Aplikacje i programy stosowane w hodowli bydła i trzody chlewnej

W dzisiejszych czasach technologia informatyczna odgrywa coraz większą rolę w rolnictwie, a w szczególności w chowie bydła i trzody chlewnej. W ramach zarządzania stadami wykorzystuje się różnego rodzaju aplikacje i narzędzia IT, które wspierają hodowlę i pozwalają na zwiększenie efektywności produkcji. Poniżej zamieszczono opis kilku z nich:

• systemy informatyczne do zarządzania stadami - to oprogramowanie pozwalające na zarządzanie stadami w sposób zintegrowany. Systemy te pozwalają na śledzenie zwierząt, ich historii chorób, żywienia, wskaźników reprodukcyjnych, poziomu produkcji mleka i wiele innych informacji. Systemy te są często integrowane z urządzeniami technicznymi, takimi jak dojarki czy wagi, co umożliwia automatyczne przesyłanie informacji.

• systemy identyfikacji zwierząt - to systemy pozwalające na jednoznaczne zidentyfikowanie zwierząt. Można to zrobić poprzez implantację mikrochipów, przypisanie numerów usznych lub poprzez stosowanie specjalnych kolorowych bransoletek. Systemy te pozwalają na śledzenie zwierząt w całym cyklu ich życia, od urodzenia po sprzedaż.

• aplikacje mobilne - to aplikacje umożliwiające szybkie i łatwe zarządzanie stadami z dowolnego miejsca i w dowolnym czasie. Aplikacje te pozwalają na monitorowanie wskaźników produkcyjnych, takich jak produkcja mleka, reprodukcja, żywienie, zdrowie zwierząt, itp. Aplikacje te są często integrowane z systemami informatycznymi, co umożliwia łatwe i szybkie przesyłanie informacji.

• systemy zarządzania żywieniem - to oprogramowanie umożliwiające właścicielom gospodarstw rolnych efektywne planowanie żywienia dla swojego stada. Systemy te pozwalają na monitorowanie zużycia pasz, planowanie żywienia na podstawie wskaźników produkcyjnych zwierząt, a także na tworzenie raportów i analiz.

• systemy monitorowania zdrowia zwierząt - to oprogramowanie pozwalające na monitorowanie zdrowia zwierząt, wykrywanie chorób i śledzenie historii chorób. Systemy te pozwalają na szybkie reagowanie na choroby, minimalizując straty w stadzie. Systemy zarządzania reprodukcją - to oprogramowanie umożliwiające śledzenie cyklu reprodukcyjnego zwierząt. Systemy te pozwalają na śledzenie terminów rui, inseminacji oraz diagnozowanie ciąży. Dzięki wykorzystaniu tych narzędzi hodowcy są w stanie zoptymalizować proces hodowlany, poprawić efektywność hodowli oraz zwiększyć jakość i wydajność produkcji.

Zanim zaprezentujemy wybrane aplikacje i programy, wspomnieć należy o Systemie Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt (IRZ). Obecnie jest to aplikacja IRZplus, która zgodnie z ustawą z dnia 4 listopada 2022 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt zastąpiła portal o tej samej nazwie. Ta komputerowa baza danych jest prowadzona przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (https://irz.arimr.gov.pl/) i pozwala na składanie w formie elektronicznej  dokumentów związanych z identyfikacją i rejestracją nie tylko bydła, owiec, kóz i świń, ale także zwierząt koniowatych, wielbłądowatych, jeleniowatych oraz zakładów drobiu. Użytkownik może m.in. składać zgłoszenia zdarzeń zwierzęcych, przeglądać je, składać zapotrzebowanie na identyfikatory (i ich duplikaty), jak również przeglądać dane zwierząt objętych jego działalnością czy modyfikować uprawnienia swoim pracownikom.

Na system IRZ składają się następujące elementy: 

1) rejestr zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt, 

2) środki identyfikacyjne: kolczyki i kolczyki elektroniczne (bydło, owce, kozy i świnie), kapsułki ceramiczne – bolusy (bydło, owce, kozy), wszczepiany transponder (wielbłądowate, jeleniowate, koniowate, bydło, owce, kozy), zwykła lub elektroniczna opaska na pęcinę (owce, kozy) lub tatuaż (jeleniowate, świnie, owce, kozy), 

3) paszporty bydła, 

4) księgi rejestracji prowadzone przez posiadacza w siedzibie stada odrębnie dla poszczególnych gatunków zwierząt, 

5) dokumentacja przewozowa. 

Oprócz tego w komputerowej bazie danych zbierane są informacje dotyczące:

• posiadaczy zwierząt (rejestr producentów), 

• zwierząt i ich miejsc przebywania (rejestr siedzib stad i rodzajów działalności), 

• przemieszczeń zwierząt (rejestracja zgłoszeń zdarzeń dotyczących zwierząt).

Dane zawarte w aplikacji IRZplus pozwalają na śledzenie historii życia tych zwierząt, a także zapewniają kontrolę przemieszczania ptaków, ochronę zdrowia ludzi i zwierząt lub skalę produkcji i ich rozmieszczenie w przypadku zakładów drobiu. 

W zarządzaniu hodowlą bydła czy trzody chlewnej stosuje się wiele programów, które pomagają zadbać o najróżniejsze aspekty: służą ewidencji danych o zwierzętach, umożliwiają gromadzenia danych o jego zdrowiu, żywieniu oraz wadze, a także tworzenie raportów produkcyjnych i finansowych. Poniżej przedstawiono niektóre z nich w układzie alfabetycznym:

Rv7s6srhM8cbM

Zdjęcie przedstawia oborę wyposażoną w wentylatory umieszczone na suficie.

W chowie bydła i trzody chlewnej stosuje się wiele programów do monitorowania i dawkowania pasz, które pomagają utrzymać odpowiednią jakość żywienia zwierząt. Oto niektóre z programów:

• WinPasze (http://www.mroczko.com.pl) – program służący do bilansowania i optymalizacji receptur paszowych mieszanek treściwych, dawek pokarmowych, koncentratów, superkoncentratów i premiksów dla różnych gatunków zwierząt. Przeznaczony jest dla mieszalni i wytwórni pasz, doradztwa żywieniowego, gospodarstw rolnych, ale także dla uczelni, instytutów i szkół rolniczych. Standardowa wersja obejmuje trzodę chlewną, drób, przeżuwacze oraz futerkowe mięsożerne, w opcji profesjonalnej można prowadzić nieograniczoną liczbę zwierząt. WinPasze daje użytkownikowi możliwość przygotowywania receptur o możliwie najniższym koszcie produkcji, rejestrowanie ograniczeń oraz zaleceń użycia surowców w składzie paszy (a także dodawanie własnych surowców i norm), tworzenie banku receptur.

• TMR Manager (https://wirtualnyzootechnik.pl/MainPage/TMRManager.html#about) – program do zarządzania paszami i układania dawek pokarmowych będącym połączeniem zasad takich systemów żywieniowych jak francuski INRA oraz amerykański NRC. Pozwala automatycznie wyliczyć najlepszą dawkę pokarmową z zadeklarowanych pasz, jak również kontrolować na bieżąco skarmiane pasze i dawki sporządzane w wozie paszowym. Sterownik wozu paszowego automatycznie pobiera ułożone dawki pokarmowe i zapisuje je do pamięci, a następnie wyświetla, jakie pasze i jaką ich ilość należy załadować. Dzięki wbudowanemu algorytmowi w czasie rzeczywistym wyliczane jest zbilansowanie dawki pokarmowej, koszt całkowity, koszt na sztukę na dzień oraz koszt wyprodukowania 1 litra mleka. Użytkownik może więc podczas załadowywania wozu korygować dawkę pokarmową.

• INRAtion‑Prevalim (https://djg.pl/index.php?p=2) – program do bilansowania i optymalizacji dawek pokarmowych dla przeżuwaczy w oparciu o francuski system INRA. Dawka wyliczana jest dla każdego zwierzęcia zgodnie z jego charakterystyką i wielkością produkcji – dostępne jest wyliczenie dawek całkowicie zmieszanych (TMR) oraz PMR na równi z dawkami tradycyjnymi. Program ma moduł analizy składu aminokwasowego dawek pokarmowych, bilansuje zawartość cukrów i takich składników jak NDF, ADF, ADL, pozwala na sprawdzenie ilości wydalanego azotu. Użytkownik może zapisywać poszczególne pasze lub zestawy, dodawać własne dane.

• Hybrimin (Futter 5, WinFumi 9.5) (https://hybrimin.de/pl/) – programy opracowane na bazie norm i zaleceń niemieckiego systemu DLG (Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego), w oparciu o zasady szacowania wartości pokarmowej i normowania pasz uznawane za zbliżone i przystosowane do polskich warunków ze względu na podobne warunki klimatyczne i glebowe oraz stosowane pasze w żywieniu krów.  Program Hybrimin Futter 5 zawiera bazę surowców z popularnymi komponentami oraz aktualnymi normami (to około 400 surowców i łącznie 38 tys. wartości składników). Użytkownik może obliczać i modyfikować dzienne racje pokarmowych (np. dla krów mlecznych) lub mieszanki (np. dla świń) za pomocą optymalizacji liniowej, a także zmieniać wszystkie surowce i składniki według własnych analiz surowcowych. Dostępne jest wyliczanie dawek zarówno dla pojedynczych zwierząt, jak i całych grup technologicznych, a także automatyczne przeliczanie zapotrzebowania na wodę dla paszy suchej w celu przełożenia tego na paszę płynną. Program wyposażony jest w również dane do oceniania pasz ekologicznych. Program Hybrimin WinFumi pozwala na obliczanie możliwych receptur (i pojedynczych porcji) dla wszystkich zwierząt użytkowych i domowych, a także ich automatyczne dopracowywanie za pomocą funkcji liniowej optymalizacji. W bazie danych znajduje się około 500 surowców i łącznie ponad 40 tys. pojedynczych wartości, a także około 50 grup produktów – są to zarówno kategorie zwierząt, jak i rodzaje (np. różne typy premiksów, mieszanki mineralne itp.). Dla każdej kategorii zwierząt dostępne są receptury przykładowe, ale użytkownik może też zmieniać czy uzupełniać te dane. Może również stworzyć podręcznik mieszania lub odnotowywać zużycie tonażu i ilości substancji.

Wszystkie te programy pozwalają na monitorowanie stanu zdrowia zwierząt, kontrolowanie wagi, zarządzanie kosztami i dostarczaniem pokarmu oraz analizowanie wyników wydajności. Wprowadzanie danych i analizowanie wyników pozwala na ciągłe doskonalenie procesu żywienia i lepsze zarządzanie stadem.

Dokładnie opisane aplikacje i programy dla rolników można znaleźć w następujących publikacjach:

• Wykorzystanie rozwiązań rolnictwa precyzyjnego w produkcji zwierzęcej. Bydło. Materiały dla doradców i rolników, Instytut Zootechniki PIB, Kraków 2022, dostępny do pobrania ze strony https://www.gov.pl/attachment/1c91f009-0734-4a70-8677-c8f72c475b54;

• Programy komputerowe i aplikacje mobilne w praktyce rolniczej, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Poznaniu, Poznań 2021, dostępny na stronie https://www.cdr.gov.pl/images/Brwinow/bazy/programy_komputerowe_w_rolnictwie.pdf.

Miejsce na notatki