„…A bliźniego swego jak siebie samego…”!
Wiemy, że Jezus swoje nauki przekazywał w postaci przypowieści. Spośród około 40 z nich do najbardziej znanych należy historia miłosiernego Samarytanina. Swoistym wstępem do niej jest dialog między Jezusem a faryzeuszem.
Przygotuj się do opowiedzenia historii (może być fikcyjna), w której ważnym motywem jest pomoc udzielona komuś, z kim się rywalizuje, kogo się nie lubi, a nawet – nienawidzi.
Bliźni – czyli kto?
Ewangelia wg św. Łukasza, 10, 25---29(25) A oto powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Go na próbę, zapytał: Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne? (26) Jezus mu odpowiedział: Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz? (27) On rzekł: Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego. (28) Jezus rzekł do niego: Dobrześ odpowiedział. To czyń, a będziesz żył. (29) Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapytał Jezusa: A kto jest moim bliźnim?
Ewangelia wg św. Łukasza, 10, 25–29, [w:] , Biblia Tysiąclecia, Poznań 1983.
Po przeczytaniu fragmentu Ewangelii wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania.
Podaj, jakie według ciebie jest źródło wyrazu „bliźni”.
Wyjaśnij, jakie jest znaczenie słowa „bliźni”. Napisz krótkie hasło do słownika języka polskiego, a następnie sprawdź w słowniku języka polskiego, czy twoja definicja jest bliska słownikowej.
Wskaż, z połączenia jakich słów powstał wyraz „miłosierdzie”.
- miłość i śmierć
- miłość i sierść
- miłość i dzień
- miłość i sierpień
- miłość i serce
Sprawdź w słowniku etymologicznym języka polskiego, czy twoja odpowiedź jest bliska słownikowej.
Wyjaśnij, na czym – twoim zdaniem – miałoby polegać wystawianie Jezusa na próbę przez uczonego w Prawie.
Jezus został niejako sprowokowany. Odpowiedź uczonemu dał nie wprost, ale – jak to miał w zwyczaju – za pomocą przypowieści.
Dobry Samarytanin
Ewangelia wg św. Łukasza, 10, 30---37(30) Jezus nawiązując do tego, rzekł: Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. (31) Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. (32) Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. (33) Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: (34) podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. (35) Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał. (36) Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców? (37) On odpowiedział: Ten, który mu okazał miłosierdzie. Jezus mu rzekł: Idź, i ty czyń podobnie!
Ewangelia wg św. Łukasza, 10, 30–37, [w:] , Biblia Tysiąclecia, Poznań 1983.
Wszyscy słuchający przypowieści dobrze wiedzieli, dlaczego z Jerozolimy do Jerycha się schodzi: Jerozolima leży na wysokości 740 m n.p.m., a Jerycho jest położone w depresji – 230 m p.p.m. Oba miasta dzieli odległość 27 km.
Trzeba też wyjaśnić, kim są niektórzy bohaterowie przypowieści:
Samarytanin to mieszkaniec krainy o nazwie Samaria. Oddzielała ona zamieszkane przez Żydów Galileę (tam wychowywał się Jezus) i Judeę (tam znajdowała się stolica Jerozolima z najważniejszą budowlą w kraju, czyli świątynią Salomona). W opinii Żydów Samarytanie to byli ludzie nieczyści, poganie, odszczepieńcy, gorsi, a kontakt z nimi „brudził”.
Lewita – pomocnik kapłana. Nazwa ma źródło w przekonaniu lewitów, że są potomkami Lewiego, syna patriarchy JakubaJakuba.
Po przeczytaniu kolejnego fragmentu Ewangelii wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania.
Ułóż we właściwej kolejności osoby, które widziały człowieka pobitego przez zbójców.
- Samarytanin
- lewita
- kapłan
Czy – twoim zdaniem – kolejność ta jest przypadkowa? Odpowiedź uzasadnij.
Razem z koleżanką lub kolegą z ławki podzielcie się rolami:
Znajdź usprawiedliwienie dla kapłana, który nie zatrzymał się przy człowieku leżącym na poboczu drogi.
Znajdź usprawiedliwienie dla lewity, który nie zatrzymał się przy człowieku leżącym na poboczu drogi.
Spróbujcie wspólnie znaleźć usprawiedliwienie dla Samarytanina, gdyby nie zatrzymał się przy człowieku leżącym na poboczu drogi.
Postępowanie Samarytanina wynikało nie z nakazów prawnych, lecz z uczucia. Jakiego?
Co wydarzyło się później? Opowiedz własnymi słowami zakończenie historii. Nie zmieniaj przy tym wersji biblijnej.
Jezus zapytał uczonego: „Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?”. Dlaczego uczony nie odpowiedział po prostu: „Samarytanin”?
Gdzie według przypowieści jest granica miłosierdzia?
Kogo można, a kogo trzeba objąć miłosierdziem?
Określ, kim jest „bliźni” w świetle tej przypowieści.
- członek rodziny
- każdy obywatel tego samego państwa
- każdy rodak
- każdy człowiek
- każdy pobity człowiek
Po przyjrzeniu się obrazowi Miłosierny Samarytanin wykonaj polecenia i odpowiedz na pytanie.
Opisz wszystkie cztery postaci ludzkie widoczne na obrazie.
Objaśnij symbolikę kolorów użytych do namalowania tych postaci.
Wyjaśnij, co i dlaczego trzyma w ręku jedna z uciekających postaci.
Wyjaśnij sens namalowania dwóch psów u stóp pobitego człowieka.
Odnieś się do słów Josepha Ratzingera, który tak skomentował przypowieść o miłosiernym Samarytaninie:
Aktualność tej przypowieści jest oczywista. Jeśli przełożymy ją na wymiar społeczności całego świata, widzimy wtedy, że nie mogą nam być obojętne leżące obok, ograbione i złupione, ludy Afryki.
Czy twoim zdaniem jest to słuszna interpretacja przypowieści? Odpowiedź uzasadnij.
Uczenie się drugiego człowieka
*** [Uczę się ciebie, człowieku]Uczę się ciebie, człowieku.
Powoli się uczę, powoli.
Od tego uczenia trudnego
Raduje się serce i boli.O świcie nadzieją zakwita,
Pod wieczór niczemu nie wierzy,
Czy wątpi, czy ufa – jednako –
Do ciebie człowieku należy.Uczę się ciebie i uczę
I wciąż cię jeszcze nie umiem –
Ale twe ranne wesele,
Twą troskę wieczorną rozumiem.Jerzy Liebert, *** [Uczę się ciebie, człowieku], [w:] tegoż, Pisma zebrane. Poezja – proza, t. 1, oprac. Stefan Frankiewicz, Kraków 1976, s. 206.
Po przeczytaniu wiersza Jerzego Lieberta wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania.
Kto i do kogo zwraca się w tym utworze? Odpowiedź uzasadnij.
Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa: „Uczę się ciebie, człowieku”.
Określ, dlaczego ta nauka wywołuje jednocześnie i radość, i ból.
Postać mówiąca wspomina o zdobywaniu wiedzy o człowieku rankiem i wieczorem. Wyjaśnij, jakie znaczenie mogą mieć wyrażenia: „o świcie” i „pod wieczór”.
Dlaczego serce inaczej odczuwa rankiem, a inaczej – wieczorem?
Uzasadnij, że wiersz Jerzego Lieberta ma związki z przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie.
Modlitwa poety
LitaniaModlę się, Boże, żarliwie,
Modlę się, Boże, serdecznie:
Za krzywdę upokorzonych,
Za drżenie oczekujących,
Za wieczny niepowrót zmarłych,
Za konających bezsilność,
Za smutek niezrozumianych,
Za beznadziejnie proszących,
Za obrażonych, wyśmianych,
Za głupich, złych i maluczkich,
Za tych, co biegną zdyszani
Do najbliższego doktora,
Za tych, co z miasta wracają
Z bijącym sercem do domu,
Za potrąconych grubiańsko,
Za wygwizdanych w teatrze,
Za nudnych, brzydkich, niezdarnych,
Za słabych, bitych, gnębionych,
Za tych, co usnąć nie mogą,
Za tych, co śmierci się boją,
Za czekających w aptekach
I za spóźnionych na pociąg,
– ZA WSZYSTKICH MIESZKAŃCÓW ŚWIATA,
Za ich kłopoty, frasunki,
Troski, przykrości, zmartwienia,
Za niepokoje i bóle,
Tęsknoty, niepowodzenia,
Za każde drgnienie najmniejsze,
Co nie jest szczęściem, radością,
Która niech ludziom tym wiecznie
Przyświeca jeno życzliwie –
Modlę się, Boże, serdecznie,
Modlę się, Boże, żarliwie!Julian Tuwim, Litania, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Warszawa 1977, s. 33–34.
Po przeczytaniu wiersza Litania Juliana Tuwima wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania.
Uzasadnij, że utwór ma cechy gatunku literackiego wymienionego w tytule.
Ustal, czy postać mówiąca modli się tylko za dobrych ludzi. Odpowiedź uzupełnij cytatami z wiersza.
Wiersz zaczyna się i kończy bardzo podobnie. Dlaczego?
W utworze pojawiają się synonimy słowa „kłopoty”. Wylicz je oraz dodaj do nich jeszcze co najmniej jeden synonim.
Co o ludzkim życiu mówi wiersz Juliana Tuwima?
Uzasadnij, że wiersz Litania ma związki z przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie.
Iskierka miłości
PrzepaśćBabcia w czarnych sukniach
w drucianych okularach
z laseczką
stawia stopę
nad przepaścią krawężnika cofa
rozgląda się bojaźliwie
choć nie widać śladu samochoduPodbiega do niej chłopczyk
bierze za rękę
i przeprowadza
przez otchłań ulicy
na drugi brzegRozstępują się
straszliwe ciemności
nagromadzone nad światem
przez złych ludzi
kiedy w sercu
małego chłopca
świeci iskierka
miłościTadeusz Różewicz, Przepaść, [w:] tegoż, Utwory zebrane. Poezje, t. 1, Wrocław 2005, s. 421.
Po przeczytaniu wiersza Przepaść wykonaj polecenia i odpowiedz na pytanie.
W utworze Tadeusza Różewicza jest mowa o przepaści i otchłani. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu poeta użył obu słów.
Poszukaj w utworze określeń odnoszących się do kolorystyki. Jakie symboliczne znaczenie mają użyte tu określenia odnoszące się do zmysłu wzroku?
Wyjaśnij, co spowodowało, że (w wierszu): „Rozstępują się straszliwe ciemności”.
Uzasadnij, że wiersz Tadeusza Różewicza ma związki z przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie.
Zadaniowo
Przyjrzyj się zamieszczonemu poniżej zdjęciu, a następnie napisz krótkie opowiadanie (użyj przy tym dialogów), w którym ukażesz zarówno obojętność, jak i zainteresowanie tym człowiekiem ze strony przechodniów.
Napisz krótką notatkę na temat pomagania komuś nielubianemu czy wręcz nienawidzonemu. Umieść w niej cytaty z przypowieści o miłosiernym Samarytaninie.
Przedyskutujcie w klasie następujący problem: Czy są ludzie, którzy nie zasługują na miłosierdzie?