O alkoholu mówią najstarsze dokumenty, dzieła literackie i kodeksy prawa. W starożytności rozcieńczone wino spożywano jako codzienny napój. W XVIII wieku opanowano technologię produkcji wódki z ziemniaków, co spowodowało wzrost produkcji i – w konsekwencji – wzrost spożycia. Nadmiernie spożywany alkohol stał się przyczyną wielu rodzinnych tragedii.

Alkohol zawsze towarzyszył wojnom. Służył nie tylko do picia, ale również jako środek leczniczy, przede wszystkim dezynfekujący i przeciwbólowy. Był też ważnym dodatkiem do paliwa lotniczego i rakietowego. Spirytusem konserwowano wiele urządzeń technicznych, stosowano go również do produkcji granatów.

Już wiesz
  • jakie wspólne właściwości mają metanol i etanol;

  • jak odróżnić alkohole na podstawie wzorów lub modeli cząsteczek;

  • jakimi piktogramami oznacza się właściwości alkoholi.

Nauczysz się
  • jak alkohol wpływa na organizm człowieka;

  • porównywać toksyczność alkoholi;

  • dlaczego po spożyciu alkoholu nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych (roweru, łodzi, samolotu), pływać i jeździć na nartach.

iL1faoxkNX_d5e160

1. Alkohol etylowy i jego wpływ na organizm człowieka

Słowo alkohol kojarzy się z dostępnymi w sklepach napojami alkoholowymi. Piwo, wino, wódka i spirytus różnią się procentową zawartością alkoholu etylowego. Jednak każdy z tych napojów działa podobnie na organizm człowieka i  przy nadmiernym spożyciu może być dla niego groźny.

Spożywany w niewielkich ilościach, powoduje złudne uczucie ciepła – przyspiesza krążenie krwi, co w efekcie prowadzi do szybszego wychłodzenia ciała. W zimie często ofiarami mrozów są osoby, które wcześniej piły alkohol.
Uzależnienia od alkoholu to choroba zwana alkoholizmemalkoholizmalkoholizmem. Z alkoholizmem mamy do czynienia wtedy, gdy około 25% kalorii dostarczanych do organizmu w ciągu tygodnia pochodzi ze spożywania alkoholu. Gdy ilość kalorii pochodzących od alkoholu jest większa niż 80% na tydzień, mówimy wówczas o skrajnym alkoholizmie. Alkoholizm to fizyczne i psychiczne uzależnienie od alkoholu.

Alkohol etylowy jest powodem ciężkich schorzeń wątroby, nerek, żołądka i serca, negatywnie wpływa na układ nerwowy człowieka. Spożyty w większych ilościach upośledza racjonalne myślenie, zmniejsza samokrytycyzm oraz powoduje zamroczenie alkoholowe. Pojawiają się zaburzenia mowy i zanika koordynacja ruchów. Najbardziej narażeni są ludzie młodzi, gdyż uszkodzeniu ulegają ich rozwijające się komórki mózgowe. Dawka powodująca zatrucie alkoholowe zależy od odporności organizmu.

Ciekawostka

Proces zdrowienia z choroby alkoholowej jest bardzo trudny i skomplikowany. Jest uzależniony przede wszystkim od chęci i dobrej woli zainteresowanego. Pomoc w leczeniu alkoholizmu oferują np.: kluby abstynenta, bractwa trzeźwości, samopomocowe grupy AA (anonimowych alkoholików), grupy rodzinne Al‑Anon i Alateen, ośrodki terapii uzależnień i współuzależnienia, grupy wsparcia DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików) czy Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”. Wychodzenie z alkoholizmu wymaga intensywnej pracy ze strony alkoholikan i jego rodziny.

Wpływ zawartości alkoholu we krwi na zachowanie człowieka

Zawartość alkoholu

Typowy objaw

0,3‰

rozproszona uwaga

0,8‰

pobudliwość, upośledzenie koordynacji ruchowo‑wzrokowej, obniżony krytycyzm

1,5‰

zaburzenia równowagi, błędy w logicznym myśleniu, opóźnienie czasu reakcji, agresywność, brawura

2‰

zaburzenia mowy, senność, obniżenie kontroli zachowania i poruszania się

4‰

senność, możliwość zapadnięcia w śpiączkę

4–5‰

zatrucie, śmierć (dawka śmiertelna ma charakter orientacyjny, znane są przypadki przeżycia przy o wiele większych dawkach)

Podaje się następujące formuły prawne określające kolejne stopnie nietrzeźwości:

  • „stan po wypiciu alkoholu” – od 0,2 do 0,5‰ alkoholu we krwi,

  • „próg nietrzeźwości” – 0,5‰ alkoholu we krwi,

  • „stan nietrzeźwości” – powyżej 0,5‰ alkoholu we krwi.

Prowadzenie pojazdów mechanicznych po przekroczeniu granicy 0,2‰ alkoholu we krwi jest zabronione i karane. Około 3‰ alkoholu stanowi zagrożenie życia dorosłego człowieka.

Typowe zatrucia śmiertelne są powodowane przez stężenie 4‰ alkoholu we krwi. Im jest ono wyższe, tym większe są rozmiary zaburzeń reagowania i zachowania, upośledzające sprawność człowieka i zdolność do racjonalnego postępowania.

RArtYi6EWE8cV1
Piwo zawiera kilka procent alkoholu etylowego, wino – kilkanaście, a wódka – kilkadziesiąt

Stężenie alkoholu we krwi zależy od:

  • ilości i rodzaju konsumowanych napojów alkoholowych,

  • takich czynników, jak: waga, płeć, budowa ciała osoby pijącej,

  • czasu konsumpcji.

Ciekawostka

Alkohol zawarty w winach musujących, szampanach i piwie wchłania się do krwi szybciej niż „niewzbogacony w bąbelki”. Prawdopodobnie dwutlenek węgla zawarty w niektórych napojach alkoholowych wpływa na skrócenie czasu pobytu w żołądku i szybciej przenika do krwi. W efekcie działanie alkoholu pojawia się szybciej.

iL1faoxkNX_d5e257

2. Alkohol metylowy – silna trucizna

Metanol ma wiele właściwości wspólnych z etanolem. Należą do nich: barwa, zapach, smak czy rozpuszczalność w wodzie.
Dlatego alkohole te bywają mylone. Wskutek omyłkowego wypicia metanolu dochodzi do ciężkiego zatrucia. Najszybciej uszkodzone zostają nerw wzrokowy, siatkówka i rogówka, co skutkuje nieodwracalną utratą wzroku.
Nie istnieje żaden domowy sposób na odróżnienie metanolu od etanolu. Alkohole wyglądają, pachną i smakują dokładnie tak samo oraz palą się takim samym płomieniem. Znane są metody analityczne, które pozwalają odróżnić od siebie te alkohole, ale nie są one w powszechnie dostępne.

Główny Inspektor Sanitarny ostrzega przed spożywaniem wyrobów alkoholowych niewiadomego pochodzenia. Dotyczy to również wszelkiego rodzaju płynów zawierających alkohol, lecz nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi. Mogą one zawierać metanol w ilościach zagrażających życiu lub zdrowiu. (Ostrzeżenie – zatrucia alkoholem metylowym w Polsce)

R1bWTxoS1wsuK1
Główny Inspektor Sanitarny ostrzega
R41HsP1Wca5Gq1
Główny Inspektor Sanitarny ostrzega
Ciekawostka

Około 90% alkoholu będącego przedmiotem nielegalnego handlu wytwarzane jest ze spirytusu przemysłowegospirytus przemysłowyspirytusu przemysłowego, przeznaczonego np. do produkcji płynu do spryskiwaczy lub podpałki do grilla. W co trzeciej butelce takiego alkoholu znajduje się chloroformchloroformchloroform, a w co dziesiątej metanol!

iL1faoxkNX_d5e309

Podsumowanie

  • Alkohol etylowy ma negatywny wpływ na organizm człowieka.

  • Alkohol metylowy ma wiele właściwości wspólnych z etanolem, jego omyłkowe spożycie może skończyć się śmiercią.

  • W Polsce obowiązuje zakaz kupowania i spożywania alkoholu etylowego przez osoby do 18. roku życia.

Praca domowa
Polecenie 1.1

Przeprowadź doświadczenie, którego celem będzie wykazanie działania alkoholu na białko. W tym celu do białka jaja kurzego (np. umieszczonego w szklance) dodaj 3–4 cmIndeks górny 3 etanolu, np. denaturatu.

Polecenie 1.2

Przedstaw w interesującej formie lecznicze właściwości alkoholu etylowego wykorzystywane np. syropach przeciwkaszlowych czy koncentratach ziół leczniczych. W farmacji etanol stosuje się do sporządzania leków, np. jodyny, spirytusu salicylowego. W medycynie i kosmetyce pełni on funkcję środka odkażającego.

Polecenie 1.3

Uzupełnij odpowiednimi wyrazami luki w tekście dotyczącym alkoholu etylowego na organizm człowieka.
Narządem, który najszybciej reaguje na alkohol, jest ………… . U osób pijących jest ona mniej odporna na działanie innych toksyn, w tym także leków. Częściej dochodzi też do żółtaczki. Marskość tego narządu jest najczęstszą przyczyną zgonów w grupie alkoholików.
Alkohol zaburza działanie …………… , co skutkuje zawężonym polem widzenia. Wraz z krwią dociera do mózgu, gdzie niszczy ………………... komórki nerwowe kory mózgowej, osłabiając pamięć. ……………… akcję serca, co może spowodować jego zawał.

iL1faoxkNX_d5e374

Słowniczek

alkoholizm
alkoholizm

choroba alkoholowa, uzależnienie od picia alkoholu

chloroform
chloroform

pochodna metanu mająca jeden atom chloru w cząsteczce; silnie oddziałuje na układ nerwowy; ma właściwości narkotyczne i rakotwórcze

promil
promil

jedna tysięczna pewnej całości; oznaczany symbolem ‰

spirytus przemysłowy
spirytus przemysłowy

etanol otrzymywany w wyniku syntezy chemicznej (mieszaniny CO, H2H2O); stosowany do produkcji płynu do spryskiwaczy, podpałki do grilla lub jako rozpuszczalnik w przemyśle

iL1faoxkNX_d5e466

Zadania

Ćwiczenie 1
R1HWzRUYVzqb31
zadanie interaktywne
Źródło: Halina Szczepaniec, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RVzSqrPmpC9cs1
zadanie interaktywne
Źródło: Halina Szczepaniec, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1MSFIdO6CcdL1
zadanie interaktywne
Źródło: Halina Szczepaniec, licencja: CC BY 3.0.