Parametry dobrostanu zwierząt

Dobrostan zwierząt to ogół warunków, w jakich zwierzęta żyją, odżywiają się, rozwijają i reprodukują. W chowie bydła i trzody chlewnej istnieją określone parametry dobrostanu, których monitorowanie i zapewnienie jest ważne dla zdrowia i komfortu zwierząt, a także wydajności produkcji. Poniżej wymieniono najważniejsze elementy, na które należy zwrócić uwagę.

• Powierzchnia stanowiska / kojca – powinna być dostosowana do wielkości zwierzęcia i dostatecznie duża, aby umożliwiać mu swobodne poruszanie się oraz wygodne leżenie i wstawanie.

• Podłoga – powinna być twarda, równa i stabilna, a jej powierzchnia gładka i nieśliska, wykonana z materiałów zapobiegających urazom zwierząt; podłoga w oborze dla bydła powinna być wykonana z betonu lub gumy, a dla trzody chlewnej z betonu lub żeliwa.

• Nachylenie podłogi – podłoga w oborze i chlewni powinna mieć odpowiednie nachylenie, umożliwiające odprowadzanie moczu i odchodów do rynny lub kolektora; dla bydła nachylenie podłogi powinno wynosić około 2%, a dla trzody chlewnej 3‑5%.

• Ściany – powinny być wykonane z materiałów łatwych do czyszczenia i odkażania, a jednocześnie na tyle wysokie, aby zapobiec ucieczce zwierząt oraz chronić je przed wpływem warunków atmosferycznych.

• Czystość i higiena - w budynkach, w których trzymane są zwierzęta, powinno być czysto i sucho, aby uniknąć infekcji i chorób; zbyt duża wilgotność może sprzyjać rozwojowi bakterii i grzybów; należy zapewnić odpowiedni system usuwania odchodów.

• Systemy nawadniające – powinny umożliwiać zwierzętom stały dostęp do świeżej wody; systemy te winny być łatwe w eksploatacji i utrzymaniu czystości.

• Warunki klimatyczne – zwierzęta potrzebują odpowiedniej temperatury, wilgotności i przepływu powietrza. Wysoka temperatura i wilgotność powietrza może prowadzić do stresu cieplnego, który z kolei wpływa negatywnie na produkcję mleka i mięsa. Dlatego odpowiednio skonstruowana i sprawna wentylacja jest kluczowa dla utrzymania właściwego mikroklimatu w oborze i chlewni. Może być stosowana wentylacja naturalna, mechaniczna lub ich połączenie. Otwory nawiewne powinny być rozmieszczone w taki sposób, aby napływające zimne powietrze nie było bezpośrednio skierowane na zwierzęta.

• Systemy ogrzewania – należy dbać o utrzymanie właściwej temperatury w oborze czy chlewni – w przypadku bydła temperatura powinna wynosić około 18‑20°C, a dla trzody chlewnej 15‑20°C.

• Oświetlenie – stanowiska powinny być odpowiednio oświetlone, aby zapewnić zwierzętom komfort i bezpieczeństwo oraz właściwy rytm dobowy. Światło dzienne powinno być dostępne przez co najmniej 8 godzin dziennie, a pozostały czas powinien być zdominowany przez ciemność. Oświetlenie sztuczne powinno być umieszczone na odpowiedniej wysokości i nie może świecić bezpośrednio na zwierzęta. Oświetlenie powinno być rozproszone, zapobiegające odbiciom i powstawaniu cieni, a także łatwe do utrzymania w czystości.

• Stosowanie urządzeń i narzędzi – należy stosować urządzenia i narzędzia, które nie będą powodować dyskomfortu zwierząt. Na przykład dojarki, ale także koryta i poidełka powinny być dobrze dostosowane do wielkości zwierząt oraz łatwe w utrzymaniu czystości.

• Odpowiednia dieta – zwierzęta powinny otrzymywać odpowiednio zbilansowaną dietę, która odpowiada ich potrzebom. W przypadku bydła mlecznego dieta powinna być bogata w białko, wapń i witaminy, a także zawierać odpowiednią ilość włókna. W przypadku trzody chlewnej dieta powinna być bogata w białko, tłuszcze, węglowodany oraz składniki mineralne, takie jak wapń, fosfor, sód i chlor. Warto pamiętać, że odpowiednia dieta ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i dobrego samopoczucia zwierząt, a także dla jakości i ilości produkowanego mleka lub mięsa. Dlatego ważne jest, aby dieta była dostosowana do potrzeb konkretnej rasy i indywidualnego zwierzęcia, uwzględniając wiek, wagę, stan zdrowia oraz cykl reprodukcyjny.

RBI8IQZ4Pi0XB

Zdjęcie przedstawia oborę wyposażoną w antypoślizgową podłogę. Podłoga wyłożona jest gumowym materiałem.

Mikroklimat pomieszczeń

Mikroklimat pomieszczeń jest czynnikiem, który w bardzo dużym stopniu wpływa na dobrostan zwierząt. Do najważniejszych elementów, które składają się na mikroklimat w oborze czy chlewni, należą:

• temperatura,

• wilgotność względna powietrza,

• stężenie szkodliwych gazów,

• oświetlenie

• hałas.

Parametry tych czynników powinny być utrzymywane na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt. Zalecane wartości podstawowych parametrów znajdują się w zestawieniach poniżej:

Indeks górny Zalecane wartości podstawowych parametrów składających się na mikroklimat w pomieszczeniach dla bydła – dane za K. Grubba‑Szreder, I. Majer‑Kleina, M. Zacholla‑Tyda, Dobrostan zwierząt gospodarskich, s. 29, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu, Lubań 2020 Indeks górny koniec^{Zalecane wartości podstawowych parametrów składających się na mikroklimat w pomieszczeniach dla bydła – dane za K. Grubba‑Szreder, I. Majer‑Kleina, M. Zacholla‑Tyda, Dobrostan zwierząt gospodarskich, s. 29, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu, Lubań 2020}

Indeks górny Optymalna temperatura i wilgotność względna dla poszczególnych grup technologicznych oraz zalecane prędkości ruchu powietrza w budynkach dla trzody chlewnej według Instytutu Zootechniki w Krakowie; dane za artykułem Mikroklimat w chlewni dostępnym na stronie technologia.kpodr.pl Indeks górny koniec^{Optymalna temperatura i wilgotność względna dla poszczególnych grup technologicznych oraz zalecane prędkości ruchu powietrza w budynkach dla trzody chlewnej według Instytutu Zootechniki w Krakowie; dane za artykułem Mikroklimat w chlewni dostępnym na stronie technologia.kpodr.pl}

Prędkość ruchu powietrza wiąże się też poziomem koncentracji gazów szkodliwych – niewystarczająca wymiana powietrza w budynku może prowadzić do ich zbyt dużego poziomu. Poniższe zestawienie prezentuje wartości dla poszczególnych gazów szkodliwych (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 roku w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej):

• stężenie dwutlenku węgla nie powinno przekraczać 3 000 ppm; wyższy poziom w powietrzu to zmniejszenie stężenia tlenu, co powoduje pogorszenie procesów utleniania, zaburzenia równowagi kwasowo‑zasadowej krwi;, mniejsze przyrosty masy ciała i spadek wykorzystania paszy;

• stężenie siarkowodoru nie powinno przekraczać 5 ppm; siarkowodór jest bardzo niebezpiecznym gazem powodującym zapalenie spojówek oraz zapalenie błon śluzowych układu oddechowego, niedotlenienie organizmu i porażenie centralnego układu nerwowego;

• koncentracja amoniaku nie powinna wynosić więcej niż 20 ppm.; wyższe wartości mogą powodować podrażnienia błon śluzowych jamy nosowej, krtani, tchawicy i oskrzeli i uszkodzenia układu oddechowego; ponieważ źródłem wydzielającego się amonikau są odchody zwierzęce, dlatego tak kluczowe jest dbanie o czystość i regularnej ich usuwanie;

Oprócz tego zawartość kurzu w powietrzu nie może przekraczać 10,0 mg/mIndeks górny 3³; zapylenie jest dużym problemem przy żywieniu zwierząt suchą paszą, ponieważ cząsteczki pyłów, łącząc się z amoniakiem, dostają się do układu oddechowego zwierząt, prowadząc do jego podrażnienia i uszkodzenia.

Oświetlenie w budynkach powinno umożliwiać zwierzętom swobodne poruszanie się, pobieranie wody oraz paszy, a także umożliwiać doglądanie zwierząt przez obsługę. Podstawę dobrego oświetlenia stanowi równomierne jego rozproszenie. Oświetlenie może być naturalne (mierzone stosunkiem okien do podłogi) albo sztuczne (lx lub W/mIndeks górny 2² ). Sztuczne oświetlenie powinno stanowić tylko uzupełnienie oświetlenia naturalnego. Zalecane parametry oświetlenia w budynkach dla bydła przedstawiono poniżej:

Indeks górny Zalecane parametry oświetlenia w budynkach dla bydła – dane za K. Grubba‑Szreder, I. Majer‑Kleina, M. Zacholla‑Tyda, Dobrostan zwierząt gospodarskich, s. 31, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu, Lubań 2020 Indeks górny koniec^{Zalecane parametry oświetlenia w budynkach dla bydła – dane za K. Grubba‑Szreder, I. Majer‑Kleina, M. Zacholla‑Tyda, Dobrostan zwierząt gospodarskich, s. 31, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu, Lubań 2020}

W przypadku stosowania oświetlenia sztucznego pomieszczeń, w których utrzymywane jest bydło i cielęta, stosuje się je w czasie odpowiadającym normalnemu dostępowi światła naturalnego, co najmniej w godzinach od 9‑17. Dla trzody chlewnej prawidłową wartością jest 40 luxów dostępne dla zwierząt przez co najmniej 8 godzin.

Czynnikiem mikroklimatu, który w dużym stopniu wpływa na dobrostan krów jest hałas, który powoduje stres zwierząt. Parametr ten nie powinien przekraczać 80 dB w pomieszczeniach dla bydła i 85 dB w pomieszczeniach dla świń. Powyżej tego progu u zwierząt występuje przyspieszona akcja serca oraz zmniejsza się pobranie paszy. Ponadto długotrwałe przebywanie zwierząt w hałasie może prowadzić do zaburzeń cyklu rujowego, problemów z zapłodnieniem, a także wpłynąć na obniżenie ilości i jakości produkowanego mleka u krów oraz słabszy wzrost i większą agresję u świń.

W chowie bydła i trzody chlewnej bardzo ważne jest odpowiednie dawkowanie pasz oraz kontrola ilości wydzielanych przez zwierzęta odchodów. Parametry te są uzależnione od wieku, rasy, wagi i płci zwierząt, a także od ich aktualnego stanu zdrowia i produkcyjności. W przypadku bydła mlecznego dawki paszowe powinny być dostosowane do wieku i etapu laktacji, a także do wymagań odżywczych poszczególnych zwierząt. Dla przykładu, w przypadku krów w pierwszym tygodniu po zapłodnieniu dawka paszowa powinna zawierać 15‑16% białka i 70‑75% składników węglowodanowych, natomiast w ostatnim miesiącu laktacji powinna zawierać 16‑18% białka i 55‑60% składników węglowodanowych. W przypadku cieląt dawka paszowa powinna zawierać około 18‑20% białka i 75‑80% składników węglowodanowych.

Przykładowe dawki dla krów mlecznych to około 25‑30 kg suchej masy paszy na dzień, podzielone na co najmniej dwie dawki. W przypadku jałówek dawki paszowe mogą wynosić około 3‑3,5% masy ciała, podzielone na co najmniej dwie‑trzy dawki.

Dieta dla trzody chlewnej powinna być bogata w białko i energię, a zawartość włókna surowego powinna być niższa niż w przypadku bydła. Przykładowe dawki dla prosiąt to około 200‑300 g paszy na dzień na kilogram masy ciała, podzielone na co najmniej cztery dawki. Dawka paszowa powinna zawierać około 19‑21% białka i 70‑75% składników węglowodanowych. Dla loch w ciąży dawki paszowe mogą wynosić około 2,5‑3 kg suchej masy paszy na dzień (około 14‑15% białka i 70‑75% składników węglowodanowych), a dla loch karmiących około 4‑5 kg suchej masy paszy na dzień.

Jeśli chodzi o ilość odchodów, to zależy ona przede wszystkim od ilości spożywanego pokarmu, jakości paszy oraz wieku i stanu zdrowia zwierzęcia. Średnio dorosła krowa mleczna wydala około 40‑50 kg odchodów na dzień, podczas gdy cielęta – około 5‑6 kg na dzień. W przypadku trzody chlewnej jest to odpowiednio około 4‑5 kg odchodów (dorosła świnia) i około 1‑2 kg (prosięta) na dzień. Kontrola ilości wydalanych odchodów jest ważna nie tylko z punktu widzenia higieny w oborze lub chlewni, ale także z uwagi na wpływ na środowisko i jakość gleby w okolicy.

Schematy obiektów inwentarskich uwięziowych w chowie bydła i trzody chlewnej mogą różnić się w zależności od wielu czynników, takich jak klimat, warunki terenowe, rozmiar stada i preferencje hodowcy. Poniżej przedstawiamy ogólne schematy obiektów inwentarskich uwięziowych dla bydła i trzody chlewnej:

Obiekt inwentarski uwięziowy dla bydła:

• korytarz wejściowy z bramą o wymiarach pozwalających na swobodny wjazd ciągnika z przyczepą paszową;

• korytarz z zabezpieczeniem na długości całego obiektu dla bezpieczeństwa zwierząt i ludzi;

• strefa karmienia z podajnikami bocznymi i centralnymi lub systemami podsuwnicowymi; wymiary podajników powinny być dostosowane do wieku i wielkości zwierząt;

• strefa dojenia z automatycznymi lub ręcznymi stanowiskami doju;

• strefa wypoczynku z uwięziowymi boksami, które powinny być dostosowane do wieku i wielkości zwierząt;

• strefa magazynu pasz, w której przechowuje się różne rodzaje pasz dla bydła;

• strefa ładowania i rozładunku, która powinna być dostosowana do potrzeb ciągników i przyczep paszowych.

Obiekt inwentarski uwięziowy dla trzody chlewnej:

• korytarz wejściowy z bramą o wymiarach pozwalających na swobodny wjazd ciągnika z przyczepą paszową;

• korytarz z zabezpieczeniem na długości całego obiektu dla bezpieczeństwa zwierząt i ludzi;

• strefa karmienia z podajnikami bocznymi lub centralnymi lub systemami podsuwnicowymi; wymiary podajników powinny być dostosowane do wieku i wielkości zwierząt;

• strefa wypoczynku z uwięziowymi boksami, które powinny być dostosowane do wieku i wielkości zwierząt;

• strefa ładowania i rozładunku, która powinna być dostosowana do potrzeb ciągników i przyczep paszowych;

• strefa magazynu pasz, w której przechowuje się różne rodzaje pasz dla trzody chlewnej.

Ważne jest, aby obiekt inwentarski był dostosowany do potrzeb zwierząt i zapewniał im odpowiednie warunki życia oraz spełniał wymagania dotyczące dobrostanu zwierząt i higieny.

Schematy obiektów inwentarskich wolnostanowiskowych

Obiekty inwentarskie wolnostanowiskowe dla bydła i trzody chlewnej to tzw. kojce grupowe lub leżanki, w których zwierzęta mogą swobodnie poruszać się i wybierać miejsce do leżenia. Schemat obiektu inwentarskiego wolnostanowiskowego dla bydła:

      ^ front obiektu

 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   pasy żywieniowe
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   stanowisko leżące
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   stanowisko leżące
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   chodnik dla zwierząt
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   chodnik dla zwierząt
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   korytarz dla obsługi
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   woda i pasza
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   woda i pasza
 +----+----+----+----+----+
      v tył obiektu

Schemat obiektu inwentarskiego wolnostanowiskowego dla trzody chlewnej:

      ^ front obiektu

 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   miejsce do leżenia
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   miejsce do leżenia
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   miejsce do leżenia
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   korytarz dla zwierząt
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   korytarz dla zwierząt
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   miejsce do karmienia
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   miejsce do karmienia
 +----+----+----+----+----+
 |    |    |    |    |    |   korytarz dla obsługi
 +----+----+----+----+----+
      v tył obiektu

Miejsce na notatki