R1RKiuIoKlLiP1

Ilustracja przedstawia dwa pionowo ułożone schematy. W skład schematów wchodzą poziome prostokąty ułożone jeden pod drugim. W każdej pionowej kolumnie znajduje się siedem prostokątów. Na górze kolumny największy prostokąt. Poniżej prostokąty są odpowiednio coraz krótsze. Najkrótszy prostokąt na samym dole kolumny. Lewa kolumna. Na górze największy prostokąt. Wewnątrz informacja: królestwo zwierzęta. Poniżej w prostokącie: typ strunowce. Poniżej w trzecim prostokącie: gromada ptaki. W czwartym prostokącie: rząd blaszkodziobe. W piątym prostokącie: rodzina kaczkowate. W szóstym prostokącie: rodzaj łabędź. Na dole kolumny: gatunek łabędź niemy Cygnus olor. Na prawo zdjęcie stojącego białego łabędzia. Łabędź lewym bokiem do obserwatora. Głowa na długiej szyi. Szyja lekko wygięta w środku. Dziób żółty z czarnym pasem na środku. Krótkie szaroniebieskie nogi. Palce połączone błoną pławną. Na prawo kolumna pionowo ułożonych prostokątów. Na górze największy prostokąt. Wewnątrz informacja: królestwo rośliny. Poniżej w prostokącie: gromada okrytonasienne. Poniżej w trzecim prostokącie: klasa dwuliścienne. W czwartym prostokącie: rząd bukowce. W piątym prostokącie: rodzina brzozowate. W szóstym prostokącie: rodzaj brzoza. Na dole kolumny: gatunek brzoza brodawkowata Betula pendula. Na prawo wizerunek drzewa brzozy. Korona drzewa pokryta zielonymi liśćmi. Pień drzewa pokryty biało szarą korą.

1. Próba opanowania chaosu, czyli początki systematyki

Można przypuszczać, że najwcześniejszym podziałem organizmów zastosowanym przez człowieka był podział ze względu na użyteczność, np. na jadalne i niejadalne. Później dzielono je według wielu innych kryteriów.

Próby naukowego usystematyzowania istot żywych podjął się w IV wieku p.n.e. grecki filozof i przyrodnik Arystoteles. Opisał on ponad 500 gatunków zwierząt, które podzielił na krwiste i bezkrwiste, co w przybliżeniu odpowiada dzisiejszemu podziałowi na kręgowce i bezkręgowce. Wprowadził do nauki kilkadziesiąt do dziś używanych takich pojęć, jak osobnik, gatunek, rodzaj. Przyjaciel i uczeń Arystotelesa, TeofrastTeofrastTeofrast, opisał około 480 gatunków roślin i skonstruował system klasyfikacji roślin oparty na porównaniu ich budowy zewnętrznej. Podzielił rośliny na cztery grupy: drzewa, krzewy, półkrzewy i zioła. W średniowieczu przyrodnicy badający rośliny do ich klasyfikowania używali kryterium użyteczności. Dzielili je na dostarczające owoców, korzeni lub innych części jadalnych.

R1EC0G7Znjep81

Ilustracja przedstawia schemat klasyfikacji zwierząt według Arystotelesa. Na górze schematu prostokąt z napisem Zwierzęta. Poniżej schemat składa się z dwóch części. Każda część schematu to prostokąty ułożone pionowo jeden nad drugim. Lewa część schematu to zwierzęta krwiste. W skład zwierząt krwistych wchodzą czworonogi, ptaki, wieloryby, ryby. Prawa strona schematu to podział zwierząt bezkrwistych. W skład zwierząt bezkrwistych wchodzą mięczaki, skorupiaki, muszlowe i owady.

Nauka zajmująca się opisywaniem, nazywaniem i klasyfikowaniem organizmów to systematykasystematyka systematyka. Współcześnie stosowanym kryterium klasyfikowania organizmów jest ich budowa i wzajemne pokrewieństwo.

2. Gatunek biologiczny

Podstawową jednostką w klasyfikacji organizmów jest gatunekgatunekgatunek, czyli zbiór wszystkich osobników posiadających podobne cechy i zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Szwedzki przyrodnik Karol Linneusz opisał około 10 tysięcy gatunków roślin i około 6 tysięcy gatunków zwierząt. Opisywanym przez siebie gatunkom nadawał dwuczłonowe nazwy w języku łacińskim, który w jego czasach był międzynarodowym językiem nauki. Do dziś naukowcy z całego świata stosują łacińskie nazewnictwo gatunków. Dzięki temu mają pewność identyfikacji organizmu niezależnie od jego lokalnej nazwy.

Nazwa każdego gatunku składa się z nazwy rodzajowej (będącej rzeczownikiem) i przymiotnika (rzadziej rzeczownika), który wraz z nią określa gatunek. Nazwami gatunkowymi są Ursus arctos, czyli niedźwiedź brunatny, i  Ursus maritimus, niedźwiedź polarny. Oba niedźwiedzie należą do jednego rodzaju – Ursus, czyli niedźwiedź, ale do dwóch różnych gatunków.

Rt5lIq8bruIta1

Ilustracja przedstawia zasady tworzenia nazw gatunkowych. Ilustracja składa się z dwóch elementów. Elementy ułożone jeden nad drugim. Na górze informacja: niedźwiedź brunatny, w nawiasie okrągłym Ursus arctos Linnaeus, rok tysiąc siedemset pięćdziesiąty ósmy, gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych. Poniżej schemat. Główne elementy schematu na czarno i niebiesko. Dodatkowe informacje na zielono. Po lewej napis: rodzaj. Na prawo niebieski napis: niedźwiedź, w nawiasie okrągłym Ursus. Poniżej, po lewej, napis: nazwa gatunkowa polska. Na prawo napis: niedźwiedź brunatny. Powyżej objaśnienie: oba człony nazwy polskiej pisane są małymi literami. Poniżej napis: nazwa gatunkowa łacińska. Po prawej napis: Ursus arctos. Poniżej wyrazu Ursus objaśnienie: pierwszy człon nazwy łacińskiej jest zawsze pisany wielką literą. Poniżej wyrazu arctos objaśnienie: nazwa łacińska gatunku jest zawsze pisana kursywą. Na prawo wyraz Linnaeus, tysiąc siedemset pięćdziesiąt osiem. Powyżej objaśnienie: nazwisko odkrywcy gatunku i rok odkrycia.Poniżej schematu zdjęcie niedźwiedzicy z niedźwiadkiem. Niedźwiedzica dwa razy większa od niedźwiadka. Niedźwiadek po lewej stronie niedźwiedzicy. Niedźwiedzica i niedźwiadek poruszają się w stronę obserwatora zdjęcia. Głowy niedźwiedzi skierowane w dół. Uszy małe. Oczy ciemne, małe. Długi pysk zakończony czarnymi nozdrzami. Na końcach łap długie pazury.

Ciekawostka

Niektórzy naukowcy wykazują się nie lada inwencją w tworzeniu nazw łacińskich. Czasami nadaną nazwą chcą okazać swoją fascynację postaciami literackimi lub filmowymi. Chrząszcze Macrostyphlus frodo i  Macrostyphlus gandalf zawdzięczają swoje nazwy bohaterom trylogii Tolkiena „Władca pierścieni”, pająk Hortipes terminator– słynnemu filmowemu cyborgowi, ryba Otocinclus batmani– walczącemu ze złem człowiekowi nietoperzowi, a chrząszcz Agathidium vaderi – czarnemu charakterowi z „Gwiezdnych Wojen”, Darthowi Vaderowi. Ta tradycja sięga czasów Linneusza. Gatunki zwierząt uznawanych za brzydkie lub nieprzyjemne oraz liczne chwasty nazywał on nazwiskami swoich naukowych przeciwników. Opisana przez niego roślina wydzielająca płyn o bardzo nieprzyjemnym zapachu to Siegesbeckia– od nazwiska botanika Johanna Siegesbecka, do którego Linneusz miał pretensje za krytykowanie jego systemu klasyfikacji roślin.

ROiKaqF74tidO1

Galeria numer jeden to zestaw czterech ilustracji gatunków o oryginalnych nazwach. Po dwie ilustracje ułożone obok siebie. Pierwsza para: Na lewym zdjęciu bohater komiksów Batman. Noc. Czarna postać Batmana stoi na wysokiej budowli. Batman ubrany w czarną długą pelerynę. Na głowie czarna maska z trójkątnie zakończonymi pionowymi uszami. Na lewo od Batmana, na niebie znak tej postaci jako czarny cień rzucony przez duży reflektor. Cień ma kształt nietoperza z rozpostartymi skrzydłami. Skrzydła ostro zakończone. Na prawo zdjęcie ryby. Ciało ryby w kolorze brązowym. Wzdłuż boku ciemnozielona pręga od głowy do ogona. Ogon podłużny z poprzecznym zygzakowatym pasem ciemnozielonej barwy. Poniżej końcówka ogona w powiększeniu. Ogon przedstawiony w pionie. Poprzeczny pas na ogonie ma kształt podobny do sylwetki nietoperza. Nazwa ryby: Otocinclus batmani.

RKBzPUXFKvBqg1

Druga para ilustracji. ilustracja po lewej stronie to lord Vader, bohater filmu Gwiezdne wojny. Postać ubrana w czarny kombinezon. Na ramionach czarne naramienniki sięgające do klatki piersiowej. Na klatce piersiowej zestaw kolorowych prostokątnych przełączników. Przełączniki umieszczone w kwadratowej metalowej obudowie. Rozmiary kwadratowej obudowy to około dziesięć na dziesięć centymetrów. Na głowie czarny hełm. Górna część hełmu w kształcie dużej kopuły. Górna część hełmu zakończona jest w połowie dziesięciocentymetrowym otokiem. Krawędź otoka hełmu kończy się na równi z kością żuchwy. Twarz zakryta. Ilustracja po prawej to czarny chrząszcz. Chrząszcz składa się z trzech owalnych części. Głowa, tułów i odwłok. Na głowie dwa czułki. Po każdej stronie trzy odnóża. Dwie pary odnóży po obu stronach tułowia. Jedna para odnóży po obu stronach odwłoku. Powierzchnia ciała chrząszcza przypomina kształtem i barwą sylwetkę Vadera.

Ciekawostka

Pies domowy (Canis lupus familiaris) jest udomowionym podgatunkiem wilka, którego nazwa łacińska to Canis lupus. Naukowcy, tworząc nazwy podgatunków, do nazwy gatunkowej dodają człon dopełniający, charakterystyczny dla podgatunku, przez co nazwy te są trzyczłonowe. W tym przypadku jest to przymiotnik familiaris – co po łacinie oznacza „domowy”. Podgatunek pies domowy wykazuje ogromną różnorodność. Dotyczy ona między innymi wielkości zwierząt, ubarwienia, długości sierści. Wszystkie wywodzą się od wilka, który jest ich wspólnym przodkiem.

R1OQSIgtnaqWF1

Galeria numer dwa to dwie ilustracje ułożone obok siebie. Pierwsza z nich prostokątna. Tło białe. Ilustracja przedstawia psy. Jeden pies po lewej stronie zdjęcia. Pies to wilk szary, Canis lupus. Wilk siedzi wsparty na przednich łapach. Przednie łapy białe. Sierść na podbrzuszu biała. Głowa wilka skierowana w stronę obserwatora zdjęcia. Górna część pyska, czoło i uszy ciemno szare. Na prawo od wilka pozioma strzałka. Grot strzałki skierowany na prawo. Po prawej stronie ilustracji sześć psów. Każdy pies jest innej rasy. Największy pies to stojący buldog. Buldog patrzy w stronę wilka siedzącego po lewej stronie zdjęcia. Sierść buldoga brązowa. Ogon poziomo wyprostowany. Na lewo od buldoga leży owczarek niemiecki. Sierść owczarka jasno brązowa. Głowa psa skierowana w stronę obserwatora zdjęcia. Pysk owczarka czarny. Trójkątnie zakończone uszy ciemno-brązowe od wewnątrz. Na prawo od owczarka szary, krótkowłosy mały pies. Pies stoi bokiem do obserwatora. Głowa skierowana w stronę siedzącego wilka. Na lewo, przed buldogiem, trzy małe psy. Mały czarny pies stoi. Głowa skierowana w prawo. Przed czarnym psem leży biały pies w brązowe łatki. Uszy brązowe. Na prawo siedzi mały pies. To mały szary York. Poniżej psów napis: pies domowy, Canis lupus familiaris.

Rg36oTg41o66I1

Druga ilustracja w galerii. Na niej dwa szkielety psów. Szkielety zbudowane z białych kości. Po lewej szkielet największego psa. To dog. Szkielet przedstawiony bokiem. Czaszka skierowana w prawo. Na prawo od szkieletu doga mały szkielet chihuahua. Szkielet małego psa jest kilkakrotnie mniejszy od szkieletu doga. Chihuahua w pozycji siedzącej. Czaszka skierowana w lewo.

3. Sztuczne i naturalne systemy klasyfikacji organizmów

Karol Linneusz, nazywany ojcem klasyfikacji, stworzył system porządkujący organizmy, opierający się na cechach ich budowy zewnętrznej oraz zajmowanych przez nie siedliskach. System klasyfikacji stworzony przez Linneusza, podobnie jak systemy zaproponowane przez Arystotelesa i Teofrasta, był systemem sztucznym, ponieważ opierał się tylko na podobieństwach w budowie zewnętrznej organizmów i zakładał, że wszystkie organizmy powstały równocześnie. Poszczególne jednostki taksonomicznejednostka taksonomicznajednostki taksonomiczne skupiały organizmy, które miały przynajmniej jedną wspólną cechę. Należy pamiętać o tym, że nie zawsze podobieństwo w budowie zewnętrznej świadczy o wspólnym pochodzeniu i pokrewieństwie organizmów. Często wynika ono z podobnego trybu życia. W związku z tym współcześnie stosuje się systemy naturalne oparte na wzajemnym pokrewieństwie organizmów. Stopień pokrewieństwa ustala się na podstawie cech budowy zewnętrznej i wewnętrznej organizmów oraz ich wymarłych przodków, przebiegu ich rozwoju oraz podobieństwa informacji genetycznej zawartej w ich komórkach.

RkIZFgGLHYbrD1

Ilustracja zwaiera porównanie sylwetek rekina i delfina. Wskazano na nich cechy opływowego kształtu ciała.

Przy tworzeniu systemów naturalnych wykorzystuje się wiedzę z różnych dziedzin biologii, przede wszystkim genetyki, biochemii, biologii molekularnejbiologia molekularnabiologii molekularnej, paleobiologiipaleobiologiapaleobiologii, biogeografiibiogeografiabiogeografii, a także botaniki, zoologii i mikrobiologii. Szybki rozwój tych nauk sprawia, że systemy naturalne stają się coraz doskonalsze, czyli coraz lepiej oddają pokrewieństwo organizmów.

R16XzDAUKiXFQ1

Ilustracja przedstawiająca typy systemów klasyfikacji organizmów

Ciekawostka

Naturalne systemy klasyfikacji można przedstawić graficznie w postaci rozgałęziającego się drzewa zwanego drzewem rodowym. Pień takiego drzewa to gatunek będący wspólnym przodkiem wszystkich uwzględnionych w nim organizmów, a konary to poszczególne linie rozwojowe, które doprowadziły do powstania różnych jego gatunków potomnych.

RE4KOI31F89bX1

Ilustracja przedstawia drzewo rodowe ssaków. Zielona dwumilimetrowej szerokości gałąź drzewa rodowego narysowana skośnie. Lewy koniec niżej od prawego. Na początku po lewej informacja: wspólny przodek. Gałąź rozciąga się w stronę górnego prawego rogu ilustracji. Na lewo w równych odstępach odchodzą trzy odgałęzienia. Odgałęzienia ułożone prostopadle do głównej gałęzi. Każde odgałęzienie zakończone białym kołem. W kołach pojedyncze rysunki zwierząt. Pierwsze odgałęzienie zakończone rysunkiem krowy. Biała krowa w czarne łaty w białym kole. Powyżej napis: krowa. Na prawo informacja: włosy, karmienie młodych mlekiem. Powyżej drugie odgałęzienie zakończone rysunkiem tygrysa. Powyżej napis: tygrys. Na prawo informacja: zęby o ostrych krawędziach, typowe dla mięsożerców. Trzecie odgałęzienie powyżej zakończone rysunkiem lisa. Powyżej napis: lis. Na prawo informacja: długie łapy z tępymi, niechowanymi pazurami. Górny koniec głównej gałęzi zakończony ilustracją wilka. Poniżej niej informacja: tworzenie stad i polowanie w stadach. Gałąź drzewa rodowego otoczona jest kolorowymi obwódkami. Najniżej niebieska obwódka obejmująca wszystkie ilustracje. Na górze informacja: gromada ssaki. Wewnątrz mniejsza zielona obwódka wokół zwierząt z wyłączeniem krowy. Na górze informacja: rząd drapieżne. Wewnątrz najmniejsza jasnozielona obwódka wokół lisa i wilka. Na górze napis: rodzina psowate.

4. Jednostki klasyfikacji biologicznej

Systemy klasyfikacji stosowane obecnie, podobnie jak system Linneusza, są systemami hierarchicznymi. Skupiają organizmy w coraz to wyższe jednostki taksonomiczne (systematyczne), czyli taksonyjednostka taksonomicznataksony, zaczynając od najniższej jednostki, jaką jest gatunek. Jednostki taksonomiczne to grupy organizmów zwykle spokrewnionych ze sobą, wyróżniających się od innych jedną lub kilkoma cechami. Łączenie organizmów w jednostki taksonomiczne według ich wspólnych cech pozwala uporządkować wiedzę na ich temat.

R1RKiuIoKlLiP1

Ilustracja przedstawia dwa pionowo ułożone schematy. W skład schematów wchodzą poziome prostokąty ułożone jeden pod drugim. W każdej pionowej kolumnie znajduje się siedem prostokątów. Na górze kolumny największy prostokąt. Poniżej prostokąty są odpowiednio coraz krótsze. Najkrótszy prostokąt na samym dole kolumny. Lewa kolumna. Na górze największy prostokąt. Wewnątrz informacja: królestwo zwierzęta. Poniżej w prostokącie: typ strunowce. Poniżej w trzecim prostokącie: gromada ptaki. W czwartym prostokącie: rząd blaszkodziobe. W piątym prostokącie: rodzina kaczkowate. W szóstym prostokącie: rodzaj łabędź. Na dole kolumny: gatunek łabędź niemy Cygnus olor. Na prawo zdjęcie stojącego białego łabędzia. Łabędź lewym bokiem do obserwatora. Głowa na długiej szyi. Szyja lekko wygięta w środku. Dziób żółty z czarnym pasem na środku. Krótkie szaroniebieskie nogi. Palce połączone błoną pławną. Na prawo kolumna pionowo ułożonych prostokątów. Na górze największy prostokąt. Wewnątrz informacja: królestwo rośliny. Poniżej w prostokącie: gromada okrytonasienne. Poniżej w trzecim prostokącie: klasa dwuliścienne. W czwartym prostokącie: rząd bukowce. W piątym prostokącie: rodzina brzozowate. W szóstym prostokącie: rodzaj brzoza. Na dole kolumny: gatunek brzoza brodawkowata Betula pendula. Na prawo wizerunek drzewa brzozy. Korona drzewa pokryta zielonymi liśćmi. Pień drzewa pokryty biało szarą korą.

Najwyższy takson (jednostka taksonomiczna) to królestwo. W przypadku zwierząt dzieli się ono na typy, a typy na mniejsze jednostki – gromady. Na gromadę składają się rzędy, w  skład których wchodzą rodziny. W rodzinach wyróżnia się rodzaje, a te składają się z gatunków.

RT05OZBtdL7oz1

Animacja przedstawia sposób klasyfikacji niedźwiedzia brunatnego. Na planszy od dołu kolejno powiększane są odpowiednie informacje.

Animacja przedstawia sposób klasyfikacji niedźwiedzia brunatnego. Na planszy od dołu kolejno powiększane są odpowiednie informacje.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja przedstawia sposób klasyfikacji niedźwiedzia brunatnego. Na planszy od dołu kolejno powiększane są odpowiednie informacje.

Jednostki klasyfikacji roślin noszą nieco inne nazwy niż jednostki klasyfikacji zwierząt, ale zasady porządkowania organizmów są takie same. W  królestwie roślin zamiast nazwy jednostki gromada używa się nazwy klasa, a zamiast nazwy typ – gromada. Oprócz podstawowych jednostek systematycznych istnieją także tzw. kategorie pomocnicze. Zwykle mają one przedrostki nad- (np. nadrodzina), lub pod- (np. podgatunek). Istnieją także takie, które mają osobną nazwę, np. odmiana, plemię, szczep.

Ciekawostka

Sunik i nartnik to owady wodne o długich odnóżach, a ich skrzydła są złożone i na ogół niewidoczne. Może dlatego niektórzy nazywają je pająkami wodnym. By się przekonać, że to nie są pająki, wystarczy policzyć odnóża kroczne. Owady mają ich trzy pary, a pająki – cztery. Liczba odnóży krocznych pozwala w tym przypadku odróżnić zwierzęta należące do różnych taksonów systematycznych.

RhCM5ZrReKWoY1

Ilustracja przedstawia dwa stawonogi o podobnych sylwetkach widziane z góry. Rysunki ułożone obok siebie. Po lewej sunik. Po prawej pająk. Budowa sunika: słabo wyodrębniona głowa, tułów i podłużny wrzecionowaty odwłok. Na głowie dwa długie czułki. Po obu stronach odwłoka trzy pary odnóży. Odnóża bardzo długie, członowane. Budowa pająka: głowotułów bez czułek, zaokrąglony odwłok. Po obu stronach ciała cztery pary odnóży.

5. Klucze do oznaczania organizmów

Klucze do oznaczania organizmów to specjalne opracowania, które umożliwiają rozpoznawanie gatunków lub wyższych jednostek taksonomicznych. Zawierają krótkie opisy poszczególnych gatunków i zestawienia ich cech: najważniejszych, charakterystycznych i łatwych do zidentyfikowania. Kolejne cechy są porównywane ze sobą na zasadzie przeciwstawności. Korzystając z klucza, na każdym etapie oznaczania należy wybrać jedną z dwóch możliwości.

Klucze do oznaczaniaklucz do oznaczaniaKlucze do oznaczania mogą mieć postać graficzną lub numeryczną. Klucz graficzny nie jest zbyt często używany, ponieważ nie może zawierać dużej liczby gatunków. W przeciwnym razie staje się nieczytelny. Klucze numeryczne pozwalają natomiast oznaczać setki, a nawet tysiące organizmów. W konstrukcji takiego klucza po opisie cechy pojawia się liczba, która odsyła do kolejnej cechy. Należy wtedy odszukać wskazany numer, odczytać towarzyszące mu zapisy i wybrać ten, który odpowiada oznaczanemu organizmowi.

R14SQA0zKaAqW1

Cztery ilustracje przedstawiają igły drzew iglastych. Ilustracje igieł ułożone w rzędzie. Pierwsza po lewej to igła jodły pospolitej. Dwie zielone igły w pionie. Długie, zaokrąglone na końcu. Dwa białe równoległe pionowe pasy wzdłuż igieł. Obok przekrój poprzeczny przez igłę. Świadczy o tym, że igła jest płaska. Druga ilustracja na prawo to pojedyncza igła świerku pospolitego. Igła ostro zakończona. Lśniąco zielona. Obok przekrój poprzeczny o kształcie rombu. Świadczy o tym, że igła jest graniasta. Trzecia ilustracja dwie igły sosny zwyczajnej. Wyrastają z jednego pęku. Igły zielone, ostro zakończone. Obok przekrój poprzeczny przez igłę o kształcie półkola. Świadczy o tym, że igła jest z jednej strony płaska, a z drugiej wypukła. Czwarty rysunek to igły modrzewia europejskiego. Zielone krótkie igły zebrane w pęk. W pęku około trzydzieści lub czterdzieści sztuk. Przekrój obok świadczy, że igły są płaskie.

R1akj0MFyJSMg1

Ilustracja przedstawia sposób rozpoznawania gatunków drzew iglastych po szyszkach w formie szarych prostokątów i czterech rysunków gałązek z szyszkami. Od góry w pierwszym prostokącie napis: szyszki wybranych krajowych drzew iglastych. Od niego strzałki prowadzą do dwóch prostokątów z opisem umiejscowienia szyszek. W prostokącie po lewej napis: stojące na gałęzi lub skierowane ku górze. Od niego strzałki w dół do dwóch prostokątów z opisami dojrzałych szyszek. W pierwszym opis: duże, walcowate, po dojrzeniu rozsypują się, a na gałęzi zostaje oś szyszki. Pod spodem rysunek dwóch ulistnionych gałązek jodły pospolitej: jedna z grubą, kosmatą szyszką, druga z osią szyszki. W drugim prostokącie opis: małe, jajowate. Pod spodem rysunek ulistnionej gałązki modrzewia europejskiego z trzema brązowymi szyszeczkami. Prostokąt wyżej po prawej ma napis: zwisające z gałęzi. Od niego strzałki w dół do dwóch prostokątów. W pierwszym opis: duże, walcowate, nie rozpadają się po dojrzeniu. Poniżej rysunek dwóch gałęzi świerka pospolitego. Z jednej zwisa duża, brązowa, gładka szyszka, na drugiej widoczne małe szyszki. W drugim prostokącie opis: małe, okrągławe, z rozchylonymi łuskami. Pod spodem rysunek gałązki sosny zwyczajnej z jedną większą, jasno brązową szyszką i dwoma małymi, zielonymi.

Podsumowanie

• Klasyfikacją organizmów żywych zajmuje się nauka zwana systematyką.

• Nazwa gatunkowa organizmu składa się z dwóch członów. Pierwszy z nich to nazwa rodzajowa, a  oba razem – to nazwa gatunkowa.

• Układ (system) jednostek taksonomicznych jest hierarchiczny. Najniższą jednostką taksonomiczną jest gatunek. Kolejne jednostki to w przypadku zwierząt odpowiednio: rodzaj, rodzina, rząd, gromada, typ oraz królestwo.

• Wyższe jednostki systematyczne zawierają jedną lub kilka jednostek niższego rzędu.

• Do identyfikacji gatunków używa się kluczy do oznaczania organizmów.

Praca domowa

Polecenie 6.1

1. Oznacz widoczne na ilustracji organizmy za pomocą podanego klucza.

RhROoxOxZRwN51

Ilustracja pokazująca sposób korzystania z klucza do oznaczania organizmów na przyładzie klucza do oznaczania organizmów wodnych

Polecenie 6.2

2. Wyszukaj w źródłach i zapisz klasyfikację ulubionego zwierzęcia. Uwzględnij jego nazwę gatunkową po polsku i po łacinie.

Słowniczek i biogramy

Teofrast

Rh6uhenNDHCuT1

Fotografia przedstawia górną część posągu przedstawiającego Teofrasta. Mężczyzna w średnim wieku, ubrany w togę, z odsłoniętymi częściowo ramionami i torsem.

Teofrast

-370–-285

Był greckim filozofem i przyrodnikiem, uczniem Arystotelesa i Platona. Stworzył pierwszą zachowaną starożytną klasyfikację roślin.

Zadania