Aktywni społecznie i politycznie
Związki zawodowe
Związki zawodowe to organizacje pozarządowe zawiązywane do reprezentowania i obrony pracowników w miejscach pracy. Zgodnie z zapisami w Konstytucji RP mogą one organizować protesty, demonstracje, a nawet strajki.
Największe zasługi w najnowszej historii Europy ma Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Był to pierwszy niezależny związek zawodowy w państwach komunistycznych. Powstał w 1980 roku i przekształcił się w wielomilionowy ruch społeczny.
KONSTYTUCJA RP
Rozdz.II Wolności i prawa polityczneArt. 57.
Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.Art. 58.
1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.
2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. (…)Art. 59.
1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno‑zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.
Przeprowadź sondę wśród rodziny i znajomych na temat: „Czy związki zawodowe są dzisiaj potrzebne?”. Nagraj lub spisz najciekawsze wypowiedzi na ten temat.
Znajdź świadka historii, który był organizatorem lub uczestnikiem strajku albo protestu. Przeprowadź z nim wywiad (możesz nagrać, sfilmować lub spisać wypowiedzi). Zapytaj o powody sprzeciwu, formę, sposób organizacji i rezultaty protestu.
Historia NSZZ „Solidarność”
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
W lipcu 1980 roku ogłoszono podwyżki cen mięsa i wędlin, które wywołały strajki w największych zakładach produkcyjnych w całej Polsce. 14 sierpnia strajk rozpoczęła Stocznia Gdańska, w której poza postulatami ekonomicznymi zażądano przywrócenia do pracy usuniętych za działalność związkową Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy. Powstały wówczas Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, na czele którego stanął Wałęsa, sformułował 21 postulatów dotyczących m.in. zgody na powołanie niezależnych od partii Wolnych Związków Zawodowych, zagwarantowania prawa do strajku, uwolnienia więźniów politycznych. Władze wycofywały podwyżki cen, ale nie chciały zgodzić się na postulaty polityczne. W związku z tym na całym Wybrzeżu rozpoczął się strajk generalny. Robotników wsparli intelektualiści, m.in. Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, Andrzej Wielowieyski. Doradzali oni protestującym w kwestiach prawnych i ekonomicznych, ale wszystkie ważne decyzje podejmowali strajkujący robotnicy.
W końcu 31 sierpnia 1980 roku pod presją strajków w całym kraju, reprezentujący władze wicepremier Mieczysław Jagielski i Lech Wałęsa podpisali porozumienie kończące strajki na Wybrzeżu. Władze zgodziły się na realizację 21 postulatów, w tym m.in. zarejestrowanie ogólnopolskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.
Dzisiaj rola związków zawodowych jest mniejsza, ale ciągle istotna. Największe dwie centrale związkowe, NSZZ „Solidarność” i OPZZ (Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych) oraz setki mniejszych organizacji często skutecznie bronią praw, miejsc pracy, a czasami przywilejów swoich członków.
Partie polityczne
Partie polityczne to organizacje społeczne, których głównym celem jest zdobycie władzy, bo tylko wówczas mogą realizować swój program, czyli zmieniać państwo i rzeczywistość według własnej koncepcji. Dlatego partii politycznych nie zaliczamy do organizacji pozarządowych. W Polsce partie, które w wyborach do Sejmu uzyskały trzy procent głosów (jeśli startowały samodzielnie, albo sześć gdy stratowały w kolacji), otrzymują subwencje i dotacje z budżetu państwa.
Ugrupowania polityczne w Sejmie VIII kadencji (od listopada 2015 roku)
PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ
Data założenia: 13 czerwca 2001 r.
Prezes: Jarosław Kaczyński
PLATFORMA OBYWATELSKA
Data założenia: 24 stycznia 2001 r.
Założona przez Donalda Tuska, Andrzeja Olechowskiego i Macieja Płażyńskiego, do 2014 roku prezesem PO był Donald Tusk, potem Ewa Kopacz.
Kukiz'15
Data założenia: 28 lipca 2015 r. Ugrupowanie Kukiz'15 nie jest partią polityczną, tylko komitetem wyborczym wyborców. Lider: Paweł Kukiz
.Nowoczesna
Data założenia: 31 maja 2015 r. Przewodniczący: Ryszard Petru
POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE
Data założenia: 5 maja 1990 r.
Prezesi: Roman Bartoszcze, Waldemar Pawlak, Jarosław Kalinowski, Janusz Wojcechowski, Waldemar Pawlak, Janusz Piechociński
Konstytucja RP:
Rozdz.1
Art.11
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości polskich obywateli w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
Finansowanie partii politycznych jest jawne.
Nasze wybory
Wypiszcie na tablicy ugrupowania, które dostały się do sejmu w 2015 roku. Następnie podzielcie klasę na pięć grup, wybierzcie ich liderów. Zadaniem każdej grupy będzie przedstawienie fragmentu programu danego ugrupowania np. dotyczącego rodziny (możecie wybrać inne zagadnienie). W trakcie prezentacji lider grupy będzie starał się przekonać klasę do prezentowanego przez siebie programu. Strategia, pomysł na prezentację będą zależały od waszej inwencji, natomiast przedstawiane programy powinny być autentyczne. Starajcie się nie obrażać się nawzajem, bądźcie stanowczy, ale podkreślajcie zalety oponenta: „to ciekawy argument, ale z drugiej strony...” „rozumiem twoje podejście, ale zwróć uwagę, że...”; „rozumiem wasze motywacje, ale nie zgadzam się z tym rozwiązaniem”.
DYSKUSJA
Czy wiecie już, na którą partię będziecie głosować (a może do której się zapiszecie) po uzyskaniu pełnoletności?
Jak wpływać na decyzje władz?
Ustrój demokratyczny stwarza możliwości wpływania na decyzje władz. Oto przykłady:
Fundusz sołecki
Od 2014 roku gminy mogą wydzielić część środków ze swojego budżetu, o ich przeznaczeniu decydują mieszkańcy, głosując w trakcie zebrania. Za te fundusze mogą na przykład zbudować plac zabaw dla dzieci, wiatę na przystanku autobusowym albo posadzić krzewy i kwiaty.
www.funduszesoleckie.eu
Budżet partycypacyjny
Od kilku lat w wielu miastach w Polsce ludzie mogą włączyć się w przygotowanie budżetu obywatelskiego, zwanego też partycypacyjnym. W budżetach miast wydzielana jest pewna kwota pieniędzy, o której przeznaczeniu decydują sami mieszkańcy.
www.wroclaw.pl/budzet‑obywatelski‑wroclaw/
Inicjatywa obywatelska
W Polsce grupa obywateli może przedstawić Sejmowi projekt ustawy, pod warunkiem że podpisze się pod nim 100 tys. obywateli (nie można jedynie proponować projektu ustawy budżetowej i ustawy o zmianie konstytucji).
http://www.sejm.gov.pl
Europejska Inicjatywa Obywatelska
Od 1 kwietnia 2012 r. obywatele UE mogą zgłaszać Komisji Europejskiej swoje inicjatywy obywatelskie. Jeśli w ciągu 12 miesięcy zyskają one poparcie co najmniej miliona osób z siedmiu krajów UE, mogą zaowocować nowymi unijnymi decyzjami, strategiami lub przepisami.
Liczbę głosów poparcia muszą poświadczyć krajowe urzędy, a Komisja Europejska następnie analizuje inicjatywę i decyduje, co z nią zrobić dalej: sporządzić wniosek ustawodawczy, przeprowadzić dodatkowe badanie czy też nie podejmować żadnych działań.
Pierwszą EIO była propozycja „Right2Water - Woda jest prawem człowieka”, która ma na celu wdrożenie w UE przepisów zapewniających wszystkim obywatelom dostęp do wody i kanalizacji.
http://ec.europa.eu
Referendum
Obywatele mają możliwość w sposób bezpośredni wpływać na decyzje władz. Referendum może być lokalne (na przykład dotyczące budowy wysypiska śmieci bądź oczyszczalni ścieków) albo ogólnopolskie. Najwięcej osób wzięło udział w referendum dotyczącym przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, w czerwcu 2003 roku. Frekwencja wyniosła wówczas 58,85 proc.
W demokratycznych krajach obywatele mają wiele sposobów na wyrażanie swoich opinii. Mogą organizować manifestacje, strajki włoskiestrajki włoskie, pisać listy protestacyjne, zakładać blogi, skladać petycje.
Zapamiętaj
W społeczeństwach demokratycznych ludzie mogą dobrowolnie działać w różnych organizacjach: fundacjach, stowarzyszeniach, związkach zawodowych i partiach politycznych.
Partie polityczne to dobrowolne organizacje zrzeszające ludzi o podobnych poglądach na państwo, społeczeństwo, rolę religii, ekologię. Dążą one do zdobycia władzy, aby móc wdrażać swój program polityczny.
Zwykle partie dzielimy na lewicowe, prawicowe i centrowe. Nie jest to zbyt czytelny podział, ale jak do tej pory nie wymyślono innego.
Do partii lewicowych zaliczamy partie socjaldemokratyczne, socjalistyczne, komunistyczne. Partie lewicowe opowiadają się za rozbudowanymi programami socjalnymi, co oznacza wprowadzanie wysokich podatków i wypłacanie zasiłków potrzebującym. Lewica manifestuje swoje sympatie wobec mniejszości seksualnych i ludzi niewierzących.
Partie prawicowe to zwykle partie konserwatywne, które przykładają dużą wagę do takich wartości, jak rodzina, tradycja, religia, naród.
Partie centrowe to określenie ugrupowań politycznych, których program jest wyważony, usytuowany pomiędzy poglądami lewicowymi a prawicowymi.
Fundacje – organizacje założone do realizacji określonych celów, na przykład do pomocy chorym, cierpiącym, wspierania edukacji, nauki i kultury. Fundacje nie mogą przynosić zysku.
Stowarzyszenia – zrzeszenia ludzi określonych zawodów, zainteresowań. Często zabierają głos w sprawach publicznych. Do zarejestrowania stowarzyszenia potrzebne jest 15 osób, które uchwalą jego statut i wyłonią komitet założycielski. Trudno wyobrazić sobie pracę wielu fundacji i stowarzyszeń bez pomocy wolontariuszy.
Wolontariat – to systematyczna, dobrowolna praca na rzecz innych, bez wynagrodzenia.
Sprawdź wiedzę
Który związek zawodowy w Polsce jako pierwszy działał niezależnie od władz komunistycznych?
- OPZZ
- ZNP
- NSZZ „Solidarność”
Która z wymienionych organizacji nie jest organizacją pozarządową?
- Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
- Polska Akademia Nauk
- Stowarzyszenie Pisarzy Polskich
- Fundacja Anny Dymnej „Mimo wszystko”
Którym organizacjom można przekazać 1% podatku?
- wszystkim fundacjom działającym na rzecz dzieci
- wszystkim stowarzyszeniom
- organizacjom pożytku publicznego
Jakie jest podstawowe zadanie związków zawodowych?
- organizacja wypoczynku letniego dla dzieci i młodzieży
- obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej
- wypłacanie zasiłków bezrobotnym
Partie prawicowe:
- przywiązują dużą wagę do wartości, takich jak patriotyzm, tradycja, religia, rodzina
- dążą do ochrony najsłabszych grup społeczeństwa,
- walczą o neutralność światopoglądową państwa