ścian, produkcji płyt gipsowo kartonowych oraz tworzenia elementów ozdobnych, czyli sztukaterii gipsowej.
iuoXrM4oHb_d5e558
6. Beton
Już ponad 200 lat p.n.e. Rzymianie stosowali materiał, który otrzymywali przez zmieszanie wapna, tłucznia ceglanego z żużlem paleniskowym i kamieniem, nazywając go betunium. W wiekach średnich materiał ten został zapomniany. Na nowo doceniono go po wynalezieniu cementu portlandzkiego. Dzisiejsza masa betonowa powstaje po zmieszaniu kruszywa naturalnego (drobnoziarnistego, np. piasku o frakcji do 2 mm, lub gruboziarnistego, np. żwiru) albo kruszywa sztucznego (np. żużla), cementu i wody w odpowiednich proporcjach, w specjalnych urządzeniach z bębnem obrotowym zwanych betoniarkami. Masa ta w wyniku hydratacji cementu ulega wiązaniu, a następnie twardnieniu, stając się materiałem o właściwościach bliskich właściwościom skał naturalnych. Woda wiąże cement i nadaje mieszance odpowiednią konsystencję. KruszywokruszywoKruszywo jest materiałem wypełniającym, a jego frakcje (czyli średnice ziaren) dobiera się w zależności od wymaganych cech betonu. Te trzy główne składniki, dozowane w odpowiednich proporcjach, pozwalają otrzymać betonbetonbeton o różnej gęstości i odmiennych klasach. Wytrzymałość betonu na rozciąganie jest dziesięciokrotnie mniejsza w stosunku do jego wytrzymałości na ściskanie. Przenoszenie sił rozciągających można uzyskać, stosując zbrojenie betonu wkładkami stalowymi (pręty i siatki stalowe) – taki materiał nazywany jest żelbetem.
Ciekawostka
Żelazobeton otrzymano zupełnie przypadkowo w 1867 roku, kiedy francuski ogrodnik – Joseph Monier szukał pomysłu na misę, której nie rozsadzałyby korzenie roślin. Hodował palmy ozdobne w dębowych donicach, ale te trzeba było co pewien czas wymieniać na nowe. Najpierw odlał donicę z betonu, ale po pewnym czasie korzenie i tak ją uszkodziły. Wówczas postanowił wykonać mocną klatkę z drutu stalowego i dopiero ją zalał betonem. Kilka lat później patent odkupiła od niego pewna niemiecka firma. W 1879 roku beton zbrojony opatentowano, a w 1887 roku zbudowano pierwszy most łukowy z tego materiału w Muhlhausen w Niemczech i zaporę wodną w okolicach San Francisco. W roku 1903 w Greenburgu w Pensylwanii wzniesiono pierwszy budynek o całkowicie żelbetowej konstrukcji.
R1N2Ca3smJkzl1
Infografika opisuje rodzaje betonu pod kątem czterech jego najważniejszych cech: struktury, gęstości, rodzaju spoiwa i przeznaczenia. Dla każdej z tych cech przeznaczone jest inne koło barwne, do którego prowadzi strzałka z centralnej części rysunku, czarnego koła z napisem rodzaje betonu. I tak z uwagi na strukturę podział przebiega na betony zwarte, półzwarte, jamiste i komórkowe. Podział na gęstość obejmuje betony lekkie od 800 do 2000 kilogramów na metr sześcienny, zwykłe od dwóch tysięcy 2600 kilogramów na metr sześcienny oraz ciężkie powyżej 2600 kilogramów na metr sześcienny. Podział na rodzaj spoiwa obejmuje betony wapienne, gipsowe i cementowe, a podział na przeznaczenie to betony konstrukcyjne, żaroodporne i wodoszczelne.
Źródło: Krzysztof Jaworski, Grażyna Makles, licencja: CC BY 3.0.
R1R3equFUEDyK1
Ilustracja prezentuje gazobeton, czyli beton komórkowy. Jest to, jak głosi tekst, rodzaj lekkiego betonu otrzymywanego przez wprowadzenie gazu pod ciśnieniem do plastycznej mieszanki cementowej, przez co w bloczkach betonu powstają jednorodne pory zwane komórkami. Po prawej stronie widoczne dwa zdjęcia. Na górnym przedstawiono stertę betonowych bloczków ze zbliżeniem fragmentu pełnego drobnych dziurek. Poniżej fotografia ścian budynku w budowie wykonanych z betonu komórkowego. W lewym dolnym rogu planszy na barwnych prostokątach zebrane zostały zalety i wady gazobetonu. Zaletami są dobra izolacyjność termiczna, łatwość obróbki, niewielka masa i przystępna cena, natomiast wady to kruchość, duża nasiąkliwość i nieduża wytrzymałość na ściskanie.
Źródło: Marco Bernardini(http://commons.wikimedia.org), Ytong(http://commons.wikimedia.org),Tumi-1983(http://commons.wikimedia.org), Grażyna Makles, Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
RGnhVZQTMcpLv1
Ilustracja prezentuje beton zbrojony, inaczej żelbeton, czyli rodzaj ciężkiego betonu otrzymywanego przez wprowadzenie do betonu elementów stalowych. Centralna część planszy to listy zalet i wad. Do zalet należy wysoka wytrzymałość, ogniotrwałość, odporność na korozję oraz obciążenia, a także możliwość wykonania konstrukcji o dowolnym kształcie. Wady to duża masa i trudności w zmienianiu kształtów wykonanej konstrukcji. Pod tabelą znajdują się trzy zdjęcia przedstawiające budowle powstałe z wykonaniem żelazobetonu: Biblioteka Politechniki Łódzkiej, tunel pod Tomaszowem Mazowieckim oraz most żelbetowy w Warszawie. Jest też uproszczony schemat konstrukcji fundamentu pod dom, składającej się z podkładu z chudego betonu, zbrojenia fundamentowego ze stalowych prętów zalanego warstwą tak zwanej łaty fundamentowej oraz ściana fundamentowa wylana na zaschniętej łacie.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., HuBar (http://commons.wikimedia.org), Adam Mirowski (https://www.flickr.com), Radek (https://www.flickr.com), licencja: CC BY-SA 2.0.
R1SxRSJRUj8nt1
Kostka betonowa ułożona w kształt siatki z otworami. Podpis zdjęcia: płytki ażurowe.
płytki ażurowe
R1LvpngSm2ZSj1
Chodnik z płytek betonowych ułożonych w szachownicę.
płytki chodnikowe
R1d5gl1mtoRMi1
Chodnik z brązowej betonowej kostki brukowej ułożonej w cegiełkę.
kostka brukowa
RQrHoOTPZryfc1
Kręgi betonowe używane do konstruowania kanalizacji ułożone w rzędach na placu magazynowym.
kręgi
R1W5pDso9HlzM1
Rury betonowe stojące swobodnie na placu budowy. W tle koparki.
rury
R1XtBoeVFMf8i1
Zbliżenie krawężnika betonowego oddzielającego wyniesiony chodnik z kostki od jezdni asfaltowej.
krawężniki
Rv4TxG3mGnpOh1
Pustak wentylacyjny wąski z podłużnymi otworami przez całą szerokość stojący na asfalcie.
pustaki wentylacyjne
R3kJEgcflsiH51
Stropy żelbetowe w trakcie wylewania. Na pierwszym planie widoczne jeszcze nie zalane pręty, w tle gotowy strop pokryty kałużami od padającego deszczu.
stropy
R1KaearEvRQ3v1
Ułożone w stosie nadproża betonowe. Podłużne elementy o przekroju w kształcie litery U.
nadproża
RN4RZlX8cjaGa1
Trzy stojące na chodniku gazony, czyli betonowe kwietniki o fantazyjnych kształtach zestawione w kompozycję o kształcie sztangi. Wypełnione ziemią i obsadzone kwiatami.
gazony
RK1ddumgXcx9e1
Betonowa figura anioła ze skrzyżowanymi na piersiach dłońmi stojąca pośród doniczek z roślinami. Prawdopodobnie element oferty sklepu ogrodniczego.
figurki
RopoCxKjoFUsE1
Płot betonowy obrośnięty pnączami, wykonany z podłużnych bloków betonowych umieszczanych pomiędzy pionowymi słupami o wysokości około trzech lub czterech metrów. Dolna część płotu zwarta, górna ażurowa uformowana na kształt sztachet płotu.
płoty
iuoXrM4oHb_d5e605
Podsumowanie
Glina to skała osadowa, będąca podstawowym surowcem przemysłu ceramicznego.
Wyroby ceramiczne to produkty otrzymane w wyniku wypalenia odpowiednio uformowanej gliny.
Porcelana to rodzaj białej, przeświecającej ceramiki najwyższej jakości. Do jej wyrobu używa się glinki kaolinowej (kaolinu).
Cegła to powszechnie stosowany materiał budowlany. Cegła zwykła pełna (tzw. czerwona) powstaje w wyniku suszenia, a następnie wypalania uformowanej masy plastycznej złożonej z gliny, piasku i wody.
Zaprawa wapienna (powietrzna) to spoiwo budowlane, w skład którego wchodzą wapno gaszone, piasek i woda.
Cement to spoiwo hydrauliczne otrzymane z surowców mineralnych: wapienia, gliny i gipsu krystalicznego.
Beton to podstawowy materiał budowlany, powstający w wyniku stwardnienia mieszaniny złożonej z cementu, kruszywa i wody.
Praca domowa
Polecenie 5.1
W Anglii w 1795 roku wynaleziono specjalny rodzaj porcelany miękkiej, zwanej bone china. Jakie właściwości tej porcelany powodują, że traktuje się ją jak diament wśród produktów porcelanowych? Dlaczego nazywa się ją również porcelaną kostną?
Polecenie 5.2
W kilku zdaniach wyjaśnij, jakie znaczenie ma nanotechnologia w budownictwie?
iuoXrM4oHb_d5e652
Słowniczek
beton
Definicja: beton
materiał budowlany, który powstaje poprzez wymieszanie w odpowiednich proporcjach: cementu, kruszywa i wody
cegła
Definicja: cegła
ceramiczny materiał budowlany otrzymywany z mieszaniny gliny, piasku i wody, poddanej formowaniu, suszeniu i wypaleniu
cement
Definicja: cement
hydrauliczne spoiwo, które wiąże ze sobą piasek i kruszywa wchodzące w skład mieszanek betonowych lub zapraw murarskich
fajans
Definicja: fajans
tworzywo ceramiczne wytwarzane z zanieczyszczonego kaolinu, charakteryzujące się porowatym czerepem oraz jasnokremową barwą
glina
Definicja: glina
skała osadowa będąca podstawowym surowcem do produkcji wyrobów ceramicznych
kamionka
Definicja: kamionka
tworzywo ceramiczne o dużej twardości i odporności chemicznej, otrzymywane z glin ogniotrwałych
kaolin (glinka porcelanowa)
Definicja: kaolin (glinka porcelanowa)
skała osadowa, której nazwa pochodzi od chińskiej góry Gaoling, skąd rzekomo pierwszy raz ją wydobyto
kaolinit
Definicja: kaolinit
minerał z gromady krzemianów; składnik kaolinukaolin (glinka porcelanowa)kaolinu, powstający w procesie wietrzenia skaleni (glinokrzemianów)
kruszywo
Definicja: kruszywo
sypki materiał pochodzenia organicznego lub mineralnego stosowany głównie do produkcji zapraw budowlanych i betonów oraz do budowy dróg
porcelana
Definicja: porcelana
rodzaj białej, przeświecającej ceramiki wysokiej jakości, wynalezionej w Chinach w VII w.
terakota
Definicja: terakota
wyroby z dobrze oczyszczonej i wypalonej gliny w formie figurek lub płytek
wyroby ceramiczne
Definicja: wyroby ceramiczne
wyroby otrzymywane w wyniku wypalenia odpowiednio przygotowanej gliny
zaprawa hydrauliczna
Definicja: zaprawa hydrauliczna
spoiwo budowlane twardniejące pod wpływem wiązania wody, np. zaprawa gipsowa
zaprawa powietrzna
Definicja: zaprawa powietrzna
spoiwo budowlane twardniejące na powietrzu, np. zaprawa wapienna
iuoXrM4oHb_d5e894
Zadania
Ćwiczenie 1
Rpsk0aKVgbbPW1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Grażyna Makles, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Rvvy2DvCzz3KQ1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Uzupełnij puste miejsca, wybierając brakujące elementy z listy.
wapno hydratyzowane, żelbetu, gips, betonu zbrojonego, lubelskim, żelbetonu, opolskim, śląskim, klinkier, betonu komórkowego, gipsową, cement portlandzki, świętokrzyskim, cementowo-wapienną, cementową, wapienną
1). Do produkcji płyt, które umożliwiają wykańczanie ścian oraz tworzenie elementów ozdobnych, wykorzystuje się zaprawę .......................................
2). W województwie ...................................... znajduje się najwięcej cementowni w Polsce.
3). Dodanie do masy betonowej substancji pianotwórczych powoduje wytworzenie tzw. .......................................
4). Spiek otrzymany w piecu obrotowym podczas produkcji cementu to tzw. .......................................
Źródło: Grażyna Makles, licencja: CC BY 3.0.
Przyjrzyj się poszczególnym zdjęciom i określ, jakie wyroby ceramiczne przedstawiają.
RztckRlKlgQxh1
Zdjęcie ażurowych amfor na targu.
Zdjęcie 1.
Rnx3NeOiKo9W91
Zdjęcie spodeczka i filiżanki.
Zdjęcie 2.
RwPETPK877Nh71
Zdjęcie czajnika.
Zdjęcie 3.
R1MZCUZ5aZF8W1
Zdjęcie trzech kubków.
Zdjęcie 4.
R1ZgkiO32n0tn1
Zdjęcie ozdobnego zegara oraz dzwonka.
Zdjęcie 5.
Ćwiczenie 3.1
Rn9KS1vMEBbwN1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Grażyna Makles, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RlgwPuRdOGulQ1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Uszereguj we właściwej kolejności etapy produkcji i dystrybucji cegieł.
rozładowanie pieca
wypalanie w piecu tunelowym
wydobycie surowca
formowanie cegieł
suszenie
rozdrabnianie mechaniczne surowca
mieszanie
foliowanie, magazynowanie i sprzedaż
Źródło: Grażyna Makles, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RR0YacyMnQ4vi1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Które z poniższych definicji są prawdziwe, a które – fałszywe.
Prawda
Fałsz
Cement to mieszanina betonu, piasku i wody.
□
□
Glina to ilasta skała magmowa służąca do produkcji wyrobów ceramicznych.
□
□
Beton to mieszanina składająca się z cementu, kruszywa i wody.
□
□
Wyroby ceramiczne to produkty otrzymywane w wyniku wypalenia odpowiednio przygotowanej gliny.
□
□
Źródło: Grażyna Makles, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R8FqfxvP3084P1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Zaznacz właściwości, które można zaliczyć do zalet porcelany.