Adam Mickiewicz Reduta Ordona

Pamiętaj, że patriotyzm to miłość do ojczyzny i gotowość poświęcenia się dla własnego narodu. Zwróć również uwagę, na czym polega współczesny patriotyzm.

Przykładowa odpowiedź:
1. Z pojęciem „ojczyzna” ściśle wiąże się termin „patriotyzm”.
2. Patriotyzm akcentuje przynależność do narodu, dumę, miłość, szacunek do ojczyzny.
3. W polskiej kulturze patriotyzm często rozumiany jest jako gotowość do poświęceń i walki o wolność ojczyzny.
4. Patriotyzm może być realizowany w codziennym życiu poprzez szacunek dla historii i tradycji narodowej, pielęgnowanie kultury, rozsławianie ojczyzny poprzez osiągnięcia naukowe, sportowe, artystyczne.
5. Patriotyzm wiąże się z obowiązkiem wobec ojczyzny, nie powinien się kojarzyć
z nienawiścią. 
6. Każdy powinien zastanowić się, w jaki sposób może okazywać swój patriotyzm.
7. Patriotyzm przejawia się również w ochronie ojczystej przyrody i w dbaniu o folklor.
8. Patriotyzm to nasza teraźniejszość i przyszłość - łączy się z obywatelstwem, odpowiedzialnością, dbałością o język polski.

Przeczytaj zamieszczony powyżej tekst „Heroizm opiewany przez Adama Mickiewicza” oraz objaśnienia zawartych w nim terminów. Następnie wyszukaj w tekście słownictwo, które zostało użyte do opisania bohaterów i okoliczności wydarzenia.

Słownictwo użyte do opisu wydarzenia i jego bohaterów:

• Kto walczy? - powstańcy, polscy żołnierze, obrońcy reduty 54 pod dowództwem Juliana Ordona;

• Z kim walczy? - z armią rosyjską, z Moskalami, z wojskiem carskim;

• Gdzie mają miejsce wydarzenia? - w Warszawie, na Woli, w okolicach reduty;

• Kiedy odbywa się bitwa? - podczas powstania listopadowego, we wrześniu 1831 r.;

• O co toczy się walka? - o odzyskanie wolności, o niepodległość Polski.

Obrazy batalistyczne to sceny przedstawiające opis pola bitwy oraz poszczególne działania wojenne.

Przykładowa odpowiedź:

1. Widok pola bitwy.

2. Liczebność i działania wojska rosyjskiego.

3. Opis reduty i działań powstańców.

4. Wybuch granatu.

5. Śmiercionośny grad kul.

6. Okrucieństwo cara.

7. Odwaga Polaków.

8. Podboje rosyjskich wojsk.

9. Atak na redutę.

10. Wyczerpanie polskich żołnierzy.

11. Honorowa śmierć - wysadzenie reduty.

Tekst o charakterze narracyjnym ma na celu przedstawienie zdarzeń w określonym porządku czasowym, natomiast tekst o charakterze refleksyjnym zawiera 
przemyślenia na jakiś temat, które skłaniają odbiorcę do zastanowienia się nad poruszanym tematem, problemem.

Przykładowe odpowiedzi:
Fragmenty o charakterze narracyjnym:

„Nam strzelać nie kazano. – Wstąpiłem na działo
I spojrzałem na pole; dwieście armat grzmiało.
Artyleryi ruskiej ciągną się szeregi,
Prosto, długo, daleko, jako morza brzegi”;

„Przeciw nim sterczy biała, wąska, zaostrzona,
 Jak głaz bodzący morze, reduta Ordona.
Sześć tylko miała armat; wciąż dymią i świecą;
I nie tyle prędkich słów gniewne usta miecą (...)”

Fragmenty o charakterze refleksyjnym:

„Gdzież jest król, co na rzezie tłumy te wyprawia?
Czy dzieli ich odwagę, czy pierś sam nadstawia?
Nie, on siedzi o pięćset mil na swej stolicy,
Król wielki, samowładnik świata połowicy”;

„Car dziwi się – ze strachu drżą Petersburczany,
Car gniewa się – ze strachu mrą jego dworzany;
Ale sypią się wojska, których Bóg i wiara
Jest Car. – Car gniewny: umrzem, rozweselim Cara”.

Pamiętaj, że dynamika to siła, energia i szybkość, z jaką zmieniają się lub rozwijają jakieś zjawiska, procesy lub zdarzenia.

Czasowniki świadczące o dynamice wydarzeń to np.: grozi, szumi, wyje, ryczy, ryje, miota się, dopadła, się zwija, pali, rwie, zabija. Występują one w 3. os. l. pojedynczej, w czasie teraźniejszym. Są to czasowniki nazywające gwałtowny ruch, zniszczenie, złowrogie dźwięki, odgłosy walki.

Kontrast to ostra sprzeczność między zestawionymi elementami. Zwróć uwagę, komu zostały przypisane barwy jasne i ciemne. W opisie walczących wojsk znajdź także epitety i porównania, których celem jest pokazanie kontrastu między walczącymi wojskami.

W cytowanym fragmencie wojsku polskiemu został przypisany kolor biały, który symbolizuje dobro, niewinność, czystość intencji, natomiast armii rosyjskiej - czarny, brunatny (błoto), który utożsamia zło, śmierć, zniszczenie. Walczące wojska zostały przedstawione na zasadzie kontrastu, aby podkreślić ich rolę i sytuację. Polacy się bronią, chcą odzyskać to, co do nich należy - mają uczciwe zamiary, dążą do przywrócenia niepodległości ojczyzny. Rosjanie to agresorzy, odebrali Polakom wolność, a teraz niosą śmierć. Zestawienie bieli i czerni wskazuje jednoznacznie, po której stronie jest racja i świadczy o zaangażowaniu emocjonalnym opowiadającego.

Środki stylistyczne, które uwydatniają kontrast pomiędzy dwoma wrogimi obozami:
- epitety - np. długa, czarna, biała, wąska,
- porównania - np. długą, czarną kolumną, jako lawa błota; jak głaz bodząca morze, reduta Ordona.

Pamiętaj, że metafora (przenośnia) to środek stylistyczny, który polega na nietypowym, zaskakującym połączeniu wyrazów nadającym im nowe znaczenie.

Przeczytaj uważnie powyższą definicję słowa „sęp” ze Słownika symboli Władysława Kopalińskiego. Zastanów się, które cechy ptaka posłużyły do uwypuklenia bezwzględności i złowrogości armii carskiej.

Przykładowa odpowiedź:
W utworze wojska rosyjskie zostały porównane do sępów - potężnych, złowrogich i bezwzględnych drapieżników, które czyhają na swe ofiary, niosąc zniszczenie i zagładę. Armia rosyjska jest liczna i dobrze wyposażona, jej „czarne chorągwie” zdają się być wysłannikami śmierci, którzy osaczają ofiary, czyli polskich powstańców. Znaczna część armii rosyjskiej zginie - wie o tym car, który wysyła liczne zastępy swych żołnierzy na pewną śmierć, jednak liczy się dla niego tylko zwycięstwo, a nie człowiek.

Skorzystaj ze słownika języka polskiego, aby sprawdzić znaczenie wymienionych w poleceniu wyrazów. Przeczytaj uważnie tekst i zastanów się, które fragmenty świadczą o niezwykle silnych odczuciach i emocjach adiutanta.

Przykłady określeń, które wskazują na: 
- gniew: „Mocarzu, jak Bóg silny, jak szatan złośliwy”,
- oburzenie: „Warszawa jedna twojej mocy się urąga, / Podnosi na cię rękę i koronę ściąga / Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy, / Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy!”;
- pogardę: „Wylewa się spod skrzydła ściśniona piechota / Długą czarną kolumną, jako lawa błota”; 
- przypuszczenie: „Czy dzieli ich odwagę, czy pierś sam nadstawia?”;
- refleksję: „Dusze gdzie? nie wiem; lecz wiem, gdzie dusza Ordona”.

Z wypowiedzą o charakterze emocjonalnym można spotkać się, gdy ktoś opowiada o intensywnych przeżyciach, dynamicznie, nieoczekiwanie rozwijających się wydarzeniach. Zwróć uwagę na tego typu wypowiedzenia we fragmencie.

Bohaterowie utworu są świadkami bardzo niebezpiecznych wydarzeń, związanych z walką powstańców w obronie stolicy. Są świadomi tego, że walczący żołnierze, którzy bronią reduty dowodzonej przez Ordona, w każdej chwili  kogą zginąć. Dlatego właśnie w wypowiedzi adiutanta, który opisuje bohaterską obronę dowódcy, pojawiają się niezwykle silne emocje i uczucia. Ten emocjonalny charakter wypowiedzi świadczy o ogromnym zaangażowaniu oraz silnych przeżyciach jej autora. Objawia się użyciem krótkich, często niepełnych wypowiedzeń, pytań, okrzyków. Zostało to podkreślone  poprzez użycie takich środków językowych jak: pytania retoryczne, wykrzyknienia, powtórzenia, wyliczenia, wyrazy dźwiękonaśladowcze czy też czasowniki dynamizujące wypowiedź.

Przeczytaj czwartą i piątą zwrotkę. Zwróć uwagę na określenia cara oraz jego okrucieństwo wobec poddanych.

Cytaty, w których pojawiają się oskarżenia wobec cara:

„Gdzież jest król, co na rzezie tłumy te wyprawia?”

„Król wielki, samowładnik świata połowicy;
Zmarszczył brwi, – i tysiące kibitek wnet leci;
Podpisał, – tysiąc matek opłakuje dzieci;
Skinął, – padają knuty od Niemna do Chiwy.
Mocarzu, jak Bóg silny, jak szatan złośliwy,”

Car został przedstawiony jako budzący lęk okrutnik, tyran, despota, od którego kaprysu zależy życie podwładnych. Dla Polaków car uosabia zło, jest ciemiężycielem, „samowładnikiem”, nie uznają oni jego zwierzchnictwa.

Przesłanie to główna myśl, idea zawarta w utworze literackim, filmie lub w czyjejś wypowiedzi.

Zwróć uwagę na ponadczasowość cytowanego fragmentu, deklarującą zdecydowany opór wobec przejawów despotyzmu i łamania praw człowieka na świecie (obecnie rolę taką pełnią organizacje międzynarodowe jak Amnesty InternationalAmnesty InternationalAmnesty International).

Podmiot liryczny uznaje decyzję o wysadzeniu reduty za słuszną, a żołnierzy,
którzy oddali życie za ojczyznę, traktuje jak bohaterów narodowych. Deklaruje, że Polacy będą walczyć z niesprawiedliwością i tyranią cara do ostatniej kropli krwi. Jeśli to jednak nie wystarczy, sprawiedliwość wymierzy sam Bóg, który ukarze i zniszczy Moskali - „plemię zwycięzców zbrodniami zatrute”.