Ważne daty
24 XI 1864 – narodziny Henriego de Toulouse‑Lautreca w Albi (Francja)
1882 – Toulouse‑Lautrec rozpoczyna naukę u Leona Bonnata w Paryżu
1889 – powstanie obrazu Toaleta
1891 – powstanie plakatu Moulin Rouge: La Goulue
1892 – powstanie plakatu Ambassadeurs: Aristide Bruant
9 IX 1901 – śmierć Toulouse‑Lautreca w Saint‑André‑du‑Bois (Francja)
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
4. rozróżnia techniki sztuk plastycznych, jak:
b) w grafice: techniki druku wypukłego (drzeworyt, linoryt), techniki druku wklęsłego (miedzioryt, akwaforta, akwatinta), techniki druku płaskiego (litografia, sitodruk‑serigrafia),
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
rozpoznawać cechy stylistyczne obrazów i plakatów Toulouse‑Lautreca;
omawiać tematykę dzieł oraz charakteryzować użyte przez artystę środki warsztatowe;
rozpoznawać najważniejsze dzieła Toulouse‑Lautreca.
Malarstwo Toulouse‑Lautreca
Znakomitym przykładem jest malowidło Marcelle Lender tańczy bolero w operetce Chilpéric z 1895 roku.
Malowidło W Moulin Rouge przedstawia wnętrze słynnego kabaretu, otwartego w 1889 roku.
Toulouse‑Lautrec należał do jego stałych bywalców od samego początku, wielokrotnie przedstawiał na swoich obrazach życie w tym klubie nocnym. Kompozycja jest przez widza oglądana zza barierki widocznej po lewej stronie. W centrum znajduje się grupa pięciu osób siedzących przy stoliku, za nimi stoją inni klienci kabaretu. Warto zaznaczyć, że wszystkie przedstawione na obrazie postacie są silnie zindywidualizowane, można rozpoznać stałych bywalców lokalu; wśród nich samego Toulouse‑Lautreca – niskiego mężczyznę stojącego na dalszym planie w środku kompozycji. Po prawej stronie na pierwszym planie ukazana została z kolei angielska piosenkarka May Milton. Jej białozielonkawa twarz szokuje widza. Co ciekawe, sam twórca dzieła lub handlarz sztuką posiadający dzieło wyciął tę postać z płótna: być może jej upiorny wygląd odstraszał potencjalnych kupców malowidła. Usunięty fragment szczęśliwie zachował się i przytwierdzono go z powrotem w 1914 roku.
Bardziej kameralnym dziełem jest akt Toaleta (zwany też Rudowłosa), który powstał w 1889 r. i przedstawia młodą dziewczynę myjącą się w misie. Scena wydaje się być podejrzaną jakby przez dziurkę od klucza, ulotną chwilą na szybko naszkicowaną przez malarza. Taki sposób ekspresji, podkreślający kontur i linię, określany niekiedy jako „rysunek przy użyciu farb”, był charakterystyczny dla Toulouse‑Lautreca. Należy przy tym podkreślić, że pomimo iż obraz przedstawia intymną czynność, nie mamy wrażenia naruszenia prywatności, odczuwa się szacunek i sympatię do modelki ze strony twórcy.
Plakaty Toulouse‑Lautreca
Istotną dziedziną twórczości Toulouse‑Lautreca były barwne litografielitografie – plakaty wydarzeń, które miały miejsce w kabaretach na Montmartre. Zamówienia te, początkowo traktowane lekceważąco przez innych artystów, dawały Lautrecowi dodatkowe źródło zarobku, ale także zapewniały miejsca w pierwszym rzędzie na przedstawieniach, a nawet okazjonalne wystawy prac w klubach nocnych. Plakaty zazwyczaj przedstawiają prawdziwe gwiazdy ówczesnych scen kabaretowych, jak na przykład Louise Weber, słynną tancerką kankana używającą scenicznego pseudonimu „La Gouloue”, zwaną też „Królową Montmartre”. Afisz zapraszający na jej występy w klubie Moulin Rogue z 1891 roku jest pierwszym dziełem w technice litografii, jakie wykonał Toulouse‑Lautrec.
Ulubioną modelką Lautreca była Jane Avril. To ona wyciąga nogę podczas tańczenia kankana na afiszu reklamującym jej pokaz w lokalu Jardin du Paris w roku 1893. Plakat uderza ciekawym rozwiązaniem kompozycyjnym w postaci fragmentu kontrabasu umieszczonego na pierwszym planie i stanowiącego ramę dla głównej sceny przedstawienia: tańczącej na scenie Jane Avril. Jej postać ukazana została w oszczędny sposób, poprzez mistrzowskie operowanie dużymi plamami barw: czerwonej, żółtej, białej i czarnej. Diagonalna dominanta w postaci wyciągniętej nogi dodaje przedstawieniu dynamiki. Jane Avril była także członkinią „Trupy Mademoiselle Eglantine”: grupy tancerek z paryskich klubów występujących w 1896 roku w Londynie. Plakat reklamowy wykonał oczywiście Toulouse‑Lautrec. Ponownie przy użyciu skromnych środków znakomicie oddał on dynamikę tańca kankan. MonochromatycznaMonochromatyczna kompozycja, w której zastosowano jedynie biel i odcienie żółtego, zdynamizo‑wana została przez diagonalnie ustawione nogi występujących na scenie artystek, ubranych w czarne pończochy.
Zadania
Scharakteryzuj plakat Moulin Rouge: La Goulue w oparciu o podane kryteria.
Kompozycja i relacje przestrzenne: | |
Kolorystyka: | |
Środki artystyczne: |
Słownik pojęć
pracownia malarza, rzeźbiarza lub fotografika.
1. technika plastyczna, w której rysunek wykonuje się na kamieniu litograficznym bezpośrednio lub stosując przedruk. Cały kamień poddaje się działaniu słabego kwasu azotowego, który – spływając z tłustej powierzchni rysunku – zabezpiecza miejsca niezarysowane przed przyleganiem farby drukarskiej. Następnie – po przemyciu wodą – powierzchnię kamienia gumuje się. Po przesuszeniu zmywa się całość terpentyną i wodą, a następnie nadaje farbę drukarską, która przylgnie do kamienia tylko w miejscach, gdzie wykonano rysunek. 2. odbitka wykonana tą techniką.
zastosowanie wąskiej gamy barwnej, opartej na tonach bliskich sobie.
Źródło:
K. Zwolińska, Z. Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1990
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
C. Ackroyd, Toulouse‑Lautrec, London‑Richmond 1989
M. Arnold, Henri de Toulouse‑Lautrec, Warszawa 2003
S. Bartolena, Toulouse‑Lautrec, Warszawa 2016
N. Harris, Lautrec, Warszawa 1995
http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/61128