Tytuł: Czym jest fantastyka naukowa?

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat zajęć:

Czym jest fantastyka naukowa? O cechach gatunkowych science fiction

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy VIII ośmioletniej szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) wyszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu publicystycznego, popularnonaukowego lub naukowego;

2) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;

3) interpretuje dzieła sztuki (obraz, grafika, rzeźba, fotografia);

4) dostrzega różnice między literaturą piękną a literaturą naukową, popularnonaukową, publicystyką i określa funkcje tych rodzajów piśmiennictwa.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) dostrzega zróżnicowanie słownictwa, w tym rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (np. terminy naukowe, archaizmy, kolokwializmy)(...);

7) rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny, naukowy, publicystyczny.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

2) gromadzi i porządkuje materiał rzeczowy potrzebny do tworzenia wypowiedzi; redaguje plan kompozycyjny własnej wypowiedzi;

5) odróżnia przykład od argumentu;

6) przeprowadza wnioskowanie jako element wywodu argumentacyjnego;

7) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie.

IV. Samokształcenie. Uczeń:

6) rozwija umiejętności samodzielnej prezentacji wyników swojej pracy;

7) rozwija nawyki systematycznego uczenia się;

8) rozwija umiejętność krytycznego myślenia i formułowania opinii.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają cechy fantastyki naukowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• świadomość i ekspresja kulturalna.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozróżnia odmiany fantastyki;

• wskazuje cechy fantastyki naukowej;

• wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym;

• podaje synonimy wskazanych słów.

Metody/techniki kształcenia

• problemowa: rozmowa kierowana, dyskusja;

• programowane: z użyciem komputera i e‑podręcznika;

• praktyczna: ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• aktywność indywidualna jednolita;

• aktywność zbiorowa jednolita;

• aktywność w grupach.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom cel zajęć, którym jest określenie cech gatunków należących do fantastyki naukowej. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta uczniów, jakie cechy, ich zdaniem ma literatura fantastycznonaukowa (science fiction). W odpowiedziach uczniów zapewne pojawią się wykluczające się lub sprzeczne cechy. Jeśli to potrzebne, nauczyciel pomaga uczniom odróżnić gatunki: science fiction i fantasy.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy planszę interaktywną z ilustracjami w abstrakcie. Uczniowie zastanawiają się, które elementy świata przedstawionego są charakterystyczne dla literatury science fiction, a które dla literatury fantasy. Uzasadniają wybór. Dyskutują w klasie o ewentualnych różnicach. Tworzą wspólnie dwie galerie obrazów zatytułowane:

• Świat przedstawiony w literaturze science fiction.

• Świat przedstawiony w literaturze fantasy.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. W grupach uczniowie tworzą wykaz cech, które są niezbędne, by sformułować możliwie precyzyjną definicję literatury fantastycznonaukowej (science fiction). Nauczyciel mówi, żeby odwołali się do własnych doświadczeń z zakresu filmu i literatury.

Następnie grupy prezentują swoje propozycje, porównują je z propozycjami pozostałych grup. Na koniec powinna powstać wspólna lista cech gatunku SF.

3. Uczniowie czytają tekst Isaaca Asimova. W celu sprawdzenia stopnia przyswojenia tekstu rozwiązują zadanie 3 z e‑podręcznika – decydują, które sformułowania odnoszące się do tekstu są prawdziwe, a które fałszywe. Przy sformułowaniach fałszywych formułują ich poprawną wersję. Mogą je wykonać indywidualnie lub wspólnie przy użyciu tablicy multimedialnej.

4. Uczniowie, korzystając z dowolnych źródeł dostępnych podczas lekcji (np. internetu) szukają przykładów utworów reprezentujących wymienione w tekście Isaaca Asimova motywy (motyw podróży, motyw sztucznej inteligencji, motyw katastrofy). Zadanie to można wykonać w grupach – wówczas każda grupa szuka utworów reprezentujących jeden motyw.

5. Uczniowie wykonują zadanie w abstrakcie (indywidualnie lub wspólnie) – decydują, które z wymienionych w zadaniu właściwości są elementami koniecznymi w SF. Nauczyciel za każdym razem prosi, aby uzasadniali swoje decyzje. Uczniowie mogą także podawać przykłady konkretnych dzieł, w których dostrzegają podane właściwości.

Po wykonaniu zadania uczniowie – pracując w grupach – tworzą definicję fantastyki naukowej.

6. Uczniowie zastanawiają się nad charakterem tekstu I. Asimova. Nauczyciel pyta, czy można go uznać za tekst naukowy. Uczniowie szukają w tekście cech stylu naukowego (specjalistyczne słownictwo, uporządkowanie kompozycyjne tekstu, brak emocjonalności, argumenty poparte przykładami itp.).

7. Uczniowie wykonują zadanie w abstrakcie – zwracają uwagę na słownictwo erudycyjne, które pojawiło się w tekście Asimova; wyróżnione słowa zastępują synonimami z rejestru neutralnego (wspólnoodmianowego).

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel pyta uczniów, czego się dziś nauczyli, czy lekcja była dla nich ciekawa. Prosi ich o ocenę pracy własnej na lekcji. Może w tym celu posłużyć się przygotowaną wcześniej ankietą lub drzewkiem decyzyjnym albo przeprowadzić ewaluację ustnie.

2. Uczniowie zapisują w zeszytach słowa klucze dotyczące lekcji, które uważają za najważniejsze.

Praca domowa

Wyszukaj w różnych źródłach internetowych informację o dwóch najbardziej prestiżowych w środowisku pisarzy fantastyki naukowej nagrodach literackich, a następnie dowiedz się, jaka jest najważniejsza polska nagroda w dziedzinie literatury fantastycznej (obejmująca różne jej konwencje, zwłaszcza fantastykę naukową i fantasy).

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

What is science fiction?

It is not easy to formulate the definition of the science‑fiction. The literature researchers, writers, fans and the ordinary readers use different - sometimes even mutually exclusive - terms. Definitions formulated too hasty, in practice very often turn out to be completely wrong. The precise definitions formulated by the specialists usually do not cover the whole diversity of science fiction. And although in the experiencing, understanding and the literature valuation, definitions are not the most important, the attempts to create them help us to understand the literature that attracts us.