Scenariusz lekcji –

Argumentum: De a ab Hippocrate instituta. Gerundium.

* Uczeń wie, jak wygląda struktura gerundium; wie, jak należy tłumaczyć tekst łaciński; wie, kim byli Eskulap i Hipokrates.

Umiejętności

* Uczeń umie utworzyć gerundium oraz przetłumaczyć tekst łaciński, a także określić wskazane formy gramatyczne.

Metoda i forma pracy

• Bezpośrednie - zapisanie numeru i tematu lekcji na tablicy; powitanie uczniów.

• Pośrednie - wykonywanie ćwiczeń, tłumaczenie tekstu.

• Metoda objaśniająca - wyjaśniam uczniom nowe pojęcia, np. gerundium.

• Pogadanka - za pomocą pytań uczniowie sami poznają niektóre zagadnienia.

Środki dydaktyczne

Środoń J. D., Latine legimus et dicimus. Podręcznik do języka łacińskiego dla klasy drugiej o profilu biologiczno‑chemicznym, wyd. Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego, Rzeszów 2005

1. Czynności wstępne - Witam uczniów po łacinie: Salvete! Sedete! Zapisuję numer, temat lekcji na tablicy, sprawdzam listę obecności.

1. Wprowadzenie nowego materiału oraz sprawdzenie i utrwalenie wiadomości z poprzednich zajęć:

Krok I:

Pytam uczniów, jak w języku polskim możemy wyrazić nazwę czynności, tzn. za pomocą jakich części mowy? Odpowiedź:

1. Czasownik: np. siedzę, siedzieć;

2. Rzeczownik odczasownikowy: siedzenie, pranie, czytanie.

Następnie mówię uczniom, iż na dzisiejszej lekcji zajmiemy się właśnie rzeczownikiem oznaczającym nazwy czynności. Pytam uczniów, od jakiej formy zostały utworzone polskie wyrazy: siedzenie, czytanie, pranie, itp.

Odpowiedź - od czasowników: siedzieć, czytać, prać. Takie rzeczowniki możemy zatem nazwać rzeczownikami odczasownikowymi. Podobnie jest w języku łacińskim, gdzie można utworzyć od czasownika - rzeczownik odczasownikowy. W języku łacińskim formę tę nazwano gerundium.

Formę tę tworzy się przez dodanie przyrostka –nd- do tematu praesentis czasownika, a następnie końcówek deklinacji II w singularis. Gerundium możemy bowiem odmienić przez przypadki. (jest rzeczownikiem; porównaj pol.: czytanie, do czytania, czytaniem). Podkreślam przy tym fakt, że gerundium posiada tylko liczbę pojedynczą.

Zapisuję na tablicy przykłady, a następnie razem z uczniami tworzymy gerundium i je odmieniamy:

Koniugacja I

Nom. laudare - chwalenie;

Gen. lauda‑nd‑i – chwalenia;

Dat. lauda‑d-o – chwaleniu;

Acc. ad lauda‑nd‑um !!!!

laudare;

Abl. lauda‑nd‑o.

Informuję uczniów, że gerundium od czasowników należących do koniugacji III, tworzone jest w ten sam sposób. Proszę jednego z uczniów, aby utworzył gerundium od czasownika moneo, monere oraz odmienił tę formę.

Następnie mówię, iż należy zawsze pamiętać, aby przy czasownikach koniugacji III i IV wstawić między temat a końcówkę, spójkę -e-. Dla podania przykładu proszę jednego z uczniów, aby zapisał na tablicy odmianę gerundium od czasownika lego, leg‑e-re.

Nom. legere;

Gen. leg‑e-ndi;

Dat. leg‑e-nd‑o;

Acc. ad leg‑e-nd‑um

legere;

Abl. leg‑e-nd‑o.

Krok II:

Przechodzimy do tłumaczenia tekstu. Zwracam uwagę uczniów na zawarte tam formy i konstrukcje gramatyczne. Proszę o wskazanie gerundium, określenie jego przypadka, podanie, od jakiego czasownika pochodzi to gerundium oraz dokonanie deklinacji. Ważniejsze słówka zapisuję na tablicy:

De medicina ab Hippocrate instituta

Ma diu apud sacerdotes erat et pater eam scientiam sacram occultamqe filio tradebat. Hippocrates, qui quinto et quarto ante aeram novam saeculo in insula Coo vitam agebat, medicnam in lucem revocavit.

Is ea verba, quae sanati in parietibus templi Aesculapii scripserant et qua postea ad curandum poterant valere, exscripsit, templum, ut Varro dixit, cremavit, novamque medicinam instituit.

Libri Hippocratis, qui primus curandi praecepta hominibus demonstravit, herbarum mentionum pleni sunt.

W trakcie tłumaczenia podaję uczniom informacje na temat postaci i miejsc występujących w tekście:

Aesculapius, i – Eskulap, bóg sztuki lekarskiej;

Cous, i – Kos – wyspa na Morzu Egejskim, słynna m.in. ze znajdującej się tam świątyni Eskulapa;

Hippocrates, is – Hipokrates z Kos V/IV w. p.n.e. – najsłynniejszy lekarz starożytności;

Varro, onis – Marek Terencjusz Warron – III/II w. p.n.e. – najsłynniejszy uczony swoich czasów

In tabula:

in lucem revocare – wywieść na światło dzienne;

vitam agere – wieść życie, żyć.

Następnie pytam uczniów, jak napiszą po łacinie: sztuka pisania, zdanie do powiedzenia.

Zapisuję zdania na tablicy.

- Ars scribendi

- Sententia ad dicendum.

Faza podsumowująca

1. Utrwalenie wiadomości - Pytam uczniów, czy mają jakieś pytania dotyczące lekcji*. Proszę jednego z uczniów, aby przypomniał, jak tworzymy gerundium i co ono wyraża?*

2. Zadanie pracy domowej - Jako pracę domową zadaję ćwiczenie 1, 2, 3 ze str. 19.

Bibliografia

Środoń J. D., Latine legimus et dicimus. Podręcznik do języka łacińskiego dla klasy drugiej o profilu biologiczno‑chemicznym, wyd. Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego, Rzeszów 2005

Ćw. 1/19:

Utwórz i odmień gerundia od czasowników: ducere, pingere, plaudere, versare.

Ćw. 2/19:

Przetłumacz na język łaciński:

sztuka pisana, sztuka kochania, zmysł wzroku, lekcja łatwa do zrozumienia, pogoda odpowiednia do żeglowania, słuchaniem (słuchając) uczymy się.

Ćw. 3/ 19

Wyszukaj w tekście i przysłowiach gerundia oraz napisz, od jakich czasowników pochodzą.

sentencje:

Aegrescit medendo.

Scribere scribendo, dicendo dicere disces.

Ut medicina valetudinis, sic vivendi ars est prudentia.

Vis probandi.