Schemat układu ruchu

Układ ruchu. Grafika interaktywna. Przedstawia ona schemat ciała człowieka z przodu i z tyłu. Pokazano tu elementy szkieletu człowieka.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W ramce znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Układ ruchu. Układ ruchu jest częścią organizmu ludzkiego, na którą składają się kości oraz ich połączenia, a także mięśnie. Układ ruchu umożliwia wykonywanie ruchów, utrzymanie lub zmianę pozycji ciała oraz lokomocję. Kości i ich połączenia stanowią część bierną układu ruchu, a mięśnie – jego część czynną.

Kości

Kości. Grafika interaktywna. Przedstawia ona szkielet człowieka z przodu i z tyłu.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Podstawową tkanką kości jest tkanka kostna. Tkanka kostna to rodzaj tkanki łącznej, składającej się z komórek (takich jak osteoblasty, osteocyty i osteoklasty) oraz substancji międzykomórkowej, która jest silnie wysycona wapniem.

2. Kości czaszki:

   • Kości nieparzyste: kość czołowa, potyliczna, klinowa, sitowa, lemiesz, żuchwa, kość gnykowa.

   • Kości parzyste: kości skroniowe, ciemieniowe, nosowe, łzowe, szczękowe, podniebne, jarzmowe.

3. Obojczyk.

4. Mostek.

5. Żebra.

6. Kości przedramienia: kość promieniowa i kość łokciowa.

7. Kość guziczna.

8. Kość udowa.

9. Rzepka.

10. Kości podudzia: kość strzałkowa i kość piszczelowa.

11. Kręgi szyjne.

12. Łopatka.

13. Kręgi piersiowe.

14. Kość ramienna.

15. Kręgi lędźwiowe.

16. Kość krzyżowa.

17. Kości miednicy: kość biodrowa, łonowa i kulszowa.

18. Kości ręki.

19. Kości stopy.

Połączenie kości

Połączenia kości. Grafika interaktywna. Przedstawia ona schemat ciała człowieka z wymienionymi rodzajami połączeń kości.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Połączenia kości. Połączenia kości, a więc m.in. stawy, które są połączeniem ruchomym, oraz nieruchome szwy i więzozrosty, wraz z kośćmi stanowią bierną część układu ruchu.

2. Kulisty wolny.

3. Zawiasowy.

4. Kłykciowy.

5. Zawiasowy ścisły.

6. Owalny.

7. Struktura szwu.

8. Szwy znajdujące się po bocznej stronie czaszki.

9. Szwy znajdujące się po tylnej stronie czaszki.

Układ mięśniowy – rodzaje tkanki mięśniowej

Układ mięśniowy, rodzaje tkanki mięśniowe. Ilustracja interaktywna. Schematyczne przedstawienie ciała człowieka z zaznaczonymi organami zbudowanymi z poszczególnych rodzajów tkanki mięśniowej.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Tkankę mięśniową można podzielić na: tkankę mięśniową gładką, tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną oraz tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną mięśnia sercowego. Mięśnie poprzecznie prążkowane nazywane są również mięśniami szkieletowymi. Ich skurcz jest zależny od woli, podczas gdy skurcz mięśni gładkich zachodzi niezależnie od woli człowieka.

2. Tkanka mięśniowa gładka. Grafika: Luźno ułożone, nieregularne komórki z pojedynczymi jądrami, wyraźnie od siebie oddzielone.

3. Tkanka poprzecznie prążkowana serca. Grafika: Rozgałęzione włókna mięśniowe z wieloma jądrami.

4. Tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa. Grafika: Gęsto ułożone, równoległe włókna mięśniowe z wieloma jądrami.

Mięśnie

Układ mięśniowy. Ilustracja interaktywna. Schematyczne przedstawienie układu mięśniowego człowieka z przodu i z tyłu.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Układ mięśniowy. Mięśnie szkieletowe stanowią czynną część układu ruchu. Ich skurcz umożliwia wprowadzenie szkieletu w ruch. Mięśnie szkieletowe można podzielić na: mięśnie tułowia (grzbietu, klatki piersiowej i brzucha), mięśnie szyi i głowy oraz mięśnie kończyn (kończyny górnej i kończyny dolnej).

2. Mięśnie klatki piersiowej i kończyny górnej. Grafika przedstawiająca mięśnie klatki piersiowej i kończyny górnej; od góry mięśnie: mostkowo‑obojczykowo‑sutkowy, piersiowy większy, naramienny, dwugłowy ramienia, zębaty brzucha, skośny zewnętrzny brzucha, ramienno‑promieniowy, prostownik promieniowy długi nadgarstka.

3. Mięśnie kończyny dolnej, przód. Grafika przedstawiająca mięśnie przodu kończyny dolnej; od góry mięśnie: przywodziciel długi, krawiecki, smukły, prosty uda, obszerny boczny, obszerny przyśrodkowy, brzuchaty łydki, płaszczkowaty, zginacz długi palców, piszczelowy przedni, prostownik długi palców.

4. Mięśnie grzbietu i kończyny górnej. Grafika przedstawiająca mięśnie grzbietu i kończyny górnej; od góry mięśnie: płatowaty górny, dźwigacz łopatki, czworoboczny, naramienny, obły większy, równoległoboczny, trójgłowy ramienia, najszerszy grzbietu, ramienno‑promieniowy, łokciowy, prostownik wspólny palców.

5. Mięśnie kończyny dolnej, tył. Grafika przedstawiająca mięśnie tyłu kończyny dolnej; od góry mięśnie: pośladkowy wielki, przywodziciel, dwugłowy uda, półbłoniasty, brzuchaty łydki, ścięgno Achillesa.

Mięśnie przedramienia i ręki

Mięśnie przedramienia i ręki. Ilustracja interaktywna. Grafika schematycznie przedstawiająca układ mięśniowy człowieka, na której wyeksponowano mięśnie przedramienia i ręki.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Mięśnie przedramienia i ręki. Mięśnie przedramienia to mięśnie szkieletowe wrzecionowatego kształtu poruszające przedramieniem oraz nadgarstkiem i palcami. Można wyróżnić prostowniki, rozpoczynające się w okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej, oraz zginacze, rozpoczynające się w okolicy nadkłykcia przyśrodkowego.

2. Mięśnie zginacze przedramienia. Grafika przedstawiająca warstwę powierzchniową zginaczy przedramienia, w tym mięśnie: zginacz promieniowy nadgarstka, nawrotny obły, zginacz powierzchniowy palców, dłoniowy długi, zginacz łokciowy nadgarstka, rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia oraz rozcięgno dłoniowe. Grafika przedstawiająca warstwę głęboką zginaczy przedramienia, w tym mięsień zginacz głęboki palców.

3. Mięśnie prostowniki przedramienia. Grafika przedstawiająca warstwę powierzchniową prostowników przedramienia, w tym mięśnie: ramienno‑promieniowy, łokciowy, trójgłowy ramienia, prostownik łokciowy nadgarstka, zginacz łokciowy nadgarstka, prostownik palca małego, prostownik promieniowy długi nadgarstka, prostownik palców, prostownik promieniowy krótki nadgarstka, prostownik krótki kciuka. Grafika przedstawiająca warstwę głęboką prostowników przedramienia, w tym mięśnie: ramienno‑promieniowy, prostownik promieniowy długi nadgarstka, odwracacz, zginacz głęboki palców, prostownik długi kciuka, prostownik krótki kciuka, prostownik wskaziciela, odwodziciel długi kciuka.

4. Nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej.

5. Zginacz.

6. Nadkłykieć boczny kości ramiennej.

7. Prostowniki.

Schemat układu krążenia

Układ krążenia. Ilustracja interaktywna. Schematyczne przedstawienie układu krwionośnego i serca człowieka.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Układ krążenia. Układ krążenia składa się z serca, stanowiącego główny narząd tego układu, naczyń krwionośnych (tętnic i żył) oraz naczyń limfatycznych. Krew jest rodzajem tkanki łącznej składającej się z osocza i krwinek. Pełni ona funkcję transportową.

2. Żyły mózgu.

3. Tętnice mózgu.

4. Żyła główna górna.

5. Serce.

6. Żyła główna dolna.

7. Aorta.

8. Przewód piersiowy limfatyczny.

9. Żyła biodrowa.

10. Żyły kończyn

11. Tętnice kończyn.

12. Elementy morfotyczne krwi. Grafiki przedstawiające elementy morfotyczne krwi, w tym krwinki czerwone oraz krwinki białe, do których zaliczamy: monocyty, limfocyty, neutrofile, eozynofile oraz bazofile.

Układ limfatyczny

Układ limfatyczny. Ilustracja interaktywna. Grafika schematycznie przedstawiająca układ limfatyczny człowieka.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z nazwami struktur układu limfatycznego.

1. Węzły chłonne szyjne.

2. Prawy pień szyjny.

3. Prawa żyła podobojczykowa.

4. Przewód chłonny prawy.

5. Prawy pień lędźwiowy.

6. Węzły chłonne pachwinowe.

7. Lewy pień lędźwiowy.

8. Pień jelitowy.

9. Zbiornik mleczu.

10. Przewód piersiowy.

11. Węzły chłonne prawe.

12. Lewa żyła podobojczykowa.

13. Lewy pień szyjny.

Budowa Serca

Budowa serca. Ilustracja interaktywna. Grafika ze schematycznym przedstawieniem układu krwionośnego i serca człowieka. Serce składa się z czterech jam: lewej i prawej komory oraz lewego i prawego przedsionka. Krew wpływa do prawego przedsionka serca żyłą główną, jest wyprowadzana do prawej komory, a następnie do tętnic płucnych. Krew z płuc wraca do lewego przedsionka serca żyłami płucnymi. Następnie przemieszcza się do lewej komory, a z niej opuszcza serce poprzez aortę. Poniżej serca znajdują się: tułów i kończyny dolne, a powyżej: głowa i kończyny górne.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Budowa serca. Serce stanowi główny narząd układu krążenia zapewniający ciągły obieg krwi. Działa ono niczym pompa ssąco‑tłocząca, która zasysa krew z żył i tłoczy ją do tętnic.

2. Pień ramienno‑głowowy.

3. Prawa tętnica płucna.

4. Żyła główna górna.

5. Prawa żyła płucna.

6. Prawy przedsionek.

7. Zastawka trójdzielna.

8. Prawa komora.

9. Żyła główna dolna.

10. Zastawka aortalna.

11. Lewa komora.

12. Zastawka mitralna.

13. Lewy przedsionek.

14. Zastawka tętnicy płucnej.

15. Lewa żyła płucna.

16. Lewa tętnica płucna.

17. Aorta.

18. Lewa tętnica podobojczykowa.

19. Lewa tętnica szyjna wspólna.

Układ bodźcoprzewodzący serca

Układ bodźcoprzewodzący serca. Ilustracja interaktywna. Grafika ze schematycznym przedstawieniem serca i elementów układu bodźcoprzewodzącego. Układ bodźcoprzewodzący składa się z węzła zatokowego w okolicy prawego przedsionka, węzła przedsionkowo‑komorowego w centralnej części serca oraz pęczka Hisa wychodzącego z węzła przedsionkowo‑komorowego i biegnącego poprzez przegrodę międzykomorową do koniuszka serca.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem. W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Układ bodźcoprzewodzący serca. Układ bodźcoprzewodzący zapewnia automatyzm pracy serca. Komórki tego układu samoczynnie generują i przewodzą do komórek mięśnia sercowego impuls do skurczu.

2. Węzeł zatokowy.

3. Węzeł przedsionkowo‑komorowy.

4. Prawa odnoga pęczka Hisa.

5. Lewa odnoga pęczka Hisa.

6. Pęczek Hisa.

Układ oddechowy

Układ oddechowy. Ilustracja interaktywna. Schematyczne przedstawienie układu oddechowego człowieka z podziałem na górne i dolne drogi oddechowe.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Układ oddechowy. Układ oddechowy składa się z dróg oddechowych (górnych i dolnych) oraz części oddechowej. Umożliwia on wymianę gazową oraz wydalanie produktów przemiany materii. Bierze również udział w wytwarzaniu mowy. Drogi oddechowe stanowią: nos, jama nosowa oraz zatoki przynosowe, krtań, tchawica oraz oskrzela i oskrzeliki. Częścią oddechową są płuca. U człowieka może wystąpić oddech między innymi płytki (często określany jako duszność), głęboki oraz przyspieszony. Spłycony lub przyspieszony oddech mogą świadczyć o problemach zdrowotnych pacjenta i wymagać konsultacji lekarskiej.

Górne drogi oddechowe:

2. Jama nosowa.

3. Gardło.

4. Nagłośnia.

5. Krtań.

Dolne drogi oddechowe:

6. Tchawica.

7. Płuca. Grafika ze schematycznym przedstawieniem płuc, podzielonych na lewy i prawy płat, oraz związanych z nimi struktur; od góry: chrząstka tarczowa, chrząstka pierścieniowa, tchawica, oskrzele płatowe górne, chrząstki tchawicze, oskrzele główne, oskrzele płatowe środkowe i oskrzele płatowe dolne.

8. Oskrzela.

9. Płuca. Grafika ze schematycznym przedstawieniem płuc, podzielonych na lewy i prawy płat. Płuca są zbudowane z pęcherzyków płucnych. Płuca dzielą się na płat górny, środkowy i dolny. Płat górny i środkowy są przedzielone szczeliną poziomą, a płat środkowy i dolny – szczeliną skośną.

Układ dokrewny

Układ dokrewny. Ilustracja interaktywna. Schematyczne przedstawienie ciała człowieka z zaznaczonymi elementami układu dokrewnego. Podwzgórze, szyszynka i przysadka znajdują się w mózgu. Tarczyca i przytarczyce są ulokowane pomiędzy szyją i klatką piersiową. Grasica mieści się w klatce piersiowej, a trzustka i nadnercza (przylegające do górnej części nerek) znajdują się w górnej części jamy brzusznej. Ponadto jajniki (u kobiet) są ulokowane w dolnej części jamy brzusznej, połączone z macicą za pomocą jajowodów. U mężczyzn jądra są położone poza jamą brzuszną, w worku mosznowym za prąciem.
Kliknięcie w okrągłe ikony z numerami otwiera rycinę z nazwą wskazanej struktury. Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Układ dokrewny (inne nazwy to: układ wewnątrzwydzielniczy, układ hormonalny, układ endokrynny) dzięki wyspecjalizowanym komórkom może wydzielać hormony odpowiedzialne za regulację wielu procesów życiowych organizmu. Dzięki równowadze hormonalnej możliwe jest zachowanie homeostazy. Układ dokrewny składa się z gruczołów wydzielających poszczególne hormony.

2. Przysadka: hormon wzrostu, adrenokortykotropina, hormon tyreotropowy, hormon luteinizujący, hormon folikulotropowy, prolaktyna. Podwzgórze: oksytocyna, wazopresyna, liberyny (hormony stymulujące wydzielanie innych hormonów), statyny (hormony hamujące wydzielanie innych hormonów). Szyszynka: melatonina.

3. Tarczyca: tyroksyna, trójjodotyronina, kalcytonina. Przytarczyce: parathormon.

4. Kora nadnerczy: glikokortykosteroidy, mineralokortykosteroidy, androgeny. Rdzeń nadnerczy: adrenalina, noradrenalina.

5. Jądra: testosteron.

6. Jajniki: estrogeny, progesteron, androgeny.

7. Trzustka: insulina, glukagon.

8. Grasica: tymozyna.

Budowa układu nerwowego

Budowa układu nerwowego. Ilustracja interaktywna. Grafika ze schematycznym przedstawieniem układu nerwowego człowieka. Uwzględniono tu podział na ośrodkowy układ nerwowy, po angielsku central nervous system, oraz obwodowy układ nerwowy, po angielsku peripheral nervous system.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Budowa układu nerwowego. Układ nerwowy anatomicznie dzieli się na ośrodkowy układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy.

Ośrodkowy układ nerwowy:

2. Mózgowie.

3. Rdzeń kręgowy.

Obwodowy układ nerwowy:

4. Nerwy obwodowe.

5. Zwoje nerwowe.

Centralny układ nerwowy

Centralny układ nerwowy. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat budowy mózgowia.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z nazwami struktur mózgowia.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Centralny układ nerwowy. W skład centralnego układu nerwowego wchodzą mózgowie oraz rdzeń kręgowy. Mózgowie u człowieka dzieli się na: mózg (obejmujący kresomózgowie i międzymózgowie), móżdżek i pień mózgu (obejmujący śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony).

2. Kora mózgowa.

3. Spoidło.

4. Międzymózgowie.

5. Móżdżek.

6. Most.

7. Śródmózgowie.

8. Rdzeń przedłużony.

Obwodowy układ nerwowy

Obwodowy układ nerwowy. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat układu nerwowego człowieka.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Obwodowy układ nerwowy. Obwodowy układ nerwowy tworzą nerwy rdzeniowe i nerwy czaszkowe. W zależności od miejsca, w którym nerwy te opuszczają ośrodkowy układ nerwowy, wyróżniamy nerwy czaszkowe (dwanaście par), które mają swój początek w różnych rejonach mózgu, oraz nerwy rdzeniowe (trzydzieści jeden par), odchodzące od rdzenia kręgowego. Z kolei ze względu na to, jakie pełnią one funkcje, możemy wyszczególnić nerwy czuciowe, nerwy ruchowe oraz nerwy mieszane. Obwodowy układ nerwowy ma za zadanie odbiór doznań czuciowych oraz przewodzenie pobudzeń z ośrodkowego układu nerwowego do narządów wykonawczych, tj. mięśni.

2. Nerw twarzowy.

3. Splot ramienny.

4. Nerwy międzyżebrowe.

5. Nerw pośrodkowy wspólny.

6. Nerw łokciowy.

7. Zwoje nerwowe.

8. Nerw kulszowy.

9. Nerw strzałkowy.

10. Nerw piszczelowy.

11. Nerw udowo‑goleniowy.

12. Nerw udowy.

13. Splot lędźwiowy.

14. Splot krzyżowy.

15. Nerw promieniowy.

16. Nerw pachowy.

17. Splot szyjny.

Autonomiczny układ nerwowy

Autonomiczny układ nerwowy. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat autonomicznego układu nerwowego.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Autonomiczny układ nerwowy. Układ autonomiczny (inaczej zwany wegetatywnym) odbiera bodźce pochodzące ze środowiska wewnętrznego i kontroluje pracę narządów (na przykład mięśnia sercowego), których działanie jest niezależne od naszej woli. W układzie autonomicznym wyróżniamy część współczulną i część przywspółczulną. Obie, za pośrednictwem różnych nerwów, wpływają na ten sam narząd, a ich działanie ma charakter przeciwstawny. Układ współczulny pobudza aktywność wielu narządów (i hamuje pracę innych) oraz mobilizuje organizm do zareagowania w sytuacjach stresowych. Układ przywspółczulny pełni odwrotne funkcje, hamuje aktywność narządów i wycisza organizm.

2. Narządy, na które wpływa autonomiczny układ nerwowy.

3. Tarczyca.

4. Krtań.

5. Wątroba.

6. Pęcherzyk żółciowy.

7. Żołądek.

8. Pęcherz moczowy.

9. Przewód pokarmowy.

10. Nerka.

11. Nadnercze.

12. Serce.

13. Oskrzela.

Układy współczulny i przywspółczulny

Układ współczulny i przywspółczulny. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca narządy związane z układem współczulnym i przywspółczulnym.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.

1. Część przywspółczulna:

2. Zwęża źrenice.

3. Zwęża oskrzela.

4. Zwalnia pracę serca.

5. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego i ruchy żołądka.

6. Pobudza wydzielanie żółci i gromadzenie glukozy w wątrobie.

7. Pobudza ruchy jelit i wydzielanie enzymów trawiennych.

8. Część współczulna:

9. Rozszerza źrenice.

10. Rozszerza oskrzela.

11. Przyspiesza pracę serca.

12. Hamuje wydzielanie soku żołądkowego i ruchy żołądka.

13. Hamuje wydzielanie żółci i gromadzenie glukozy w wątrobie.

14. Hamuje ruchy jelit i wydzielanie enzymów trawiennych.

Podstawowe elementy budowy układu nerwowego

Podstawowe elementy budowy układu nerwowego. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca dwie połączone ze sobą komórki nerwowe.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Podstawowe elementy budowy układu nerwowego. Podstawową jednostką układu nerwowego jest neuron. Neuron składa się z ciała komórkowego, od którego odchodzą dendryty, oraz długiej wypustki zwanej aksonem. Miejsce kontaktu pomiędzy neuronami to synapsa. Glej obok komórek nerwowych współtworzy układ nerwowy i pełni wiele funkcji: szkieletową (podtrzymuje struktury nerwowe), obronną, tworzy osłonkę mielinową oraz pośredniczy w odżywianiu komórek nerwowych.

2. Jądro komórkowe.

3. Ciało neuronu.

4. Osłonka mielinowa.

Budowa neuronów

Budowa neuronów. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat budowy dwóch neuronów. Pokazano tu budowę synapsy w powiększeniu. Synapsa została przedstawiona w postaci dwóch zaokrąglonych końców neuronów, pomiędzy którymi przekazywane są małego rozmiaru cząstki.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.

1. Zakończenie neurytu.

2. Pęcherzyki synaptyczne.

3. Receptory.

4. Dendryt.

5. Kierunek przewodzenia informacji.

6. Szczelina synaptyczna.

7. Kierunek przewodzenia informacji.

Układ wydalniczy

Układ wydalniczy. Ilustracja interaktywna. Schematyczne przedstawienie układu wydalniczego.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Układ wydalniczy. Rolą układu wydalniczego jest usuwanie zbędnych, szkodliwych produktów przemiany materii. Układ wydalniczy bierze również udział w utrzymaniu homeostazy płynów ustrojowych. Składają się na niego: nerki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa.

2. Żyła główna dolna. Żyła główna dolna, poprzez żyły nerkowe odprowadza krew z nerki do serca.

3. Żyła nerkowa.

4. Aorta. Aorta, poprzez tętnice nerkowe doprowadza krew do nerki.

5. Tętnica nerkowa.

6. Budowa nerki. Grafika: Schematyczne przedstawienie nerki. Podstawową jednostką czynnościową nerki jest nefron. W powiększeniu jest on strukturą złożoną z kłębuszka skręconych naczyń, z którego wychodzi silnie poskręcany przewód, zakończony większą pionową strukturą. Sama nerka jest otoczona torebką. Jej zewnętrzna warstwa to kora, a wewnętrzna to rdzeń. Z kory wychodzą położone wokół niej piramidy, zakończone brodawkami. Przy każdej brodawce znajduje się pusta w środku struktura kielicha mniejszego. Kielichy mniejsze zbiegają się w łączące je kielichy większe, które z kolei łączą się w strukturę miedniczki nerkowej.

7. Moczowód.

8. Grafika: Schemat budowy męskiego układu moczowego. Częścią męskiego układu moczowego są moczowody, które wpadają do pęcherza. Ujścia moczowodów i cewka moczowa tworzą strukturę zwaną trójkątem pęcherza. Cewka moczowa ma trzy odcinki: przedsterczowy, sterczowy i prąciowy. Wokół odcinka sterczowego jest umiejscowiony gruczoł krokowy. Pod gruczołem krokowym znajdują się gruczoły opuszkowo‑cewkowe. W części prąciowej cewki znajdują się receptory błony cewki moczowej. Cewka kończy się ujściem zewnętrznym na końcu prącia. Grafika: Schemat budowy żeńskiego układu moczowego. Częścią żeńskiego układu moczowego są moczowody, które wpadają do pęcherza. Ujścia moczowodów i cewka moczowa tworzą strukturę zwaną trójkątem pęcherza. Zaraz poniżej trójkąta pęcherza znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej.

9. Cewka moczowa.

Praca serca

Praca serca. Ilustracja interaktywna. Schemat budowy serca.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Praca serca. Serce ma cztery jamy: prawy i lewy przedsionek oraz prawą i lewą komorę. W trakcie pracy serca przedsionki na przemian rozkurczają się, wypełniając krwią, i kurczą, przesuwając krew dalej w stronę tętnic wyprowadzających krew z serca. Na skutek wyrzutu krwi spowodowanego skurczem serca dochodzi do rytmicznego pulsowania ścian tętnic, które może być wyczuwalne. Nazywane jest ono tętnem albo inaczej pulsem. Tętno uznaje się za miarowe, gdy jest wyczuwalne, rytmicznie, w równych odstępach czasu, lub - w przeciwnym wypadku - za niemiarowe.

2. Prawy przedsionek.

3. Prawa komora.

4. Lewa komora.

5. Lewy przedsionek.

Trzy fazy pracy serca

Trzy fazy pracy serca. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat budowy serca w trzech fazach pracy. Zaznaczono tu kierunki przepływu krwi.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.

1. Rozkurcz, wszystkie jamy komory serca są w rozkurczu, co umożliwia napłynięcie krwi do serca.

2. Skurcz przedsionków powodujący przemieszczenie krwi do komór.

3. Rozkurcz przedsionków i skurcz komór powodujący przemieszczenie się krwi z serca do naczyń krwionośnych.

Praca układu krążenia

Praca układu krążenia. Ilustracja interaktywna. Schematyczne przedstawienie układu krążenia. Centralnie ułożone jest serce, otoczone z jednej strony układem żylnym, a z drugiej – tętniczym. Zlokalizowane powyżej serca połączone naczynia żylne i tętnicze są zaliczane do krążenia płucnego, a leżące poniżej – do krążenia systemowego. W naczyniach zawierających krew nienatlenowaną wyróżniono (od góry): tętnice płucne, żyłę główną dolną oraz układ żylny. W naczyniach zawierających krew natlenowaną wyróżniono (od góry): żyły płucne, aortę, tętnice, tętniczki i naczynia kapilarne. Płyn śródmiąższowy przenika z naczyń krwionośnych włosowatych do naczyń limfatycznych, przepływa przez węzły chłonne z zastawkami i wraca do krążenia żyły głównej.
Kliknięcie w okrągłe ikony z numerami otwiera rycinę z nazwą i wyszczególnieniem elementów wskazanej struktury lub opisem procesów związanych z układem krążenia. Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Praca układu krążenia. Układ krążenia zapewnia zaopatrzenie całego organizmu w tlen i substancje odżywcze. Na układ krążenia składają się obieg mały (inaczej zwany krążeniem płucnym), w którym krew uboga w tlen zostaje przepompowana z serca przez płuca, gdzie ulega utlenowaniu, oraz obieg duży (krążenie duże), dostarczający krew do wszystkich komórek organizmu.

2. Płyn śródmiąższowy.

3. Włosowate naczynie limfatyczne.

4. Węzeł chłonny.

5. Zastawka.

6. Naczynie limfatyczne.

7. Włosowate naczynie limfatyczne.

8. Płyn śródmiąższowy.

9. Naczynie włosowate krążenia obwodowego.

10. Serce.

11. Płucne naczynia włosowate.

12. Wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych.

Rodzaje i funkcje mięśni

Rodzaje i funkcje mięśni. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca szkielet człowieka z przodu i z tyłu. Różnymi kolorami zaznaczono tu mięśnie fazowe i toniczne.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Rodzaje i funkcje mięśni. W ludzkim organizmie można wyróżnić dwie grupy mięśni: mięśnie toniczne oraz mięśnie fazowe. Mięśnie toniczne to mięśnie, które kurczą się wolno, ale są odporne na zmęczenie, najczęściej są to mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie postawy ciała. Mięśnie fazowe kurczą się szybko, ale są bardziej niż mięśnie toniczne podatne na zmęczenie. Mięśnie fazowe odpowiadają zwykle za ruchy precyzyjne. Grafika: Schemat kończyny górnej człowieka. Podano tu informacje na temat agonistów, synergistów i antagonistów. Mięsień, który wykonuje dany ruch, nazywa się agonistą, mięśnie, które wspomagają agonistów w wykonywaniu ruchu, nazywa się synergistami. Mięśnie, które wykonują ruch przeciwny do ruchu mięśni agonistycznych, to mięśnie antagonistyczne. Aby ruch był możliwy, muszą się one rozkurczyć w momencie wykonywania ruchu przez mięśnie agonistyczne.

2. Mięsień piersiowy mniejszy. Mięsień toniczny.

3. Mięsień piersiowy większy. Mięsień toniczny.

4. Mięsień dwugłowy ramienia. Mięsień toniczny.

5. Mięsień prosty uda. Mięsień fazowy.

6. Mięsień piszczelowy przedni. Mięsień toniczny.

7. Mięsień brzuchaty łydki. Mięsień toniczny.

8. Grupa kulszowo‑goleniowa. Mięśnie toniczne.

9. Mięśnie pośladkowe. Mięśnie fazowe.

10. Mięsień gruszkowaty. Mięsień toniczny.

11. Mięsień wielodzielny. Górna część fazowa, dolna toniczna.

Praca i unerwienie mięśni

Praca i unerwienie mięśni. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca rękę, która podnosi ciężarek, wykonując pracę koncentryczną, oraz opuszcza go, wykonując pracę ekscentryczną.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Mięśnie mogą wykonywać pracę zarówno ekscentryczną, jak i koncentryczną. Grafika: Schemat unerwienia mięśni. Mięśnie są unerwione przez nerwy czuciowe, wchodzące do rdzenia kręgowego przez korzeń grzbietowy, oraz motoneurony, z których przez korzeń brzuszny wychodzą nerwy ruchowe, tworzące z mięśniem synapsy nerwowo‑mięśniowe. Mięśnie unerwione są przez nerwy obwodowe. Nerwy obwodowe prowadzą włókna nerwowe ruchowe rozpoczynające się w komórkach rogów przednich rdzenia kręgowego. Włókna nerwowe docierają do komórek mięśniowych, wytwarzając z nimi rodzaj połączenia, synapsy nerwowo‑mięśniowej, w obrębie której dochodzi do przekazywania impulsów nerwowych do mięśni.

2. Praca koncentryczna. Do pracy koncentrycznej dochodzi wtedy, kiedy zwiększa się napięcie mięśnia i zmniejsza się jego długość.

3. Praca ekscentryczna. Pracą ekscentryczną nazywa się sytuację, w której dochodzi do wzrostu napięcia mięśnia i jednoczesnego zwiększenia jego długości.

Wymiana gazowa

Wymiana gazowa. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat budowy układu oddechowego człowieka.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Wymiana gazowa. Wymiana gazowa to proces, w trakcie którego na zasadzie dyfuzji dochodzi do wymiany gazów pomiędzy komórką a płynem zewnątrzkomórkowym lub środowiskiem zewnętrznym. U człowieka narządami wymiany gazowej są płuca, w których z krwi usuwany jest do powietrza atmosferycznego dwutlenek węgla i pobierany jest z powietrza tlen. Wymiana gazowa zachodzi także we wszystkich tkankach organizmu, które pobierają z krwi tlen i oddają do niej dwutlenek węgla.

2. Grafika: Schemat wymiany gazowej w tkankach. Krew natlenowana wpływa do tkanek tętnicą. Następuje dyfuzja tlenu do komórek i dyfuzja dwutlenku węgla do krwiobiegu. Krew odtlenowana wypływa żyłą.

3. Grafika: Schemat wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych. Krew odtlenowana wpływa z tętnic płucnych do naczyń włosowatych. Następuje dyfuzja tlenu do krwinek czerwonych i dyfuzja dwutlenku węgla do światła pęcherzyków płucnych przez błonę oddechową. Krew natlenowana wypływa do żył płucnych.

Reakcje krążeniowo‑oddechowe zachodzące podczas wysiłku fizycznego

Reakcje krążeniowo‑oddechowe zachodzące podczas wysiłku fizycznego. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat układu krwionośnego człowieka.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że wiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Reakcje krążeniowo‑oddechowe zachodzące podczas wysiłku fizycznego. W trakcie wysiłku fizycznego w organizmie dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych zaopatrujących mięśnie, a także naczyń mózgowych i płucnych, z jednoczesnym zwężeniem światła naczyń krwionośnych zaopatrujących większość narządów wewnętrznych, w szczególności narządów przewodu pokarmowego. W celu zapewnienia prawidłowego utlenowania krwi dochodzi również do zwiększenia światła oskrzeli.

2. Rozszerzenie oskrzeli.

3. Zwężenie naczyń krwionośnych zaopatrujących narządy wewnętrzne.

4. Przyspieszenie częstotliwości i zwiększenie siły skurczu serca.

5. Rozszerzenie naczyń krwionośnych mięśni i płuc.

Praca układu nerwowego, przewodzenie bodźców

Praca układu nerwowego, przewodzenie bodźców. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca mózgowie człowieka oraz rodzaje receptorów bodźców.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Praca układu nerwowego, przewodzenie bodźców. Układ nerwowy to system, którego zadaniem jest odbieranie impulsów ze środowiska zewnętrznego (poprzez różne receptory) oraz z własnego organizmu, a następnie ich przetwarzanie (w ośrodkowym układzie nerwowym) i zamiana w działanie, na poziomie zarówno świadomych interakcji, jak i nieuświadomionych odruchów.

Elementy związane z mózgowiem:

2. Kora czuciowo‑somatyczna.

3. Wzgórze.

4. Kora ruchowa.

5. Móżdżek.

6. Układ siatkowaty.

7. Most.

8. Rdzeń przedłużony.

9. Rdzeń kręgowy.

Rodzaje receptorów:

10. Receptor czucia głębokiego.

11. Wrzecionko nerwowo‑mięśniowe.

12. Stawy.

13. Receptory dotyku.

14. Receptory nacisku.

15. Receptory bólu, temperatury ciała i zimna.

Złamanie kości

Rodzaje złamań kości. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca kończynę dolną ze złamaniem w okolicy goleni.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Rodzaje złamań kości. Złamanie kości jest to przerwanie jej ciągłości, do którego dochodzi na skutek urazu. Urazem nazywa się siłę, która oddziałuje na tkanki z zewnątrz. Wśród złamań można wyróżnić złamania zamknięte (bez naruszenia ciągłości skóry) lub otwarte (z naruszeniem ciągłości skóry) oraz z przemieszczeniem (dochodzi do przemieszczenia się odłamów kostnych) i bez przemieszczenia (mimo złamania nie dochodzi do przemieszczenia się odłamów kostnych).

2. Rodzaje złamań kości. Grafika: Schematyczne przedstawienie złamania otwartego, w którym pęknięta kość przebija skórę, oraz zamkniętego, w którym pęknięta kość pozostaje wewnątrz ciała.

3. Rodzaje złamań kości. Grafika: Schematyczne przedstawienie złamania z przemieszczeniem, w którym końce złamanej kości są oddalone od siebie, oraz bez przemieszczenia, w którym końce złamanej kości pozostają w kontakcie.

Zwichnięcie i skręcenie stawu

Zwichnięcie i skręcenie stawu. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca szkielet ręki ze zwichnięciem stawu palca wskazującego.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem i grafikami przedstawiającymi zwichnięcie i skręcenie.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Zwichnięcie i skręcenie stawu. Skręcenie stawu jest to przekroczenie fizjologicznej bariery ruchu powodujące uszkodzenie tkanek budujących staw (takich jak torebka stawowa czy więzadła). Zwichnięcie to utrata kontaktu pomiędzy powierzchniami stawowymi, czego efektem również jest uszkodzenie elementów stawu, zarówno twardych (między innymi chrząstka stawowa), jak i miękkich (na przykład ścięgna, więzadła czy torebka stawowa).

2. Zwichnięcie stawu. Zmiana kształtu stawu, obrzęk, ból, a także ograniczenie ruchu w stawie.

3. Skręcenie stawu. Zmiana kształtu stawu, obrzęk, ból, a także ograniczenie ruchu w stawie.

Naderwanie mięśnia

Naderwanie mięśnia. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca kończynę dolną człowieka. Zbliżenie ukazuje jeden z mięśni w rejonie uda. Zaznaczono tu miejsce naderwania.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Naderwanie mięśnia. W przypadku zadziałania urazu na tkankę mięśniową może dojść do naderwania mięśnia. Naderwanie mięśnia jest częściowym przerwaniem jego ciągłości. W przypadku całkowitego przerwania ciągłości mięśnia mówi się o jego zerwaniu.

2. Ścięgno.

3. Brzusiec mięśnia.

4. Miejsce naderwania mięśnia.

5. Rodzaje uszkodzeń mięśni. Naderwanie mięśnia. Grafika: Przedstawienie częściowego uszkodzenia mięśnia.

6. Rodzaje uszkodzeń mięśni. Zerwanie mięśnia. Grafika: Przedstawienie uszkodzenia mięśnia na całej szerokości.

Wady serca

Wady serca. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca budowę serca. Serce składa się z czterech jam: lewej i prawej komory oraz lewego i prawego przedsionka. Krew wpływa do prawego przedsionka serca żyłą główną, jest wyprowadzana do prawej komory, a następnie do tętnic płucnych. Krew z płuc wraca do lewego przedsionka serca żyłami płucnymi. Następnie przemieszcza się do lewej komory, a z niej opuszcza serce poprzez aortę. Poniżej serca znajdują się: tułów i kończyny dolne, a powyżej: głowa i kończyny górne.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. O wadach serca mówi się w przypadku występowania nieprawidłowości w obszarze jam serca albo naczyń uchodzących do tych jam, a także w sytuacji nieodpowiedniej pracy albo budowy zastawek serca. Wady serca dzieli się na wrodzone oraz nabyte. Nieprawidłowa budowa oraz zaburzenia funkcjonowania serca często prowadzą do zaburzeń przepływu krwi, a w skrajnych przypadkach stanowią poważne zagrożenie dla życia pacjenta. Najczęstsze wrodzone wady serca to:

   • ubytek w przegrodzie międzykomorowej. Grafika: Schemat budowy serca zdrowego oraz serca z otworem w przegrodzie międzykomorowej. Na schemacie zaznaczono mieszanie się krwi natlenowanej z odtlenowaną; ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej. Grafika: Schemat budowy serca zdrowego oraz serca z otworem w komorze międzyprzedsionkowej. Na schemacie zaznaczono mieszanie się krwi natlenowanej z odtlenowaną;

   • przerwany przewód tętniczy. Grafika: Schemat budowy serca zdrowego oraz serca z przewodem pomiędzy aortą a pniem tętnicy płucnej;

   • zastawkowe zwężenie tętnicy. Schemat budowy serca zdrowego oraz serca ze zwężoną zastawką tętnicy płucnej; zastawkowe zwężenie aorty. Schemat budowy serca zdrowego oraz serca ze zwężoną zastawką aorty;

   • tetralogia Fallota. Schemat budowy serca zdrowego oraz serca ze zwężeniem pnia tętnicy płucnej, zwężeniem zastawki tętnicy płucnej, zwężeniem drogi odpływu z prawej komory serca, aortą przesuniętą na prawo nad przegrodę międzykomorową, ubytkiem przegrody międzykomorowej oraz przerostem prawej komory.

2. Pień ramienny‑głowowy.

3. Prawa tętnica płucna.

4. Żyła główna górna.

5. Prawa żyła płucna.

6. Prawy przedsionek.

7. Zastawka trójdzielna.

8. Prawa komora.

9. Żyła główna dolna.

10. Zastawka tętnicy płucnej.

11. Zastawka aortalna.

12. Lewa komora.

13. Zastawka mitralna.

14. Lewy przedsionek.

15. Lewa żyła płucna.

16. Lewa tętnica płucna.

17. Aorta.

18. Lewa tętnica podobojczykowa.

19. Lewa tętnica szyjna wspólna.

Zmiany w układzie nerwowym u dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym i ich obraz kliniczny

Zmiany w układzie nerwowym u dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym i ich obraz kliniczny. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca schemat ciała człowieka z zaznaczonymi rejonami dotkniętymi różnymi rodzajami porażenia.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Zmiany w układzie nerwowym u dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym i ich obraz kliniczny. Porażenie mózgowe jest terminem ogólnym używanym w odniesieniu do wielu możliwych objawów, które powstają w wyniku uszkodzenia rozwijającego się mózgu. Uszkodzone zostają półkule mózgowe odpowiadające za kontrolę nad poruszaniem się, mową, uczeniem się i innymi umiejętnościami. Ten rodzaj urazu mózgu jest nabywany przed narodzinami, w trakcie porodu lub krótko po urodzeniu i jest uważany za stan nieprogresywny. Objawy mogą obejmować (nie wyłączając innych) osłabienie mięśni, ogólne problemy z kontrolą motoryczną, jedzeniem, połykaniem, koordynacją, a nawet z funkcją poznawczą. Sposób, w jaki manifestuje się porażenie mózgowe, może zależeć od tego, który obszar mózgu jest uszkodzony. Porażenie mózgowe może wpływać na całe ciało, w tym na funkcje mowy, funkcje motoryczne i poznawcze lub na przykład tylko na kończyny dolne (paraplegia/parapareza) albo na jedną stronę ciała (porażenie połowicze/niedowład połowiczy). Fizyczne efekty można podzielić na trzy główne formy.

2. Porażenie wszystkich kończyn. Nierzadko porażenie mięśni tułowia, twarzy i jamy ustnej.

3. Porażenie obu kończyn dolnych. Możliwe porażenie kończyn górnych.

4. Porażenie jednej strony ciała (jednej nogi i jednej ręki).

Rodzaje porażeń mózgowych}

Rodzaje porażeń mózgowych. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca mózgowie człowieka z zaznaczonymi rejonami porażeń.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Rodzaje porażeń mózgowych. Porażenie mózgowe można charakteryzować ze względu na obszary ciała, na które ma ono wpływ. Można je również kategoryzować ze względu na sposób, w jaki wpływa na te obszary. Stąd wyróżniamy trzy podstawowe formy porażenia mózgowego: formę spastyczną, dyskinetyczną i ataktyczną. Forma spastyczna jest formą najczęściej spotykaną. Z powodu zwiększonego napięcia mięśni stają się one sztywne, a ruchy pacjenta wydają się nierówne. Dla formy dyskinetycznej charakterystyczne są ruchy mimowolne, do których mogą należeć powolne, nieprzewidywalne i powtarzalne skręty ciała. Dotyczy to $10-15\%$ przypadków i może mieć bardzo poważne konsekwencje. Forma ataktyczna charakteryzuje się tym, że ruchy pacjenta są chwiejne i mogą powodować problemy z równowagą, koordynacją, pozycjonowaniem przestrzennym, postawą, jak również z kontrolą ruchu oczu. Na tę odmianę cierpi $5\%$ pacjentów. Oprócz tych trzech form w przypadku nakładania się opisanych objawów rozpoznawana jest postać mieszana.

2. Dyskinetyczne porażenie mózgowe. Obejmuje sześć procent przypadków. Powstaje na skutek uszkodzenia jądra podstawy. Powoduje niekontrolowane ruchy. Grafika: Mózgowie z zaznaczoną centralną częścią.

3. Spastyczne porażenie mózgowe. Obejmuje od osiemdziesięciu do dziewięćdziesięciu procent przypadków. Powstaje na skutek uszkodzenia ośrodka ruchu. Powoduje napięcie i sztywność. Grafika: Mózgowie z zaznaczoną górną częścią. Wizualizacja ciągu przyczynowo‑skutkowego sugerującego, że tego typu porażenie jest związane z potrzebą używania wózka inwalidzkiego.

4. Ataktyczne porażenie mózgowe. Obejmuje pięć procent przypadków. Powstaje wskutek uszkodzenia móżdżku. Powoduje dezorientację w terenie oraz brak poczucia równowagi. Grafika: Mózgowie z zaznaczonym móżdżkiem.

5. Mieszane porażenie mózgowe. Grafika: Wizualizacja ciągu przyczynowo‑skutkowego sugerującego, że tego typu porażenie jest związane z potrzebą używania wózka inwalidzkiego.

Zmiany w mózgu po udarze oraz obraz kliniczny tych zmian

Zmiany w mózgu po udarze oraz obraz kliniczny tych zmian. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca mózgowie człowieka z zaznaczonymi naczyniami krwionośnymi.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Zmiany w mózgu po udarze oraz obraz kliniczny tych zmian. Udar mózgu to obumarcie części tego narządu wskutek zatrzymania dopływu krwi do tkanki mózgowej. Wyróżnia się dwa główne typy udaru: udar niedokrwienny i udar krwotoczny.

2. Udar niedokrwienny (mniej więcej cztery piąte przypadków udaru mózgu) powstaje wtedy, gdy tętnica zaopatrująca w krew jakąś część mózgu staje się niedrożna, to znaczy krew nie przepływa przez tętnicę lub przepływa w ilości niewystarczającej, aby komórki mózgu otrzymały tyle krwi, ile potrzebują. Najczęstszą przyczyną zwężenia lub zamknięcia tętnicy jest miażdżyca. Blaszki miażdżycowe coraz bardziej zwężają światło tętnicy, aż w końcu dochodzi do jej całkowitego zablokowania, zwykle wskutek powstania zakrzepu krwi w miejscu zwężenia. Inną częstą przyczyną zamknięcia tętnicy jest jej zator, czyli zablokowanie przez skrzeplinę powstałą w sercu (na przykład w czasie migotania przedsionków serca albo na powierzchni zmienionych chorobowo lub sztucznych zastawek serca bądź w lewej komorze serca po zawale) lub, sporadycznie, w żyłach kończyn u osób, u których istnieje drożne połączenie między prawym i lewym przedsionkiem serca (tak zwany przetrwały otwór owalny). Grafika: Naczynia krwionośne z blaszką miażdżycową.

3. Udar krwotoczny (mniej więcej jedna piąta przypadków udaru mózgu) powstaje w wyniku pęknięcia ściany tętnicy mózgowej i wylania się krwi poza naczynie (potocznie: wylew), wskutek czego krew nie dociera do tkanki mózgowej w obszarze zaopatrywanym przez pękniętą tętnicę. Krew wydostająca się z uszkodzonego naczynia niszczy okoliczną tkankę nerwową i powoduje wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki, co zaburza czynność całego mózgu (a nie tylko komórek w miejscu udaru). Grafika: Pęknięte naczynie krwionośne.

Objawy udaru mózgu

Objawy udaru mózgu. Ilustracja interaktywna. Zamieszczono tu ryciny symbolizujące różne objawy udaru mózgu.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Najczęstsze objawy udaru:

   • osłabienie mięśni twarzy, przejawiające się na przykład opadnięciem kącika ust po jednej stronie;

   • osłabienie (niedowład) kończyny górnej lub dolnej albo i górnej, i dolnej po tej samej stronie ciała (ale po przeciwnej stronie niż ognisko udaru); chory ma trudności w poruszaniu kończyną, a w skrajnych przypadkach nie może nią wykonać żadnego ruchu; niekiedy towarzyszy temu uczucie drętwienia połowy ciała lub jakiegoś obszaru w obrębie jednej połowy ciała;

   • zaburzenia widzenia, takie jak podwójne widzenie, ograniczenie pola widzenia, a nawet całkowita utrata widzenia (najczęściej w jednym oku);

   • osłabienie mięśni języka i gardła, co może przejawiać się trudnościami w połykaniu i mówieniu; chory może się krztusi się nieraz w czasie jedzenia, a jego mowa staje się niewyraźna i trudna do zrozumienia (tak zwana dyzartria);

   • zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów; ruchy chorego nagle stają się niezgrabne, chory potyka się, upuszcza przedmioty ma trudności w ubraniu się; nagły, bardzo silny ból głowy, zwłaszcza w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego;

   • zaburzenia przytomności lub jej utrata; rozległy udar (znacznej części lub szczególnie ważnych części mózgu) może sprawić, że chory staje się senny, trudno go rozbudzić, mówi nieskładnie, nie wie, gdzie się znajduje i co się z nim dzieje, albo całkowicie traci przytomność.

   Przykładem następstw udaru mózgu są:

   • udar zatokowy; powstaje w obszarze unaczynienia małych tętnic przeszywających, najczęściej w jądrach podkorowych, torebce wewnętrznej, wzgórzu i pniu mózgu; zwykle powoduje odosobniony niedowład lub zaburzenia czucia w dwóch z trzech obszarów (twarz, kończyna górna lub kończyna dolna);

   • udar obejmujący cały przedni obszar unaczynienia mózgu; obejmuje obszar unaczynienia tętnic przedniej i środkowej mózgu, najczęściej powoduje porażenie lub znaczny niedowład połowiczy lub połowicze zaburzenia czucia w dwóch lub wszystkich trzech obszarach (twarz, kończyna górna lub kończyna dolna), afazję i niedowidzenie połowicze jednoimienne;

   • udar obejmujący część przedniego obszaru unaczynienia mózgu; powoduje objawy ruchowe bądź czuciowe w jednym lub dwóch z trzech wyżej wymienionych obszarów albo tylko afazję;

   • udar obejmujący tylny (kręgowo‑podstawny) obszar unaczynienia mózgu; wywołuje zespoły objawów uszkodzenia móżdżku, pnia mózgu lub płatów potylicznych.

2. Mowa. Kłopoty z mówieniem i rozumieniem tego, co mówią inni.

3. Głowa. Nagły i silny ból głowy. Drętwienie twarzy.

4. Wzrok. Problemy z widzeniem w jednym lub obu oczach.

5. Kończyny. Drętwienie rąk i nóg. Problemy z chodzeniem.

Proces zmian chorobowych na różnych etapach zaawansowania choroby w obrazie klinicznym pacjenta z chorobą Parkinsona

Proces zmian chorobowych na różnych etapach zaawansowania choroby w obrazie klinicznym pacjenta z chorobą Parkinsona. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca sylwetkę starszego, zgarbionego człowieka.

Na grafice znajduje się punkt interaktywny. Kliknięcie w ten punkt powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Proces zmian chorobowych na różnych etapach zaawansowania choroby w obrazie klinicznym pacjenta z chorobą Parkinsona. Choroba Parkinsona to zwyrodnienie struktur mózgu. Jej przyczyna jest nieznana. Istotą choroby Parkinsona jest zanik tak zwanych komórek dopaminergicznych znajdujących się w mózgu, objawiający się spowolnieniem ruchowym, sztywnością mięśni, drżeniem spoczynkowym, zaburzeniami chodu i postawy.

Kliniczne objawy choroby Parkinsona

Kliniczne objawy choroby Parkinsona. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca starszego, zgarbionego człowieka.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.

1. Depresja.

2. Zgarbiona postawa.

3. Sztywność.

4. Powłóczysty chód.

5. Spowolnienie.

6. Ruchy palców przypominające liczenie pieniędzy.

7. Wyciekanie śliny.

8. Monotonna mowa.

9. Twarz bez mimiki/maskowata twarz.

Objawy choroby Parkinsona, a opieka nad pacjentem/podopiecznym

Objawy choroby Parkinsona a opieka nad pacjentem, podopiecznym. Ilustracja interaktywna. Ryciny przedstawiające: rękę (kreski wokół dłoni mają sugerować, że ręka ta drży), osobę z zawrotami głowy (wskazują na to oznaczone przerywanymi liniami okręgi wokół głowy postaci) oraz osobę starszą.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.

1. Objawy choroby Parkinsona a opieka nad pacjentem, podopiecznym.

2. Drżenie spoczynkowe, spowolnienie ruchowe skutkujące zwolnionym i utrudnionym wykonywaniem wszystkich czynności dnia codziennego.

3. Zaburzenia równowagi i zwiększona tendencja do upadków.

4. Wzrost ryzyka zachorowania na chorobę Parkinsona wraz z wiekiem, pacjent to często osoba starsza.

Proces postępowania zmian objawów klinicznych u pacjenta ze stwardnieniem rozsianym (w postaci rzutowej)

Grafika 1.

Proces postępowania zmian objawów klinicznych u pacjenta ze stwardnieniem rozsianym (w postaci rzutowej). Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca człowieka z rozłożonymi na boki rękami.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Proces postępowania zmian objawów klinicznych u pacjenta ze stwardnieniem rozsianym (w postaci rzutowej). Najczęstszym objawem stwardnienia rozsianego są zaburzenia czucia i wrażenia czuciowe w obrębie kończyn. Objawy zapalenia pozagałkowego nerwu wzrokowego związane są z pogorszeniem widzenia oraz nierzadko charakterystycznym tak zwanym mroczkiem centralnym. Zawroty głowy czy podwójne widzenie świadczą o uszkodzeniu innych części układu nerwowego. Wraz z progresją stwardnienia rozsianego u chorego mogą pojawić się niedowłady jednej nogi bądź obu nóg lub nóg i rąk. Jednym z objawów stwardnienia rozsianego, który występuje późno, jest niemożność kontrolowania zwieraczy. Dlatego pacjent chory na SM ma pilną potrzebę oddania moczu lub kału i uskarża się na inne dolegliwości z tego wynikające.

2. Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego.

3. Oczopląs.

4. Porażenie nerwów odpowiadających za ruchy gałki ocznej.

5. Mowa skandowana.

6. Drżenie kończyn.

7. Mrowienie wzdłuż kręgosłupa.

8. Brak odruchów brzusznych.

9. Nietrzymanie lub zatrzymanie moczu.

10. Kurczowy niedowład kończyn dolnych.

Grafika 2.

Proces postępowania zmian objawów klinicznych u pacjenta ze stwardnieniem rozsianym (w postaci rzutowej). Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca połączenie neuronu i mięśnia u człowieka zdrowego i u człowieka chorego na stwardnienie rozsiane.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.

1. Proces postępowania zmian objawów klinicznych u pacjenta ze stwardnieniem rozsianym (w postaci rzutowej). Stwardnienie rozsiane to stale postępująca choroba układu nerwowego, która może prowadzić do niepełnosprawności. Zapalenie, demielinizacja i zwyrodnienie aksonów są głównymi mechanizmami powodującymi objawy stwardnienia rozsianego. Jednak dokładana przyczyna choroby nie jest znana. Przyjmuje się, że stwardnienie rozsiane to schorzenie autoimmunologiczne o wieloczynnikowym podłożu.

Zdrowe:

2. Komórka nerwowa.

3. Osłonki mielinowe włókien nerwowych.

4. Włókno nerwowe.

5. Mięsień.

Chore:

6. Sygnał z mózgu jest blokowany z powodu uszkodzenia osłonek mielinowych.

7. Sygnał z mózgu jest blokowany z powodu uszkodzenia osłonek mielinowych.

Proces zmian u pacjenta z rwą kulszową (etapy zmian w kręgosłupie dające kolejne objawy kliniczne)

Proces zmian u pacjenta z rwą kulszową (etapy zmian w kręgosłupie dające kolejne objawy kliniczne). Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca nerw kulszowy, biegnący od odcinka lędźwiowego do stopy, oraz kręgosłup, w którym krążek międzykręgowy uciska na jeden z nerwów odcinka lędźwiowego. Ucisk skutkuje bólem i zaburzeniami czucia w kończynie dolnej.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Proces zmian u pacjenta z rwą kulszową (etapy zmian w kręgosłupie dające kolejne objawy kliniczne). Rwa kulszowa (z łaciny ischias) to ból promieniujący od lędźwiowo‑krzyżowego odcinka kręgosłupa i pośladka, przez tylną powierzchnię uda i podudzie, aż do stopy. Ból występuje w okolicy unerwionej przez nerw kulszowy i mogą mu niekiedy towarzyszyć objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia czucia lub osłabienie siły mięśniowej. Objawy wynikają z ucisku lub podrażnienia nerwu kulszowego lub korzeni nerwowych, z których połączenia powstaje nerw. Ból może dotyczyć jednej nogi lub obu nóg i zazwyczaj jest poprzedzony bólem kręgosłupa lędźwiowo‑krzyżowego. Podrażnienie lub ucisk korzenia L5 powoduje promieniowanie bólu do tylno‑bocznej powierzchni uda, przedniej powierzchni podudzia, przyśrodkowo‑grzbietowej powierzchni stopy, czasami aż do palucha. Ucisk na korzeń S1 zwykle powoduje ból promieniujący po tylnej powierzchni uda, bocznej powierzchni podudzia i stopy, niekiedy obejmujący piąty palec stopy.

2. Nerw kulszowy.

3. Okolica bólu, zaburzeń czucia.

4. Ucisk dysku na nerw.

5. Uszkodzenie dysku.

6. Stan zapalny.

Uszkodzenie dysku

Uszkodzenie dysku. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca różne stadia uszkodzenia dysku w widoku z boku i z góry.

Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Uszkodzenia dysku. Krążek międzykręgowy, inaczej dysk, składa się z centralnie położonego jądra miażdżystego oraz usytuowanego obwodowo pierścienia włóknistego. Jedną z najczęstszych przyczyn rwy kulszowej jest wypadnięcie jądra miażdżystego poza obręb krążka międzykręgowego. Pacjenci często mylnie mówią o „wypadnięciu dysku”, a tak naprawdę wysunięciu ulega tylko jego część. Do wypadnięcia jądra miażdżystego dochodzi najczęściej podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów lub wykonywania innych czynności, które w nadmierny sposób obciążają lędźwiowy odcinek kręgosłupa. Atak rwy kulszowej może pojawić się również jako konsekwencja zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa w okolicy lędźwiowej. Zmiany te są zwykle wynikiem długotrwałego przebywania w pozycji wymuszonej (na przykład u kierowców), siedzącego trybu pracy, otyłości, a także nieprawidłowej postawy podczas przenoszenia ciężkich przedmiotów.

2. Normalny dysk.

3. Degeneracja dysku.

4. Wypuklina dysku.

5. Przepuklina dysku.

6. Spłaszczenie dysku.

7. Wybrzuszenie.

8. Przepuklina.

9. Rozerwanie pierścienia.

10. Rozerwanie pierścienia i rozfragmentowanie jądra miażdżystego.

Nerw kulszowy

Nerw kulszowy. Ilustracja interaktywna. Grafika przedstawiająca centralizację i peryferalizację nerwu kulszowego.
Na grafice znajduje się punkt interaktywny. Kliknięcie w ten punkt powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
W punkcie pierwszym znajduje się nagranie audio tożsame z tekstem.

1. Nerw kulszowy. Systematyczne wykonywanie odpowiednio wyselekcjonowanych ćwiczeń fizycznych, czyli kinezyterapia, stanowi podstawę rehabilitacji w rwie kulszowej w przypadku protruzji jądra miażdżystego. Celami rehabilitacji są: centralizacja krążka międzykręgowego i bólu, a także poprawa stabilności kręgosłupa, rozluźnienie mięśni otaczających nerw kulszowy oraz wypracowanie odpowiedniej postawy ciała, by unikać szkodliwych przeciążeń. W przypadku zaawansowanych zmian krążka międzykręgowego konieczne jest leczenie neurochirurgiczne.