E-materiały do kształcenia zawodowego

Anatomia konia

ROL.01. Jeździectwo i trening koni – jeździec 516408

ROL.01. Jeździectwo i trening koni – technik hodowca koni 314203

Budowa i działanie stawów konia

WIZUALIZACJA MODELU W GRAFICE 3D

5
6
7
8

Spis treści

  1. Budowa stawuBudowa stawu

  2. Wizualizacja modelu w grafice 3D – kończyna piersiowaWizualizacja modelu w grafice 3D – kończyna piersiowa

  3. Budowa i działanie stawów koniaBudowa i działanie stawów konia

  4. Stawy kończyny piersiowej i miednicznejStawy kończyny piersiowej i miednicznej

bg‑yellow

Budowa stawu

1
R1241bkHNYs5E1
RuyrB68T8Velw1
Budowa stawu
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

2
bg‑yellow

Wizualizacja modelu w grafice 3D – kończyna piersiowa

1
R2rrtjKv2cChd1
Kończyna piersiowa – budowa
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Model 3D przedstawiający budowę kończyny piersiowej konia. Na modelu znajdują się kości, które otoczone są od strony zewnętrznej przez mięśnie. Przez całą kończynę piersiową konia (od łopatki do kopyta) biegną rozgałęziające się w okolicach łopatki nerwy oraz przylegające do wszystkich kości tętnice. Na modelu za pomocą interaktywnych punktów zaznaczone zostały trzy charakterystyczne elementy budujące kończynę piersiową konia. Treść każdego z punktów jest tożsama z nagraniami audio (plikami dźwiękowymi). 

Pierwszy element to więzadła. Są to wiązki tkanki łącznej, które stanowią połączenie między kośćmi i ograniczają ich ruch. Zbudowane są ze skrzyżowanych i przeplatających się pasm kolagenu, co powoduje, że są mocniejsze, ale równocześnie mniej elastyczne. Można wyróżnić cztery rodzaje więzadeł: więzadła pierścieniowe; więzadła międzykostne; więzadła powrózkowe oraz więzadła podporowe lub nośne.

Drugi element to mięśnie szkieletowe. Przez połączenie z kośćmi, ścięgnami, a także kurczenie się umożliwiają one motorykę organizmu. Mięśnie szkieletowe są zależne od woli, a ich ruch jest świadomie kontrolowany i koordynowany. Są to mięśnie poprzecznie prążkowane. Koń ma ponad siedemset różnych mięśni szkieletowych. Do ich zadań należy m.in. podpieranie szkieletu i powodowanie ruchu, stabilizacja stawów i postawy ciała, kontrolowanie zakresu ruchów, a także ochrona szkieletu i organów wewnętrznych przed urazami oraz udział w termoregulacji przez powodowanie drżenia.

Trzeci element to ścięgna. Są to włókniste pasma tkanki łącznej łączące mięśnie z kośćmi, które występują w całym ciele. Ścięgno zaczyna się w miejscu, gdzie brzusiec mięśnia przechodzi w pasmo gęstych, podłużnych oraz równoległych wiązek kolagenu o dużej rozciągliwości, które są zdolne wytrzymać znaczne obciążenia. Kolagen produkowany jest przez komórki zwane fibroblastami, znajdujące się pomiędzy włóknami kolagenowymi. Włókna ścięgien posiadają zygzakowatą strukturę, co pozwala na ich rozciąganie i zwiększenie długości nawet o około cztery procent i powrót do pozycji wyjściowej. Ścięgna mają stosunkowo słabe ukrwienie, co jest powodem ich słabszych zdolności regeneracyjnych.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑yellow

Budowa i działanie stawów konia

3
R2Kx3CJc3rdbE1
Grafika przedstawia zapauzowane ujęcie filmu z modelem mięśni nogi konia.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4
bg‑yellow

Stawy kończyny piersiowej i miednicznej

1
Kończyna piersiowa

Kończyna piersiowa, w odróżnieniu od miednicznej, nie ma połączenia stawowego z kręgosłupem. Łączy się z tułowiem i szyją oraz głową za pomocą mięśniozrostu tułowiowo‑kończynowego, który składa się z szeregu jednostek mięśniowych stabilizujących łopatkę i kość ramienną. Są to mięśnie: czworoboczny i równoległoboczny klatki piersiowej i szyi, mięsień łopatkowo‑poprzeczny, mięsień zębaty brzuszny klatki piersiowej i szyi, mięsień piersiowy głęboki, a także mięsień piersiowy powierzchowny: zstępujący i  poprzeczny oraz mięsień ramienno‑głowowy i  najszerszy grzbietu.

Staw ramienny, inaczej barkowy, powstaje przez połączenie wydrążenia stawowego łopatki z głową kości ramiennej. Jest to staw prosty, kulisty oraz spolaryzowany do stawu dwuosiowego. Pozwala na ruchy zginania–prostowania i przywodzenia–odwodzenia. Staw ramienny pozbawiony jest więzadeł pobocznych, których funkcję pełnią ścięgna mięśni: nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, podłopatkowego.

Staw łokciowy stanowi połączenie między kłykciem kości ramiennej i kośćmi przedramienia: promieniową i  łokciową. Jest to typowy staw zawiasowy, w którym zachodzą ruchy zginania–prostowania. Występują tu dwa mocne sznurowate więzadła poboczne: boczne i przyśrodkowe, ograniczające ruchy na boki.

Staw nadgarstkowy jest połączeniem dalszego końca kości promieniowej z kośćmi śródręcza: szczątkowymi II i IV oraz w pełni wykształconej III. W stawie nadgarstkowym występują trzy wtórne stawy śródrzędowe: przedramienno‑nadgarstkowy, śródnadgarstkowy i stawy śródręczno‑nadgarstkowe. W stawie nadgarstkowym, oprócz wymienionych, znajdują się stawy międzyrzędowe, występujące pomiędzy kośćmi jednego rzędu. Tak duże nagromadzenie stawów w  jednym odcinku kończyny, jak w przypadku stawu nadgarstkowego, przyczynia się do likwidacji wstrząsów, które wynikają z kontaktu kończyny z twardym podłożem.

Połączenie kości śródręcza III konia z członem palcowym bliższym to staw śródręczno‑członowy (staw pęcinowy) lub śródręczno‑palcowy. Nazwy dwóch następnych połączeń kości palca to: staw międzyczłonowy bliższy (koronowy) i staw międzyczłonowy dalszy (kopytowy).

Do kości śródręcza III przymocowane są za pomocą niezbyt mocnych więzadeł kości rysikowe. Głównym zadaniem tych więzadeł jest podpieranie kości śródręcza III oraz przejęcie części obciążenia stawu nadgarstkowego.

Staw pęcinowy to staw zawiasowy, który tworzą kość śródręcza III, kość pęcinowa oraz trzeszczki pęcinowe podpierające ściany mięśnia zginacza głębokiego palca. Staw pęcinowy wykonuje głównie ruchy zginania i prostowania, a  zakres jego ruchów obrotowych jest minimalny. W momencie, kiedy kończyna dotyka podłoża, staw nadgarstkowy i łokciowy blokują się, co powoduje wyprost stawu pęcinowego, który przejmuje większość siły wstrząsu. Staw pęcinowy, podobnie jak inne stawy, wytwarza natłuszczającą maź zmniejszającą tarcie, która jest zamknięta w torebce stawowej.

Staw kopytowy pozwala, poza zginaniem i prostowaniem, na wykonywanie w niewielkim stopniu ruchów przywodzenia i odwodzenia. Stawy kopytowe konia są narażone na urazy z uwagi na bliskość podłoża, bywają obciążone wadami rozwojowymi, zniekształcone chorobami przemiany materii itp., dlatego są przedmiotem szczególnej troski lekarzy weterynarii i hodowców.

Między stawem a kopytem umiejscowione są kość pęcinowa i kość koronowa. Kości te mają ograniczony zakres ruchu, ale odgrywają ważną rolę w amortyzowaniu wstrząsów.

Kończyna miednicza

Kończyna miedniczna tylna łączy się z kręgosłupem w stawie krzyżowo‑biodrowym. Jest to staw płaski i ścisły. Skrzydło kości biodrowej jest przymocowane do dużych wyrostków poprzecznych pierwszych kręgów krzyżowych i wsparte więzadłami: brzusznym, grzbietowym oraz krzyżowo‑biodrowym. Staw krzyżowo‑biodrowy nie powoduje ruchu i nie zgina się tak mocno jak staw biodrowy czy kolanowy. Za ruch w tym obszarze odpowiada natomiast staw lędźwiowo‑krzyżowy.

Kończyny miedniczne u koni łączą się z obręczą miedniczą w stawie biodrowym przez dwa zagłębienia – panewki. Są one kształtem zbliżone do spodków, do których dopasowane są kuliste główki kości udowych.

Spojenie miedniczne stanowi połączenie chrzęstne między obustronnymi kośćmi miednicznymi, kością łonową i biodrową. Spojenie to pozwala na niewielkie odchylanie na boki kości biodrowych, co jest szczególnie przydatne u klaczy w czasie porodów.

Staw biodrowy łączy panewkę miednicy z głową kości udowej. Powstaje w ten sposób typowy staw kulisty, który nie ma jednak możliwości ruchu w bok. Zakres ruchów rotacyjnych jest ograniczony ze względu na więzadła oraz lokalizację stawu w głębi ciała. Panewka miednicy jest pogłębiona chrzęstnym obrąbkiem panewkowym, który podwyższając brzeg panewki, tworzy więzadło poprzeczne panewki.

Więzadła w stawie biodrowym:

Więzadło głowy kości udowej, zwane też obłym, łączy dół panewki z dołkiem głowy kości udowej. Więzadło to nie mocuje stawu, ale przeprowadza tętniczkę unaczyniającą głowy kości udowej. Biegnie wewnątrz jamy stawowej, otoczone jest mazią i owinięte błoną maziową torebki stawowej. Więzadło dodatkowe nie jest wytworem torebki stawowej, ale stanowi część włókien mięśnia prostego brzucha. Dzięki tej strukturze koń ma zdolność do wykonywania ruchów wierzgania do tyłu.

Staw kolanowy tworzy kość udowa wraz z  kośćmi podudzia: piszczelową i  strzałkową. W stawie kolanowym spotykają się trzy komponenty: kość udowa, rzepka i kość piszczelowa. Jest to staw złożony, który składa się z dwóch wtórnych stawów: udowo‑rzepkowego i udowo‑piszczelowego. Staw kolanowy blokowany jest przez mięsień czworogłowy, który obraca i przekręca rzepkę, a następnie przyłącza ją do więzadła rzepkowego, znajdującego się ponad nasadą kości udowej. Uwolnienie więzadła rzepkowego powoduje natychmiastowe odblokowanie kończyny.

stawie udowo‑rzepkowym rzepka przesuwa się z góry na dół po bloczku kości udowej. Rzepka to trzeszczka i narząd pomocniczy dla mięśnia czworogłowego uda, który jest największym prostownikiem w kończynie miednicznej.

Więzadła w stawie udowo‑rzepkowym: więzadła udowo‑rzepkowe boczneprzyśrodkowe to niewielkie pasma, które łączą rzepkę z kością udową. Utożsamiane są z troczkami rzepki.

Staw udowo‑piszczelowy to połączenie kłykci kości udowej z kłykciami kości piszczelowej. W stawie tym znajdują się dwie chrząstki włókniste zwane łąkotkami: boczna i przyśrodkowa. Mają kształt półksiężyców i są luźno nałożone na powierzchnie stawowe kości piszczelowej oraz przytwierdzone z przodu i z tyłu więzadłami. Łąkotka boczna ma więzadło łączące ją z kością udową.

Staw stępu położony jest między kością piszczelową, kośćmi śródstopia II, III i IV oraz dwiema kośćmi rysikowymi. Stanowi złożony mechanizm trzech kości stępu oraz czterech stawów, wśród których wyróżnia się:

staw stępowo‑podudziowy – staw najbardziej ruchomy, który wykonuje ruchy wyłącznie jednopłaszczyznowe zginania–prostowania;

staw skokowo‑piętowo‑ośrodkowy, ośrodkowo‑dalszystawy stępowo‑śródstopowe – stawy płaskie, które odgrywają rolę jedynie amortyzującą.

Więzadło podwieszające znajduje się w tylnej części dolnej partii kończyny. Pełni funkcję podparcia i ustabilizowania pęciny. Zbudowane jest w większości z włókien kolagenowych i nielicznych włókien mięśniowych. Ze względu na nieco większą liczbę włókien sprężystych jest stosunkowo dość rozciągliwe. Obecność kolagenu pozwala więzadłu podwieszającemu współpracować ze ścięgnem mięśnia zginacza powierzchownego palców, co daje oszczędność wysiłku mięśniowego, zwłaszcza w wyższych chodach lub w czasie skoków.

Kręgosłup

Kręgosłup składa się z  54–58 kręgów rozdzielonych 185 stawami włóknisto‑chrzęstnymi i maziowymi. Biorą one udział w unoszeniu ciężaru i amortyzacji wstrząsów, a  także zapewniają elastyczność grzbietu. Kręgosłup pełni m.in. funkcję ochrony rdzenia kręgowego, który stanowi główny kanał przepływu bodźców nerwowych, przewodzi sygnały czuciowe i ruchowe do różnych części ciała oraz stanowi punkt przyczepu mięśni i  więzadeł. Kręgosłup ochrania również tętnicę główną, która biegnie pod trzonami kręgowymi, i narządy wewnętrzne, m.in. nerki, położone w pobliżu brzusznej powierzchni kręgosłupa. Ponadto kręgosłup stanowi podporę dla całego tułowia.

Kręgi szyjne 
Odcinek szyjny końskiego kręgosłupa ma siedem kręgów. Pierwszy z nich, nazywany szczytowym, cechują mocno wygięte łuki. Połączony jest on z drugim kręgiem (tzw. obrotowym, wydłużonym ku przodowi), tworząc razem staw szczytowo‑obrotowy. Pozwala on zwierzęciu na wykonywanie ruchów obrotowych głowy. To właśnie odcinek szyjny jest jednym z najbardziej ruchomych fragmentów kręgosłupa konia. Kolejne kręgi skracają się stopniowo w kierunku tylnym. Końce obwodowe ich trzonów, w porównaniu z budową innych ssaków domowych, charakteryzują się tym, że są bardzo wyraźnie główkowato wypukłe na przodzie lub panewkowato wklęsłe w tyle.

Miejsce, w którym kręgi szyjne przechodzą w kręgi piersiowe, nazywamy kłębem.

Kręgi piersiowe 
Odcinek piersiowy kręgosłupa jest dość mało elastyczny ze względu na częściowo zachodzące na siebie wyrostki stawowe oraz mocne stawy włóknisto‑chrzęstne, które mają ograniczoną ruchomość. Wyrostki kolczyste kręgów piersiowych są najdłuższe w okolicach kłębu i stanowią punkt przyczepu mięśni. Pełnią również funkcję dźwigni. Za sprawą wahadłowego połączenia z więzadłem karkowym i nadkolcowym mają wpływ na ułożenie głowy i szyi. Za pośrednictwem stawów maziowych 18 kręgów piersiowych łączy się z 18 parami żeber, które osłaniają serce, płuca, żołądek i  większość narządów układu trawiennego.

Klatka piersiowa

Ma elastyczną strukturę, dzięki czemu może się kurczyć i  rozszerzać wraz z wdychaniem i  wydychaniem powietrza. Ponadto żebra zbliżają się do siebie lub oddalają, gdy koń zgina tułów w bok.

Kręgi lędźwiowe
To najmniej elastyczna część kręgosłupa. Wydatne poziome wyrostki poprzeczne zapewniają obszar do przyczepu mięśni i  zapewniają stabilność całego ciała. Odcinek lędźwiowy nie jest podpierany przez miednicę ani żebra, a  co za tym idzie – jest szczególnie podatny na przeciążenia.

Grzbiet

Kręgi piersiowe i  lędźwiowe tworzą odcinek piersiowo‑lędźwiowy kręgosłupa. Zazębiające się kręgi złączone są za pomocą tkanki chrzęstnej, ścięgien, więzadeł i tkanki mięśniowej.

Kręgi krzyżowe
Pięć zespolonych kręgów krzyżowych tworzy kość krzyżową. Pierwszy kręg krzyżowy posiada wydatny wyrostek poprzeczny zwany skrzydłem kości krzyżowej, który łączy miednicę z kręgosłupem za pośrednictwem skrzydła kości biodrowej.

Staw lędźwiowo‑krzyżowy
To staw łączący odcinek lędźwiowy z odcinkiem krzyżowym kręgosłupa. Jest to staw zawiasowy, który wykonuje ruchy zginania i wyprostu w zakresie ok. 20°. Po szyi i ogonie staw lędźwiowo‑krzyżowy wykazuje najwyższą ruchomość podłużną ze wszystkich odcinków kręgosłupa.

Kręgi ogonowe
Choć rdzeń kręgowy i główne więzadła kręgosłupa kończą się za kością krzyżową, w  dalszym odcinku występuje kilka mniejszych więzadeł pozwalających koniowi na poruszanie ogonem. O pozycji ogona decyduje wiązka włókien mięśniowych otaczających kręgi ogonowe.

Więzadła kręgosłupa

Więzadło karkowe stanowi jedną z  najważniejszych struktur w organizmie konia. Składa się z dwóch części: powrózkowej, która złożona jest w dwóch pasm silnej tkanki włóknistej biegnącej od kości potylicznej do kłębu, oraz części blaszkowatej, składającej się z  wypustek wychodzących z części powrózkowej i biegnących do kolejnych kręgów szyjnych. Więzadło karkowe ogranicza i stabilizuje ruch wyrostków kolczystych w najwyższym punkcie kłębu i wraz z więzadłem nadkolcowym podtrzymuje grzbiet. Więzadło karkowe redukuje wysiłek mięśniowy, który potrzebny jest do podtrzymania, uniesienia oraz obniżenia ciężkiej głowy, a także utrzymania jej w określonej pozycji i zachowania równomiernego ułożenia kręgów szyjnych.

Więzadło karkowe przechodzi w więzadło nadkolcowe, które łączy górne krańce wyrostków kolczystych od kłębu aż do kości krzyżowej. Przestrzenie pomiędzy wyrostkami kolczystymi wypełnia więzadło międzykolcowe, które pełni funkcje stabilizujące.

Więzadło podłużne dobrzuszne znajduje się pod kręgosłupem i łączy wszystkie trzony kręgowe. Wszystkie cztery więzadła wspierają, stabilizują i chronią kręgosłup.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia