Atlas interaktywny przedstawia klasyfikację bydła. Został podzielony na sześć zakładek. Każda zakładka zawiera zdjęcia, dodatkowe informacje i nagranie dźwiękowe (plik audio) tożsame z tekstem.

Pierwsza zakładka. Klasyfikacja bydła. Grafika przedstawiająca trzy typy bydła. Pierwszy typ to bydło typu mlecznego. Rasy bydła określane jako mleczne to: jersey, guernsey i holsztyńsko fryzyjska.

Pierwsze zdjęcie przedstawia stojącą na łące krowę rasy jersey. Krowa jest masywna, jej umaszczenie jest jednolite cieliste, a skóra cienka, pokryta krótką, błyszczącą, jedwabistą sierścią. Krowa ma jasną obwódkę wokół oczu i ciemnej śluzawicy, jest bezrożna.

Drugie zdjęcie przedstawia stojącą w zagrodzie masywną krowę rasy guernsey. Jej umaszczenie jest brunatne, jednolite, a skóra pokryta krótką, jedwabistą sierścią z wyraźnie odcinającymi się białymi łatami na podbrzuszu i na nogach. Krowa jest bezrożna.
Trzecie zdjęcie przedstawia stojącą na łące krowę rasy holsztyńsko fryzyjskiej. To bezrożna krowa, o dwubarwnym czarno białym umaszczeniu z przewagą czarnego, z krótką, lśniącą sierścią o różnej wielkości plamach na podbrzuszu i nogach.

Drugi typ to bydło typu mięsnego. Rasy bydła określane jako mięsne to: welsh black, angus, belgijska biało błękitna, blonde d'aquitaine, galloway, charolaise, highland, limousine, hereford, salers, marchigiana oraz piemontese.
Pierwsze zdjęcie przedstawia buhaja rasy welsh black stojącego na łące. Zwierzę ma czarne umaszczenie o krótkiej okrywie włosowej i jest bezrożne. Ma wyraźnie zaznaczone przyrodzenie.
Drugie zdjęcie przedstawia stojącą na łące krowę rasy angus o czarnym umaszczeniu. Zwierzę jest krępe i masywne, z krótką okrywą włosową. Jest bezrożne.
Trzecie zdjęcie przedstawia stojącą na łące krowę rasy belgijskiej biało błękitnej. To duże, masywne zwierzę o nierównym umaszczeniu od białego do czarnego. Ma krótkie, odstające na boki rogi.
Czwarte zdjęcie przedstawia stojącą na łące krowę rasy blonde d’aquitaine. To duże, masywne zwierzę o jasnobeżowym umaszczeniu z krótką okrywą włosową o krótkich, masywnych nogach. Zwierzę ma obwisłe podgardle.
Piąte zdjęcie przedstawia buhaja rasy galloway stojącego na pastwisku. Zwierzę ma czarne umaszczenie z charakterystycznym białym, szerokim pasem przebiegającym przez środek tułowia, a także obfitą okrywę włosową. Buhaj jest bezrożny.
Szóste zdjęcie przedstawia stojącego ma łące buhaja rasy charolaise. To duże, krępe masywne zwierzę o beżowym umaszczeniu w kilku odcieniach z krótką okrywą włosową i o krótkich, masywnych nogach.
Siódme zdjęcie przedstawia buhaja rasy highland z długą, jasnobrązową okrywą włosową, lekko falującą, która pokrywa jego całe ciało. Zwierzę ma długie rogi, zakrzywione na końcach ku górze.
Ósme zdjęcie przedstawia stojącego na łące buhaja rasy limousine. Ma dość krótką sierść. Umaszczenie bułane. Ciemniejsze fragmenty sierści w okolicy głowy i szyi, natomiast jaśniejsze na kończynach. Zwierzę masywne i silne. Kształt ciała wpisany w prostokąt. Głowa średniej wielkości, osadzona na umięśnionej szyi. Tułów oraz mięśnie nóg są obficie umięśnione. Zwierzę na fotografii jest bezrożne.
Dziewiąte zdjęcie przedstawia stojące na łące dwa buhaje rasy hereford. To duże, krępe, masywne zwierzę o umaszczeniu od czerwonego do brunatnego, z białą głową, podgardlem, mostkiem, podbrzuszem i kiścią ogona. Zwierzę ma krótką okrywę włosową.
Dziesiąte zdjęcie przedstawia krowę rasy salers o ciemnoczerwonym umaszczeniu, która stoi na łące. Zwierzę ma jasne rogi o ciemnych końcach oraz dłuższą okrywę włosową.
Jedenaste zdjęcie przedstawia stojącego w oborze buhaja rasy marchigiana. To duże, krępe, masywne zwierzę o białym umaszczeniu z krótką okrywą włosową o krótkich, masywnych nogach. Zwierzę ma obwisłe podgardle.
Dwunaste zdjęcie przedstawia buhaja rasy piemontese stojącego na łące. Zwierzę ma szare umaszczenie z czarnym podpalaniem na szyi. Jest krępej i masywnej budowy, bezrożne i ma krótką okrywę włosową.

Trzeci typ to bydło typu dwukierunkowego. Rasy bydła określane jako dwukierunkowe to: polska czerwona, polska czerwono biała, polska czarno biała, simentalska, montbeliarde oraz bydło białogrzbiete.
Pierwsze zdjęcie przedstawia samca rasy simental. To masywne zwierzę o dwubarwnym czerwono białym umaszczeniu z krótką, lśniącą sierścią. Głowa i podbrzusze krowy są białe, natomiast okolice wargi górnej i racice barwy cielistej.
Drugie zdjęcie przedstawia krowę rasy polskiej czarno białej znajdującą się na łące. Jest ona pokryta błyszczącą, jedwabista sierścią. Ubarwienie niejednolite, czarno białe. Kształt ciała zbliżony do prostokąta, klatka piersiowa nieco szersza w tylnej części. Głowa średniej wielkości. Nogi szeroki i równolegle ustawione. Krowa krótkoroga.
Trzecie zdjęcie przedstawia pasącą się na łące krowę rasy polskiej czerwono białej. Krowa jest masywna, jej umaszczenie jest dwubarwne czerwono białe, z krótką sierścią o różnej wielkości plamach i stosunku kolorów. 
Czwarte zdjęcie przedstawia stojącego na łące samca rasy polskiej czerwonej. Umaszczenie jednolite, brunatne. Kształt ciała zbliżony do prostokąta. Profile mięśni dobrze zaznaczone. Głowa delikatna, szyja długa. Krótkie uszy, które odstają na boki. Zwierzę na zdjęciu ma spiłowane rogi.
Piąte zdjęcie przedstawia stojącą na łące krowę rasy montbeliarde. Krowa jest masywna, jej umaszczenie jest dwubarwne (czerwono białe) oraz niejednolite. Głowa, podbrzusze są białe. Krowa ma krótką sierść. Jest bezroga.
Szóste zdjęcie przedstawia stojące przed oborą bydło białogrzbiete. Jest to masywna krowa. Kształt jej ciała przypomina prostokąt. Umaszczenie dwubarwne - czarne z białym pasem na grzbiecie, rozszerzającym się od kłębu ku zadowi. Krowa ma krótką sierść. Jest bezrożna.

Druga zakładka. Typ mleczny.
1. Rasa holsztyńsko‑fryzyjska
Pochodzenie: Fryzja, wyhodowana w USA. 
Typ:  mleczny. 
Ubarwienie:  bydło holsztyńskie występuje w dwóch odmianach barwnych, czerwono‑białej (tzw. red factor) i czarno‑białej. Krowy mają krótką, lśniącą sierść o różnej wielkości plamach i stosunku kolorów.
Wysokość w kłębie: krowa 145–152 cm, buhaj 160–165 cm. 
Masa ciała: krowa 600–750 kg, buhaj 1000–1300 kg. 
Wydajność roczna: 6000–10 000 kg mleka. Zawartość tłuszczu w mleku to 3,9‑4,2%, natomiast białka 3,2‑3,6%. 
Zasięg:  Europa, Afryka, USA, Kanada, Izrael. Jest to rasa bydła o najwyższej mleczności, wymaga jednak zapewnienia dobrych warunków bytowych, przede wszystkim dobrego żywienia. Zwierzęta te mogą być hodowane w gospodarstwach ekologicznych, które zapewniają paszę objętościową o wysokiej wartości pokarmowej. Istnieje polskie bydło holsztyńsko‑fryzyjskie odmiany czarno białej i czerwono białej.
Zdjęcie przedstawia czarno‑białą krowę rasy holsztyńsko‑fryzyjskiej. Krowa pasie się na łące, jest bezrożne i mają czarno‑białe umaszczenie. Sierść jest krótka i lśniąca. Na masywnym ciele występują nierównomiernie rozłożone plamy. Odstające, łagodnie zakończone uszy rozstawione są szeroko po obu stronach głowy. Krowa ma dobrze rozbudowaną partię zadu, mocne kończyny, a głowa i szyja są wydłużone. Wymię u krowy jest bardzo dobrze rozwinięte.

2. Rasa guernsey
Pochodzenie: Wielka Brytania.
Typ: mleczny. 
Ubarwienie: żółtobrunatne lub czerwono‑pstre. 
Wysokość w kłębie: 120–130 cm, buhaj 125–130 cm. 
Masa ciała:  krowa 500–560 kg, buhaj 700–900 kg. 
Wydajność roczna: ponad 4100 kg mleka (rekordowo nawet do 10 000 kg). Mleko ma wysoką zawartość tłuszczu 5% i wysoką zawartość białka 3,7%. Cechą charakterystyczną rasy jest produkcja żółtawo zabarwionego mleka, co jest spowodowane dużą zawartością βbeta‑karotenu. 
Zasięg: międzynarodowy. Rasa guernsey utrzymywana jest głównie na swej rodzimej wyspie w Wielkiej Brytanii. Większa populacja krów znajduje się w USA, nieco mniejsze populacje można znaleźć w Australii, Brazylii, Południowej Afryce i Kenii.
Zdjęcie przedstawia krowę rasy guernsey. Ma ona biało‑brązowe umaszczenie i masywną budowę ciała. Zwierzę jest bezrożne. Uszy są szerokie i duże, rozstawione po obu stronach wydłużonej głowy.

3. Rasa jersey
Pochodzenie: Wielka Brytania. 
Typ: mleczny. 
Ubarwienie: umaszczenie od jasnocielistego do brunatnoczerwonego, występuje także myszate i płowe. Dopuszczalne są białe łatki na dolnych partiach ciała. Skóra tych krów jest cienka i pokryta błyszczącą jedwabistą sierścią. Charakterystyczną cechą jest jasna obwódka wokół oczu i ciemnej śluzawicy, wymię również ma barwę mniej intensywną. Często spotykana jest ciemna pręga wzdłuż grzbietu, kiść ogonowa jest czarna. Krowy jersey mają sarni pysk, głowa jest mała, krótka z szerokim czołem, niedużymi rogami i eliptycznymi uszami skierowanymi na boki. 
Wysokość w kłębie:  krowa 120–130 cm, buhaj 145 cm. Budowa bardzo delikatna i drobna jak na rasę mleczną.
Waga: krowa 350–500 kg, buhaj 500–780 kg. 
Wydajność: rocznie ponad 4000 kg mleka (w USA nawet ok. 5500 kg) o zawartości tłuszczu przekraczającej 5,39% i 3,8% białka Ze względu na wysoką zawartość tłuszczu mleko wykorzystywane jest w serowarstwie. 
Zasięg: międzynarodowy. Krowy rasy jersey są hodowane w różnych warunkach klimatycznych, w gorących strefach Brazylii, Indii po strefę umiarkowaną Polski czy Francji.
Zdjęcie przedstawia krowę rasy jersey. Wymię u krowy jest bardzo dobrze rozwinięte. Krowy są masywne, mają jednolite jasnobrązowe umaszczenie. Skóra jest cienka, pokryta krótką, błyszczącą, jedwabistą sierścią. Krowy mają jasną obwódkę wokół oczu i ciemnej śluzawicy, są bezrożne. Szyja oraz głowa są wydłużone. Uszy są średnich rozmiarów, rozstawione szeroko po obu stronach głowy.

Trzecia zakładka. Typ mięsny.
1. Rasa welsh black.
Pochodzenie: Walia. 
Ubarwienie: jednolite czarne umaszczenie. 
Wysokość w kłębie: krowy 130–132 cm, buhaje 140–142 cm. 
Masa ciała: krowa 600–700 kg, buhaj 900–1000 kg. 
Mleczność matek: bardzo dobra. 
Wartość rzeźna: średnia. Wydajność rzeźna wynosi 55–57%. Przyrost dobowy w intensywnym chowie to 800 g. 
Jakość mięsa:  bardzo dobra. Mięso marmurkowate, przetłuszczone i soczyste. 
Zasięg: międzynarodowy. Występują m.in. w takich krajach, jak USA, Kanada, Niemcy, Nowa Zelandia, Indie, czy kraje Ameryki Południowej.
Zdjęcie przedstawia krowę rasy Welsh Black. Ma czarną sierść, która jest jednolita. Rasa ta jest średniej wielkości. Krowy Welsh Black są dobrze umięśnione i mają mocną budowę ciała. Ich ciało jest krępe, z mocnym tułowiem i krótkimi kończynami. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do jej ciała. Mają szeroką twarz z wyrazistym nosem.
2. Rasa angus.
Pochodzenie: Wielka Brytania. 
Typ: mięsny.
Ubarwienie: bezrożność oraz jednolite czarne lub czerwone umaszczenie. 
Wysokość w kłębie: krowy 126 cm, buhaje 131 cm. 
Masa ciała: krowa 500–650 kg, buhaj 800–1000 kg. 
Mleczność matek: średnia.
Wartość rzeźna: bardzo wysoka wydajność rzeźna dochodzącą do 70%. Dobowy przyrost w chowie intensywnym wynosi 900–1000 g. 
Jakość mięsa: bardzo dobra. Mięso posiada wysokie walory kulinarne i smakowe: jest delikatne, soczyste, drobnowłókniste i  marmurkowate. 
Zasięg: międzynarodowy. Rasa ta znalazła uznanie w USA, Kanadzie, Meksyku, Argentynie, Brazylii, Australii, czy Nowej Zelandii.
Zdjęcie przedstawia krowę rasy Angus. Krowa ma jednolity czarny kolor sierści. Są stosunkowo niewielkie i krępe. Mają mocne, krótkie nogi i dobrze umięśnione tułowia. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do jej ciała oraz jest szeroka i wyraźna z płaskim nosem.
3. Rasa belgijska biało‑błękitna.
Pochodzenie: Belgia. 
Typ: mięsny. 
Ubarwienie: umaszczenie od białego poprzez błękitne, do całkowicie czarnego. Możliwa jest kombinacja bieli, czerni i niebieskiego, bardzo często występuje także umaszczenie czarno‑białe. 
Wysokość w kłębie: krowa 138–145 cm, buhaj 145–150 cm. 
Masa ciała: krowa 700–900 kg, buhaj 1100–1200 kg. 
Wartość rzeźna: wybitna. Wydajność rzeźna buhajków wynosi ponad 67%, a krów ok. 63%. Przyrost dobowy bydła w wieku 7–13 miesięcy wynosi odpowiednio 1,6 kg dla buhaja i 1,5 kg dla krowy.
Jakość mięsa: bardzo wysoka. Tusze BB w klasyfikacji EUROP uzyskują najwyższe oceny. Mięso odznacza się bardzo małą zawartością tłuszczu, wysoką jakością i dużą przydatnością kulinarną. 
Zasięg: charakterystyczną cechą tej rasy jest jej przystosowanie do różnych warunków klimatycznych, stąd zasięg jej występowania jest międzynarodowy - występuje zarówno w Europie jak i w Ameryce Północnej. U rasy tej występuje zjawisko hipertrofii mięśniowej, czyli dwupośladkowości (podwójnego umięśnienia). Ma to związek z mutacją w sekwencji kodującej gen miostatyny, odpowiedzialnej m.in. za regulację wzrostu mięśni.
Zdjęcie przedstawia krowę rasy belgijsko biało‑błękitnej. Rasa ta jest wyjątkowo muskularna i dobrze umięśniona. Charakteryzuje się krótkimi kończynami i krępym tułowiem. Ich mięśnie są bardzo rozwinięte, co nadaje im imponujący wygląd. Głowa w stosunku do ciała jest mała.
4. Rasa blonde d’aquitaine.
Pochodzenie: Francja. 
Typ: mięsny. 
Ubarwienie: umaszczenie jednolite, najczęściej płowe, ale ze znaczną zmiennością – od białego do bladoczerwonego. Śluzawica, rogi i racice są cieliste. 
Wysokość w kłębie: krowa 142–145 cm, buhaj 145–150 cm. 
Masa ciała: krowa 700–800 kg, buhaj 1000–1200 kg. 
Mleczność matek: bardzo dobra. 
Wartość rzeźna: dobra. Wysoka wydajności rzeźna (ok. 65%) oraz wysoki przyrost dzienny wynoszący 1200–1500 g. 
Jakość mięsa: dobra. Umiarkowane otłuszczenie tusz i bardzo smaczne, delikatne mięso.
Zasięg: duża popularność i hodowla w 30 krajach świata, w tym w Polsce.
Zdjęcie przedstawia radę blonde d’aquitaine. Krowa ma kremową sierść, która jest jednolita i bez plam. Sierść jest matowa. Rasa ta charakteryzuje się imponującym budowaniem ciała. Krowy Blonde d’Aquitaine są duże, długie i dobrze umięśnione. Mają wydłużony tułów i krótkie, mocne nogi.
5. Rasa charolaise.
Pochodzenie: Francja. 
Typ: mięsny. 
Ubarwienie: umaszczenie od odcienia słomkowego, przez beżowy po jednolite białe. Skóra jest niepigmentowana, a śluzawica, rogi i racice jasne.
Wysokość w kłębie: krowy 140 cm, buhaje 150 cm. 
Masa ciała: krowa 700–900 kg, buhaj 1000–1200 kg.
Mleczność matek: wystarczająca do odchowania cieląt. 
Wartość rzeźna: dobra. Przyrosty dobowe opasów są bardzo wysokie i wynoszą 1200–1500 g. Wydajność rzeźna wynosi 60–65%. 
Jakość mięsa: dobra jakość mięsa z małą zawartością tłuszczu. 
Zasięg: rasa jest obecna w ponad 70 krajach na 5 kontynentach.
Zdjęcie przedstawia rasę charolaise. Krowy mają jednolitą, kremową sierść. Charolaise jest dużą rasą bydła mięsnego. Krowy Charolaise są długie, głębokie i dobrze umięśnione. Mają szerokie tułowia, a ich krępe kończyny są proporcjonalne do rozmiaru ciała. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała.
6. Rasa galloway.
Pochodzenie: Szkocja. 
Typ: mięsny. 
Ubarwienie: duża zmienność umaszczenia: najbardziej popularne jest czarne, bywa także beżowe, brązowe, czerwone i mieszanki tych barw; rzadko występują zwierzęta o białym umaszczeniu z ciemną pigmentacją śluzawicy i strzyków oraz okolic oczu i uszu. Sierść jest obfita, dwuwarstwowa, chroniąca przed niską temperaturą i wilgocią. Odmianą tej rasy jest belted galloway (galloway siodłaty/paskowany), która charakteryzuje się białym, szerokim pasem wokół środka tułowia. 
Wysokość w kłębie: krowy 125 cm, buhaje ok. 135 cm. 
Masa ciała: krowa 500–600 kg, buhaj 700–800 kg. 
Mleczność matek: średnia. 
Wartość rzeźna: średnia. Wartość rzeźna wynosi 55–57%. Przyrost dobowy w intensywnym chowie to ok. 1000 g. 
Jakość mięsa: wysokie walory smakowe i dietetyczne. Mięso jest soczyste i delikatne, marmurkowate, ma mało tłuszczu okrywkowego i jest bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe Omega‑3 i Omega‑6. 
Zasięg: międzynarodowy. Rasa ta hodowana jest w 17 krajach Europy, jednak najliczniej występuje w Kazachstanie.
Zdjęcie przedstawia rasę galloway. Krowy Galloway mają charakterystyczny, długi, gruby i wełnisty sierść, która jest zazwyczaj czarno‑biała. Charakterystyczna sierść jest twarda i długa. Krowy są średniej wielkości, z mocnym, krępym tułowiem i krótkimi kończynami. Mają szerokie tułowia, ale nie są tak masywne jak niektóre inne rasy mięsne. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała. Mają szeroką twarz i duże, wyostrzone oczy.
7. Rasa limousine.
Pochodzenie: Francja. 
Typ: mięsny.
Ubarwienie: jednolite czerwone, od koloru bułanego do ciemnoczerwonego z rozjaśnionym włosem na brzuchu, stronie wewnętrznej ud wraz z okolicami wymienia oraz wokół oczu i śluzawicy. 
Wysokość w kłębie: krowy 137 cm, buhaje 143 cm. 
Masa ciała: krowa 650–800 kg, buhaj do 1200 kg. 
Mleczność matek: dobra. 
Wartość rzeźna: bardzo dobra. Przyrost dobowy w chowie intensywnym wynosi 1100–1300 g. Wydajność rzeźna osiąga wartość 67,5%. 
Jakość mięsa: bardzo dobra ze względu na chude mięso o doskonałych walorach kulinarnych. 
Zasięg: rasa limousine obecna jest w ponad 80 krajach na całym świecie, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Meksyku, Portugalii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Polsce czy na Węgrzech.
Zdjęcie przedstawia krowę rasy limousine. Krowy mają charakterystyczny jednolity pomarańczowo‑brązowy kolor. Rasa Limousine jest średniej wielkości, ale dobrze umięśniona. Mają krępe tułowia i krótkie, mocne kończyny. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała. Mają szeroką twarz z dużymi, wyrazistymi oczami.
8. Rasa hereford.
Pochodzenie: Wielka Brytania. 
Typ: mięsny, późnodojrzewający. 
Ubarwienie: czerwone, brunatne z białą głową, podgardlem, mostkiem, podbrzuszem oraz kiścią ogonową. 
Wysokość w kłębie: krowa 130 cm, buhaj 135 cm. 
Masa ciała: krowa 600 kg, buhaj 900 kg. 
Mleczność matek: średnia. 
Wartość rzeźna: wysoka. Średni dobowy przyrost w chowie intensywnym wynosi 1000 g. Wydajność rzeźna dochodzi do 65%.
Jakość mięsa: wybitna. Mięso jest marmurkowate, soczyste, ze znaczną ilością tłuszczu. 
Zasięg: międzykontynentalny. Jest to najpopularniejsza rasa mięsna na świecie. Bydło rasy hereford rozpowszechniło się m.in. w USA, Argentynie, Brazylii, Urugwaju, Chile, Meksyku, Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii i RPA.
Zdjęcie przedstawia stojące na łące dwa buhaje rasy hereford. To duże, krępe, masywne zwierzę o umaszczeniu od czerwonego do brunatnego, z białą głową, podgardlem, mostkiem, podbrzuszem i kiścią ogona. Zwierzę ma krótką okrywę włosową. Rasa Hereford jest średniej wielkości z krępym tułowiem i krótkimi, mocnymi kończynami. Głowa jest stosunkowo duża, z szeroką twarzą i charakterystycznym białym obwódką wokół oczu.
9. Rasa highland.
Pochodzenie: Szkocja. 
Typ: mięsny. 
Ubarwienie: umaszczenie bardzo zróżnicowane: najczęściej brązowe, ale również żółte, jasnobrązowe, ciemnobrunatne, czerwonobrunatne, czerwone i czarne, zdarzają się także zwierzęta o umaszczeniu białym i srebrnym (żadne umaszczenie nie jest dominujące genetycznie). Cechą wyróżniającą jest charakterystyczna długa, pokrywająca całe ciało, okrywa włosowa, w której występują dwie warstwy: zewnętrzna – składająca się z długich i grubych włosów, osłaniająca przed śniegiem i wiatrem, i wewnętrzna – miękka i puszysta, która chroni ciało przed utratą ciepła. 
Wysokość w kłębie: krowy 105 cm, buhaje 120–130 cm. 
Masa ciała: krowa 400–450 kg, buhaj 625 kg. 
Mleczność matek: średnia.
Wartość rzeźna: bardzo dobra. Przyrost dobowy w intensywnym chowie wynosi ok. 1000 g. 
Jakość mięsa: wybitna. Wołowina ma wysokie walory kulinarne, jest marmurkowata, soczysta, o niskiej zawartości cholesterolu i praktycznie pozbawiona tłuszczu okrywowego. 
Zasięg: międzynarodowy. Występuje m.in. w Europie i USA.
Zdjęcie przedstawia rasę highland. Najbardziej rozpoznawalną cechą rasy jest jej długa, gęsta sierść. Widoczne są długie, zakrzywione rogi. Rasa Highland jest stosunkowo mała w porównaniu do niektórych innych ras mięsnych, ale ma solidną i krępą budowę ciała. Mają krótkie nogi, szerokie tułowia i mocną konstrukcję. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do ciała, z szeroką twarzą.
10. Rasa piemontese.
Pochodzenie: Włochy. 
Typ: mięsny. 
Ubarwienie: krowa - siwo‑białe umaszczenie, czasami jasnobeżowe z charakterystyczną ciemną pigmentacją śluzawicy, uszu, rogów i racic. Buhaj ma ciemniejsze umaszczenie z czarnym podpalaniem na głowie i rogach. 
Wysokość w kłębie: krowa 140 cm, buhaje 145 cm. 
Masa ciała: krowa 600 kg, buhaj 900–1000 kg 
Mleczność matek: bardzo dobra. Część krów nadal użytkowana jest jako krowy mleczne. 
Wartość rzeźna: wybitna. Wydajność rzeźna wynosi między 65 a 72%. Przyrost dobowy w chowie intensywnym wynosi 950–1050 g.
Jakość mięsa: bardzo dobra. Ma ono wysokie walory smakowe i dietetyczne z uwagi na niską zawartość tłuszczu i cholesterolu.
Zasięg: międzynarodowy. Bydło rasy piemontese jest obecne na wszystkich kontynentach. Najbardziej znane jest we Francji, Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Niemczech oraz w Polsce. Rasa ta sprawdziła się także w Kanadzie, USA, Brazylii czy Argentynie.
Zdjęcie przedstawia buhaja rasy piemontese stojącego na łące. Zwierzę ma szare umaszczenie z czarnym podpalaniem na szyi. Jest krępej i masywnej budowy, bezrożne i ma krótką okrywę włosową. Rasa piemontese jest duża i dobrze umięśniona. Mają długie, krępe tułowia i krótkie, mocne nogi. Ich ciała są proporcjonalne, a budowa ciała jest wyjątkowo muskularna. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała. Mają krótkie rogi lub są pozbawione rogów. Głowa jest szeroka, a nos jest zazwyczaj jasny.
11. Rasa salers.
Pochodzenie: Francja. 
Typ: mięsny, ale część krów jest dojona. 
Ubarwienie: umaszczenie krów i buhajów jest zazwyczaj jednolicie ciemnoczerwone przechodzące w mahoniowoczerwone. Rogi średnie lub długie, zazwyczaj o barwie jasnej. 
Wysokość w kłębie: krowa 140 cm, buhaj 150 cm. 
Masa ciała: krowa od 650–850 kg, buhaj od 1000–1200 kg. 
Wydajność roczna: ponad 3000 kg mleka o zawartości tłuszczu wynoszącej 3,7% i 3,4% białka. 
Wartość rzeźna: dobra, wydajność rzeźna buhajów wynosi ok. 57%. 
Jakość mięsa: dobra. 
Zasięg: międzynarodowy. Obecnie występuje głównie we Francji, ale jej przedstawicieli można spotkać na wielu kontynentach (także w Afryce i Oceanii).
Zdjęcie przedstawia krowy rasy salers. Krowy są ciemnoczerwone. Salers to rasa średniej wielkości z wydłużonym, krępym tułowiem. Mają mocne kończyny i dobrze zbudowane ciała. Charakteryzują się zgrabną.Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała. Mają szeroką twarz i krótkie rogi, które zakrzywiają się do przodu i do góry. Rogi są jednym z charakterystycznych elementów rasy.
12. Rasa marchigiana.
Pochodzenie: Włochy. 
Typ: mięsny. 
Ubarwienie: biała, krótka i gładka okrywa włosowa z możliwością szarych podbarwień u samców, czarna pigmentacja skóry i czarna śluzawica. Rogi na końcach mają czarną barwę, podobnie jak racice. 
Wysokość w kłębie: krowy 128–145 cm, buhaje 145–150 cm. 
Masa ciała: krowa 700–900 kg, buhaj ponad 1200 kg. 
Mleczność matek: średnia. 
Wartość rzeźna: bardzo dobra. Średnie dzienne przyrosty wahają się w granicach od 1100 do 1300 g, a wydajność rzeźna przekracza 60%. 
Jakość mięsa: bardzo dobra. Wołowina odznacza się wyraźną marmurkowatością.
Zasięg: Europa i kraje pozaeuropejskie. Liczne pogłowie bydła rasy marchigiana znajduje się w Ameryce Łacińskiej i Południowej oraz w Republice Południowej Afryki z uwagi na przystosowanie do zmiennych warunków klimatycznych.
Zdjęcie przedstawia buhaja rasy marchigiana. To duże, krępe, masywne zwierzę o białym umaszczeniu z krótką okrywą włosową o krótkich, masywnych nogach. Zwierzę ma obwisłe podgardle. Rasa Marchigiana jest duża i dobrze umięśniona. Mają długie, krępe tułowia i krótkie, mocne kończyny. Charakteryzują się proporcjonalną budową ciała i solidną konstrukcją. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała.

Czwarta zakładka. Typ dwukierunkowy.
1. Rasa simentalska.
Pochodzenie: Szwajcaria. 
Typ: dwukierunkowy (kombinowany). 
Ubarwienie: biało‑kremowe lub czerwono‑białe, łaciate. Na białym tle rozmieszczone są duże łaty w kolorze od beżowego po czerwony. Rzadziej tułów jest umaszczony jednolicie, a zawsze białe są: głowa, podbrzusze i dolne odcinki kończyn oraz kiść ogonowa. 
Wysokość w kłębie: krowa 143 cm, buhaj 153 cm. 
Masa ciała: krowa od 700–800 kg, buhaj od 1000–1200 kg. 
Wydajność roczna: ponad 3500 kg mleka o 4% zawartości tłuszczu. 
Wartość rzeźna: dobra, ok. 60%. 
Jakość mięsa: dobra, mięso jest delikatne, lekko przerośnięte tłuszczem. 
Zasięg: jest jedną z ras najliczniej występujących na świecie. Zamieszkuje pięć kontynentów, a jej pogłowie liczy około 41 milionów sztuk. W Polsce występuje w południowo‑wschodniej części kraju, powszechnie używana jest do krzyżowania towarowego z innymi rasami mlecznymi ze względu na dobre walory opasowe i rzeźne.
Zdjęcie przedstawia rasę simentalską. Krowy Simentalskie mają biało‑brązową sierść. Charakterystyczny jest kontrast między ciemnym tułowiem a białymi znaczeniami na głowie, szyi, plecach i kończynach. Krowy są dużej wielkości i mają solidną budowę ciała. Mają szerokie tułowia, długie nogi i dobrze rozwinięte mięśnie. Głowa jest stosunkowo duża w porównaniu do wielkości ciała.
2. Rasa polska czarno‑biała. Rasa objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych. 
Pochodzenie: Polska. 
Typ: dwukierunkowy (kombinowany). 
Ubarwienie: niejednolite, czarno‑białe, ciemne racice. 
Wysokość w kłębie: krowa 134–138 cm, buhaj 133–142 cm. 
Masa ciała: krowa 500–860 kg, buhaj 900–1100 kg. 
Mleczność matek: wysoka, 3 659 kg mleka z zawartością tłuszczu 3,98%. 
Zasięg: Europa. W Polsce występuje nielicznie w południowo‑wschodniej części kraju. Ponieważ jednak rasa ta jest popularna w gospodarstwach ekologicznych, a jej przydatność wykorzystuje się też dla potrzeb programów rolno‑środowiskowych objętych dodatkowymi dopłatami, stąd wzrost jej popularności.
Zdjęcie przedstawia rasę polską biało‑czarną. Krowy tej rasy są zazwyczaj czarne z białymi znaczeniami. Charakterystyczną cechą jest kontrast między ciemnym tułowiem a białymi znaczeniami na głowie, szyi, plecach, brzuchu, kończynach i ogonie. Polskie czarno‑białe są średniej wielkości i mają stosunkowo smukłe i proporcjonalne ciała. Mają długie nogi. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała.
3. Rasa polska czerwono‑biała. Rasa objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych. 
Pochodzenie: Polska. 
Typ: dwukierunkowy (kombinowany). 
Ubarwienie: niejednolite czerwono‑białe z ciemnymi racicami. 
Wysokość w kłębie: krowa 134–138 cm, buhaj 133–142 cm. 
Masa ciała: krowa 500–860 kg, buhaj 900–1100 kg. 
Mleczność matek: wysoka, 4000–5000 kg mleka z zawartością tłuszczu 3,39% i białka 4,30%.
Zasięg: Europa.
Zdjęcie przedstawia rasę polską czerwono‑białą. Krowy tej rasy mają biało‑czerwonawe umaszczenie. Charakterystyczną cechą jest kontrast między czerwonym tułowiem a białymi znaczeniami na głowie, szyi, plecach, brzuchu, kończynach i ogonie. Polskie czerwono‑białe są średniej wielkości i mają stosunkowo smukłe i proporcjonalne ciała. Mają długie nogi. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała.
4. Rasa polska czerwona. Rasa objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych. 
Pochodzenie: Polska. 
Typ: dwukierunkowy (kombinowany). 
Ubarwienie: jednolicie czerwone. 
Wysokość w kłębie: krowa 120–130 cm, buhaj 140 cm. 
Masa ciała: krowa 440–500 kg, buhaj 550–600 kg. 
Mleczność matek: wysoka, 2700–3000 kg mleka z zawartością tłuszczu od 4 do 4,5% i białka 3,39%. 
Zasięg: Europa. Rasa ta jest uodporniona na choroby i bardzo dobrze przystosowana do trudnych warunków środowiska, może być karmiona średniej jakości paszami.
Zdjęcie przedstawia rasę polską czerwoną. Krowa ma czerwone umaszczenie z ciemniejszymi partiami w okolicach głowy, szyi i nóg. Polskie czerwono‑białe są średniej wielkości i mają stosunkowo smukłe i proporcjonalne ciała. Mają długie nogi. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała.
5. Rasa montbeliarde.
Pochodzenie: Francja. 
Typ: dwukierunkowy (kombinowany). 
Umaszczenie: Bydło montbeliarde posiada czerwono‑białe umaszczenie, z wyjątkiem głowy, podbrzusza i wymienia, które zgodnie ze wzorcem rasy powinny być białe. 
Wysokość w kłębie: zwierzęta te osiągają wysokość (zarówno krowy jak i buhaje) do 150 cm. 
Masa ciała: krowa 600–700 kg, buhaj 900–1200 kg. 
Wydajność roczna: 7486 kg, średnia zawartość tłuszczu wynosi 3,94%, a białka 3,56%. 
Zasięg: międzynarodowy. Bydło montbeliarde jest utrzymywane w wielu krajach świata. Ze względu na to, że rasa ma zdolność przystosowania do różnych warunków hodowli i produkuje mleko dobrej jakości i w dużej ilości, jest szczególnie chętnie importowana do Afryki Północnej i Środkowej, a także obu Ameryk i krajów basenu Morza Śródziemnego. W Polsce montbeliarde zajmuje drugie miejsce pod względem wielkości pogłowia bydła mlecznego.
Zdjęcie przedstawia rasę montbeliarde. Krowy mają brązowo‑białe umaszczenie. Montbeliarde jest rasą średniej wielkości z dobrze zbudowanym, mocnym ciałem. Mają krótkie nogi i wydłużone, smukłe tułowia, które pozwalają na dobre przechowywanie masy ciała. Głowa jest stosunkowo mała w porównaniu do wielkości ciała.
6. Bydło białogrzbiete. Rasa objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych. 
Pochodzenie: Polska, rasa rodzima. 
Typ: dwukierunkowy (kombinowany). 
Ubarwienie: cechą charakterystyczną tej rasy jest biały pas, biegnący od śluzawicy lub od czoła przez głowę i grzbiet po nasadę ogona. Umaszczenie jest niejednolite, czarno‑białe, rzadziej czerwone z białym pasem na grzbiecie, wąskim na kłębie i rozszerzającym się ku zadowi, brzeg barwnego obrzeżenia nieregularny, brzuch i wewnętrzna strona nóg często łaciate lub mocno nakrapiane. 
Wysokość w kłębie: krowa 125–135 cm, buhaj 135–140 cm. 
Masa ciała: krowa 600–700 kg, buhaj 800–900 kg. 
Wydajność roczna ok. 4000 kg na laktację, przy zawartości tłuszczu 3,8–4,0%, i białka 3,2–3,4%. 
Zasięg: Europa.
Zdjęcie przedstawia bydło białogrzbiete. Główna cechą charakteryzującą bydło białogrzbiegowe są białe znaczenia na głowie, szyi i plecach. Bydło białogrzbiegowe różnej wielkości, ale często jest umięśnione i dobrze zbudowane. Mają krępe tułowia, krótkie nogi i stosunkowo smukłe konstrukcje. Charakterystyczną cechą jest biała “maska” na głowie, wokół oczu i uszu, która odróżnia bydło białogrzbiegowe od innych ras.

Piąta zakładka. Ogólne warunki chowu bydła.
1. Warunki chowu. Przy wyborze rasy trzeba zwracać uwagę na warunki utrzymania zwierząt oraz ilość i jakość produkowanych pasz w gospodarstwie (lub dostęp do nich), a następnie porównać to z wymaganiami zwierząt. Istotne są uwarunkowania: przyrodnicze (czyli np. czynniki klimatyczne, ukształtowanie terenu i występująca roślinność); organizacyjno‑ekonomiczne (nakłady na żywienie, istniejąca infrastuktura, mechanizacja).
2. Warunki chowu dla bydła mięsnego. W przypadku bydła mięsnego można wskazać następujące warunki: gospodarstwa z żyznymi pastwiskami i dostępem do dobrych pasz w okresie zimowym – najlepsze rasy to te wyrostowe, masywne, które potrzebują dobrego żywienia i lepszych warunków środowiskowych (np. charolaise, simental typu mięsnego, limousine, blond d’Aquitaine); gospodarstwa o mniejszej intensywności produkcji - polecane rasy to hereford, welsh black; rasy bardziej odporne na surowe warunki mikroklimatyczne – takie jak np. angus, galloway, highland – można trzymać w systemie pastwiskowym z dostępem do schronienia (wiaty) w gorszym okresie pogodowym; asy delikatniejsze, mniej odporne na trudniejsze warunki atmosferyczne – np. charolaise, limousine – muszą mieć możliwość schronienia się, a więc powinny być trzymane raczej w systemie pastwiskowo‑alkierzowym (bydło przebywa od wiosny do późnej jesieni na pastwisku, a zimuje w budynkach) lub alkierzowym z dostępem do wybiegów; w Polsce najczęściej stosowany jest system pastwiskowo‑alkierzowy.

Szósta zakładka. Dźwięki.
Dźwięk wydawany przez krowy. Krowy wydają odgłos zwany muczeniem. Może ono mieć różną intonację i intensywność w zależności od gatunku krowy, a także sytuacji i potrzeb zwierzęcia. Poprzez muczenie krowy komunikują się z członkami stada, swoimi cielętami oraz aby wyrazić swoje potrzeby, jak głód, niezadowolenie lub stres.

Atlas interaktywny przedstawia x. Został podzielony na dziewięć zakładek. Każda zakładka zawiera zdjęcia, dodatkowe informacje i nagranie dźwiękowe (plik audio) tożsame z tekstem.

Pierwsza zakładka. Bydło. Fazy wzrostu. Grafika przedstawia krowę i cielaka pijącego mleko. Widoczne są trzy punkty interaktywne.
Punkt pierwszy. Cielęta. Byczki, czyli samce i jałówki, czyli samice są w wieku poniżej jednego roku.
Punkt drugi. Młode bydło. Byczki i jałówki w wieku od jednego roku do nieukończonych dwóch lat.
Punkt trzeci. Pozostałe bydło w wieku dwóch lat i więcej. Buhaje (rozpłodowe i kastraty), jałówki, krowy mleczne, krowy pozostałe (np. ras mięsnych i krzyżówek ras mięsnych).

Druga zakładka. Żywienie cieląt. Zakładka jest podzielona na trzy segmenty. 
Segment pierwszy. Cielęta. 
Najważniejszym składnikiem pasz, który musimy zapewnić cielętom, jest białko. Na początku najlepszą przyswajalność wykazuje białko zawarte w mleku, w późniejszym etapie rozwoju może to być białko pochodzenia roślinnego. Ze względu na intensywny rozwój tkanki kostnej należy zapewnić również odpowiednią ilość składników mineralnych, w tym wapnia i fosforu, oraz pełny zestaw witamin. Okres żywienia mlekiem trwa do 80.–90. dnia życia. Cielęta powinny otrzymywać pełne mleko (8 l dziennie do 10. dnia, 9 l do 15.–20. dnia, do 2 l do 60. dnia). Stopniowo można wprowadzać mleko chude (od 2 l w 40. dniu do 10 l w 80.–90. dniu). Zastępnikiem pełnego mleka mogą być preparaty sproszkowane zawierające mleko odtłuszczone, tłuszcz, suszone maślanki, skrobie, składniki mineralne, witaminy i inne.
Na zdjęciu widoczny jest młody cielak przy matce.
Segment drugi. Ważne!
Przy żywieniu preparatami mlekozastępczymi należy stosować się ściśle do receptury producenta. Od 10. dnia życia, a najpóźniej po ukończeniu dwóch tygodni, przyucza się cielęta do jedzenia siana. Powinno być ono najwyższej jakości. Podaje się też pasze treściwe, śrutę owsianą lub mocno rozgnieciony owies. Zarówno siano, jak i paszę treściwą podaje się cielętom bez ograniczeń. Wiosną i latem od 4., a nawet 3. tygodnia życia można podawać cielętom zielonki dobrej jakości, a zimą czerwoną marchew. Kiszonki podaje się tylko bardzo dobrej jakości i na początek w minimalnych ilościach (od 3. miesiąca).
Na zdjęciu widoczny jest cielak pijący mleko z butelki.
Segment trzeci. Żywienie cieląt starszych. 
Między 3. a 6. miesiącem życia cieląt podaje się pasze pochodzenia roślinnego, w tym również pasze treściwe. Podstawą żywienia są zielonki oraz kiszonki. Od 4. lub 5. miesiąca można również podawać okopowe pastewne. Około 5. miesiąca przestaje się żywić cielę „do woli”, a przechodzi na żywienie normowane. Latem podstawą żywienia cieląt powyżej 6. miesiąca życia powinno być pastwisko uzupełnione dawkami paszy treściwej (1 kg paszy dziennie). Cielętom powyżej 1. roku życia powinno wystarczyć dobre pastwisko. Zimą cielęta powinny dostawać najlepsze siano, rośliny okopowe, np. buraki cukrowe, kiszonkę oraz 1–2 kg paszy treściwej dziennie. Po osiągnięciu 1. roku życia cielętom – przy dostatecznej ilości siana i kiszonki – można ograniczyć stosowanie pasz treściwych do 0,5 kg dziennie, a nawet z nich zrezygnować.
Na zdjęciu widoczny jest cielak ze zbliżeniem na głowę.

Trzecia zakładka. Żywienie krów mlecznych. Zakładka jest podzielona na trzy segmenty.
Segment pierwszy. Krowy mleczne.
Ilość i jakość produkowanego przez krowę mleka zależy bezpośrednio od żywienia. O efektywności żywienia bydła mlecznego decyduje: typ żywienia, jakość i skład stosowanych pasz, wysokość dawek paszowych.
Przed ustaleniem dawek paszowych należy określić zapotrzebowanie na składniki pokarmowe krowy, a więc: energię metaboliczną, białko ogólne i suchą masę. Na ogólne zapotrzebowanie składa się zapotrzebowanie bytowe i zapotrzebowanie produkcyjne.
Zapotrzebowanie bytowe zależy od wagi ciała i wynosi ok. 1 jednostki owsianej i 100 g białka na każde 100 kg wagi żywej. Zapotrzebowanie produkcyjne to 0,5 jednostki owsianej i 80 g białka na 1 l mleka. 
Zapotrzebowanie na suchą masę wynosi ok. 2,5% wagi ciała krowy.
Na zdjęciu widoczna jest dorosła krowa o czarno‑białym umaszczeniu.
Segment drugi. Przykład.
Zapotrzebowanie dla krowy o wadze 600 kg produkującej 20 l mleka.
Zapotrzebowanie bytowe: 600 kg : 100 kg = 6 jednostek owsianych 6 jednostek owsianych × 100 g białka = 600 g białka Zapotrzebowanie produkcyjne: 20 l × 0,50 = 10 jednostek owsianych 20 l × 80 g białka = 1600 g białka
Zapotrzebowanie suchej masy: 2,5% × 600 kg = 15 kg 
Razem wyniesie 16 jednostek owsianych i 2200 g białka. Dodatkowo podaje się: w czasie pierwszej laktacji +20% zapotrzebowania bytowego, w czasie drugiej laktacji +10% zapotrzebowania bytowego.
Na zdjęciu widoczne są krowy jedzące pokarm w zagrodach.
Segment trzeci. Zapotrzebowanie.
Obecnie stosuje się różne systemy określania zapotrzebowania bytowego i produkcyjnego. Jednym z najbardziej popularnych w Polsce jest system francuski: Inra. Zgodnie z nim zapotrzebowanie bytowe to 0,84 jednostki paszowej produkcji mleka (JPM) na 100 kg masy ciała krowy mlecznej, a zapotrzebowanie produkcyjne to 0,44 JPM na każdy kilogram pełnotłustego mleka (4% tłuszczu).
Na zdjęciu widoczne są krowy jedzące pokarm w zagrodach. Zagrody są częściowo na świeżym powietrzu.

Czwarta zakładka. Letnie żywienie krów. 
W zależności od warunków pogodowych letnie żywienie krów trwa ok. 160 dni. Podstawą żywienia w tym okresie powinny być zielonki, które są paszą zdrową i najtańszą. Najbardziej polecane, bo zapewniające zwierzętom ruch na świeżym powietrzu, jest żywienie pastwiskowe. Przy żywieniu alkierzowym, to jest prowadzonym w oborach, skoszoną zielonkę dowozi się do obór i tam podaje krowom w korytach. Zielonka (z dodatkiem słomy na zakładkę celem uzupełnienia w paszy suchej masy i włóknika) powinna zaspokoić potrzeby bytowe krowy i zapewnić produkcję 12–15 l mleka. Przy wyższej produkcji konieczny jest dodatek paszy treściwej.
Na zdjęciu widoczne są czarno‑białe krowy jedzące pokarm.

Piąta zakładka. Zimowe żywienie krów. Zakładka podzielona jest na trzy segmenty.
Segment pierwszy. Zimowe żywienie krów.
Zimowe żywienie krów trwa ok. 200 dni. Bydło mleczne karmione jest w oborze. Zimą głównymi paszami są kiszonki, rośliny okopowe, siano, produkty uboczne przemysłu cukrowego (wysłodki, wywar) oraz pasze treściwe. Najprostsze jest żywienie jedną podstawową paszą, np. kiszonką. Monodieta nie jest zalecana ze względów zdrowotnych oraz smakowych i powinna być uzupełniana dodatkiem innych pasz. Niezbędnym składnikiem zimowych dawek pokarmowych powinno być siano.
Na zdjęciu widoczne są cielaki, które wystawiają głowy z zagrody w celu spożycia pokarmu.
Segment drugi. Przykład. 
Przykładowy zestaw pasz w urozmaiconym żywieniu zimowym krów: kiszonka, siano z koniczyny, plewy zbożowo‑motylkowe, wywar ziemniaczany, śruta jęczmienna, otręby pszenne. Zimą karmi się krowy dwa razy dziennie, po udoju porannym i po południu, rozkładając dawkę żywieniową mniej więcej na pół.
Na zdjęciu widoczne są dorosłe krowy, które spożywają pokarm w zagrodach.
Segment trzeci. Ważne!
Przy przechodzeniu z żywienia zimowego na letnie oraz z letniego na zimowe zalecana jest stopniowa zmiana sposobu żywienia, inaczej może nastąpić spadek mleczności.
Na zdjęciu widoczny jest mężczyzna, który ręcznie doi krowę.

Szósta zakładka. Pojenie bydła. 
Dorosła krowa pobiera dziennie w paszach i w trakcie pojenia 50–60 l wody, latem, podczas upałów, nawet 100 l). Krowy trzeba poić kilka razy dziennie, najlepiej, gdy mają stały wolny dostęp do wody w oborze i na pastwisku. W przypadku braku stałego dostępu do wody zimą poimy krowy przynajmniej dwa razy, a latem kilka razy dziennie. Zwierzęta należy poić po podaniu pasz soczystych. Na 1 l mleka krowy potrzebują przynajmniej 4 l wody.
Na zdjęciu widoczne są krowy przy poidle.

Siódma zakładka. Opas. Zakładka podzielona jest na cztery segmenty.
Segment pierwszy. Opas ekstensywny.
Stosuje się w gospodarstwach z dużymi pastwiskami; jest oparty na paszach zielonych. Żywienie jest obfitsze latem, a ograniczone zimą. Przyrosty dzienne nie są wysokie, ok. 0,5 kg.
Na zdjęciu widoczne są krowy, które spacerują w rzędzie, w drodze na pastwisko.
Segment drugi. Opas półintensywny. 
To najpopularniejszy w Polsce rodzaj opasu. Odbywa się w podziale na dwa okresy. Okres pierwszy, przygotowawczy, trwa od 4. do 12. miesiąca. W tym czasie podaje się pasze gospodarskie, a więc zielonki, i żywienie pastwiskowe w lecie, a kiszonkę i okopowe w zimie. Pasze treściwe stosuje się przez pierwsze 3 miesiące tuczu (do 6. miesiąca życia), a później tylko w przypadku braku dobrych pasz objętościowych. Przy tym systemie żywienia przyrosty dzienne w zasadzie nie przekraczają 600–700 g. Okres drugi opasania właściwego zaczyna się po ukończeniu przez cielęta 1. roku życia. Podaje się wartościowe kiszonki uzupełnione sianem z zastosowaniem tuczących dawek pasz treściwych w trybie dwukrotnego dziennego odpasu i trzykrotnego pojenia. W tym opasie ruch zwierząt powinien być ograniczony, by większość energii z paszy przeznaczyć na odpas. W trakcie opasania właściwego przyrosty dzienne nie powinny być mniejsze niż 1000 g.
Na zdjęciu widoczne są krowy spożywające pokarm w oborze.
Segment trzeci. Opas intensywny.
Opas intensywny polega na podawaniu głównie pasz treściwych uzupełnianych sianem i kiszonką. Jest to opas najszybszy, o największych dziennych przyrostach (powyżej 1000 g). Jest też opasem o najwyższych kosztach. Przy opasie intensywnym nie stosuje się zielonek ani karmienia na pastwiskach. Karmienie prowadzi się dwa razy dziennie i maksymalnie ogranicza ruch zwierząt.
Na zdjęciu widoczne są krowy jedzące pokarm w zagrodach. Zagrody są częściowo na świeżym powietrzu.
Segment czwarty. Opas bydła dorosłego.
Na opas bydła dorosłego przeznacza się tylko te krowy, które są zdrowe. W żywieniu opasowym krów stosuje się najczęściej: zielonkę uzupełnioną np. suchymi wysłodkami, słomą, paszą treściwą (latem), wywar z plewami czy sieczką, wysłodki, kiszonkę, okopowe pastewne (najlepiej ziemniaki), pasze treściwe (zimą). Dzienne przyrosty opasanych krów powinny wynosić do 1000 g. Gdy spadają poniżej 500 g, należy opas przerwać.
Na zdjęciu widoczne są czarno‑białe krowy stojące przy płocie.

Ósma zakładka. Żywienie byków. Zakładka podzielona jest na cztery segmenty.
Segment pierwszy. Prawidłowe żywienie byków jest podobne jak u krów.
Na zdjęciu widoczny jest byk, który stoi na łące.
Segment drugi. Pojenie.
Istotne jest zapewnienie zwierzętom wody, w odpowiedniej ilości i jakości. Bydło potrzebuje ok. 5–7 kg wody na 1 kg suchej masy paszy. Przy czym należy wziąć pod uwagę, że zawartość wody w paszy zależy od jej rodzaju: pasze treściwe i siano zawierają tylko 12–14% wody, a zielonki aż 90%. Do poideł powinien być odpowiedni dostęp, tak by byki mogły do nich podchodzić w grupach. Jakość mikrobiologiczną wody zapewnia się poprzez regularne czyszczenie poideł.
Na zdjęciu widoczna jest krowa, która pije ze specjalnego poidła w kształcie miski.
Segment trzeci. Suplementacja.
Niezależnie od pory roku należy zwierzętom zapewnić stały dostęp do lizawek solnych i uzupełniających mieszanek mineralno‑witaminowych. Jest to konieczne zwłaszcza zimą w przypadku podawania bykom kiszonek i sianokiszonki, ponieważ zawierają one niewielkie ilości witamin (A, D, E). Buhaje rosnące i opasowe muszą otrzymywać dodatkowo wapń i fosfor. Suplementację niektórych mikroelementów należy wprowadzić przy żywieniu takimi paszami, jak gluten kukurydziany, śruta rzepakowa.
Na zdjęciu widoczne są byki, które stoją i liżą lizawki.
Segment czwarty.
Żywienie letnie. Jeśli byki nie mają dostępu do dobrego pastwiska, konieczne jest stosowanie dodatków energetycznych do paszy.
Żywienie zimowe. Na każde 100 kg żywej masy ciała buhaja powinien przypadać 1 kg paszy treściwej z dodatkiem białka. Ilość ziaren zbóż, będących źródłem energii, jest zależna od kondycji byka. Paszę objętościową stosuje się w dowolnej ilości. Gnieciony owies poprawia parametry nasienia zwierząt. Natomiast pogarsza je zbyt duża ilość białka, dlatego u ok. 5‑letnich buhajów rozpłodowych należy je ograniczyć (do 14–15% w paszy). Intensywne żywienie jest wskazane u rosnących buhajów oraz eksploatowanych rozrodczo.
Na zdjęciu widoczny jest byk na pastwisko. Zostało pokazane zbliżenie na głowę.

Dziewiąta zakładka. Żywienie jałówek. 
Pokarm dla jałówek musi być zbilansowany pod kątem energetyczno‑białkowym, by zapewnić prawidłowy rozwój kośćca i dobrą kondycję. Powinna to być pasza objętościowa. W porównaniu z osobnikami dorosłymi jałówki wymagają większej ilości białka w dawce pokarmowej – o ok. 4%.
Na zdjęciu widoczne są jałówki spożywające siano.

Interaktywna galeria zdjęć przedstawiająca pokrój bydła.

Pierwsza ilustracja dotyczy zootechnicznych nazw części ciała bydła. Grafika przedstawia krowę. Na jej ciele naniesione zostały interaktywne punkty, po kliknięciu których wyświetla się plansza z nazwą wskazanej części ciała oraz tożsamym z nią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Róg. Znajduje się na głowie krowy, bezpośrednio nad uszami. Ma wywinięty, ostro zakończony kształt.
Punkt drugi. Międzyroże. Znajduje się na czubku głowy krowy, między dwoma rogami.
Punkt trzeci. Czoło. Znajduje się w przedniej części głowy krowy, na wysokości jej oczu.
Punkt czwarty. Oko. Umieszczone jest szeroko, po obu stronach głowy krowy.
Punkt piąty. Część twarzowa głowy. Znajduje się w przedniej części głowy krowy.
Punkt szósty. Nozdrza. Umieszczone są w nosie krowy.
Punkt siódmy. Śluzawica. Znajduje się w przedniej części głowy krowy, pod nozdrzami.
Punkt ósmy. Warga. Znajduje się w przedniej części głowy krowy, pod śluzawicą.
Punkt dziewiąty. Ganasz. Znajduje się między głową a tułowiem krowy.
Punkt dziesiąty. Podgardle (wole). Znajduje się w przedniej części tułowia krowy. Obejmuje obszar szyi.
Punkt jedenasty. Nadgarstek. Znajduje się w dolnej części kończyny, nad pęciną.
Punkt dwunasty. Pęcina. Znajduje się w dolnej części kończyny, między nadgarstkiem a racicą.
Punkt trzynasty. Racica. Znajduje się na dole kończyny.
Punkt czternasty. Raciczka. Znajduje się nieco wyżej niż racica.
Punkt piętnasty. Staw barkowy. Znajduje się w górnej części przedniej kończyny.
Punkt szesnasty. Przedramię. Znajduje się pod stawem barkowym.
Punkt siedemnasty. Łokieć. Znajduje się obok stawu barkowego.
Punkt osiemnasty. Dołek mleczny. Znajduje się w okolicach brzucha krowy.
Punkt dziewiętnasty. Łopatka. Znajduje się w przedniej części tułowia krowy, nad przednią kończyną.
Punkt dwudziesty. Klatka piersiowa. Znajduje się w środkowej części brzucha krowy.
Punkt dwudziesty pierwszy. Żyła mleczna. Znajduje się obok dołka mlecznego, pod brzuchem krowy.
Punkt dwudziesty drugi. Podbrzusze. Znajduje się pod brzuchem krowy.
Punkt dwudziesty trzeci. Wymię. Znajduje się w tylnej części ciała krowy, bezpośrednio pod brzuchem.
Punkt dwudziesty czwarty. Słabizna. Znajduje się w tylnej części ciała krowy, nad wymieniem.
Punkt dwudziesty piąty. Lędźwie. Znajduje się w tylnej części ciała krowy, mniej więcej na wysokości słabizny.
Punkt dwudziesty szósty. Guz biodrowy. Znajduje się w tylnej części ciała krowy, obok lędźwi.
Punkt dwudziesty siódmy. Staw biodrowy. Znajduje się w górnej części tylnej kończyny.
Punkt dwudziesty ósmy. Znajduje się w środkowej części kończyny.
Punkt dwudziesty dziewiąty. Raciczka. Znajduje się w dolnej części kończyny krowy.
Punkt trzydziesty. Racica. Znajduje się na dole kończyny krowy.
Punkt trzydziesty pierwszy. Kość ogonowa. Znajduje się w okolicach ogona krowy, w tylnej części.
Punkt trzydziesty drugi. Ogon. Znajduje się w tylnej części ciała krowy.
Punkt trzydziesty trzeci. Zewnętrzne narządy płciowe. Znajdują się w tylnej części ciała krowy, pod ogonem.
Punkt trzydziesty czwarty. Odbyt. Znajduje się w tylnej części ciała krowy, pod ogonem.
Punkt trzydziesty piąty. Fala ogonowa. Znajduje się w tylnej części ciała krowy, blisko ogona.
Punkt trzydziesty szósty. Nasada ogona. Znajduje się w tylnej części ciała krowy, w miejscu, w którym ogon łączy się z tułowiem.
Punkt trzydziesty siódmy. Krzyż. Znajduje się w tylnej części tułowia krowy, nad zadem.
Punkt trzydziesty ósmy. Lędźwie. Znajduje się w tylnej części tułowia krowy, obok krzyża.
Punkt trzydziesty dziewiąty. Grzbiet. Znajduje się w środkowej części ciała krowy, obok lędźwi.
Punkt czterdziesty. Kłąb. Znajduje się w środkowej części ciała, bliżej głowy krowy.
Punkt czterdziesty pierwszy. Ucho. Znajduje się na głowie krowy, pod rogiem.

Druga ilustracja dotyczy ustawienia łopatki krowy. Widoczne są dwie grafiki stworzone w schematyczny sposób, jako obrys konturu. Pierwsza grafika obrazuje łopatkę ustawioną prawidłowo, a druga – łopatkę ustawioną stromo. Łopatki umieszczone są w podwójnych prostokątach, narysowanych linią przerywaną. Górna część łopatki składa się z dwóch głównych długich kości, a dolna – z dwóch długich oraz kilku mniejszych, które pełnią funkcję łącznika. Różnicę pomiędzy ułożeniem łopatki zauważyć można w górnej części. Ułożenie dwóch górnych kości na pierwszej grafice łączy się pod kątem mniej więcej dziewięćdziesięciu stopni i łagodnie dotyka dolnej kości długiej. Natomiast złączenie dwóch górnych kości na drugiej grafice przybiera obły kształt. Kości są bardziej wysunięte i wyżej połączone.
Obok każdej grafiki znajduje się interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Łopatka ustawiona prawidłowo. Punkt znajduje się przy pierwszej grafice.
Punkt drugi. Łopatka ustawiona stromo. Punkt znajduje się przy drugiej grafice.

Trzecia ilustracja dotyczy ustawienia miednicy krowy. Widoczne są trzy grafiki stworzone w schematyczny sposób, jako obrys konturu. Każda miednica umieszczona jest w siatce ułożonej z trzech prostokątów, narysowanych linią przerywaną. Pierwsza obrazuje miednicę ułożoną prawidłowo, z zadem poziomym, druga – miednicę z zadem przebudowanym, a trzecia – z zadem spadzistym.
Obok każdej grafiki znajduje się interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Prawidłowe, u krowy z zadem poziomym. Punkt znajduje się przy pierwszej grafice.
Punkt drugi. U krowy z zadem przebudowanym. Punkt znajduje się przy drugiej grafice.
Punkt trzeci. U krowy z zadem spadzistym. Punkt znajduje się przy trzeciej grafice.

Czwarta ilustracja dotyczy dwóch możliwych sposobów ustawienia zadu krowy. Stworzone są w schematyczny sposób, jako obrys konturu. Grafika z lewej strony przedstawia zad znacznie przebudowany i wznoszący się ku górze. Grafika z prawej strony przedstawia zad ścięty i lekko pochylony w dół.
Obok każdej grafiki znajduje się interaktywny punkt, po wciśnięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Zad znacznie przebudowany. Punkt znajduje się przy pierwszej grafice.
Punkt drugi. Zad pochyły, ścięty. Punkt znajduje się przy drugiej grafice.

Piąta ilustracja dotyczy kształtów wymienia. Widoczne są grafiki stworzone w schematyczny sposób, jako obrys konturu.
Obok każdej grafiki znajduje się interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Wymię miskowate o zwiększeniu międzypodudziowo‑brzusznym. Punkt znajduje się przy pierwszej grafice.
Punkt drugi. Wymię zwisająco‑piętrowe. Punkt znajduje się przy drugiej grafice.
Punkt trzeci. Wymię kuliste. Punkt znajduje się przy trzeciej grafice.
Punkt czwarty. Wymię zwisająco‑lejkowate. Punkt znajduje się przy czwartej grafice.
Punkt piąty. Wymię kuliste o zwiększeniu brzusznym. Punkt znajduje się przy piątej grafice.
Punkt szósty. Wymię zwisające asymetryczne i piętrowe. Punkt znajduje się przy szóstej grafice.
Punkt siódmy. Wymię zwisające o małej podstawie. Punkt znajduje się przy siódmej grafice.
Punkt ósmy. Wymię słabo rozbudowane. Punkt znajduje się przy ósmej grafice.
Punkt dziewiąty. Wymię zwisające wahadłowe o małej podstawie. Punkt znajduje się przy dziewiątej grafice.
Punkt dziesiąty. Wymię zwisające przeważone, szczelinowe. Punkt znajduje się przy dziesiątej grafice.

Szósta ilustracja dotyczy postawy kończyny przedniej. Widoczne są grafiki stworzone w schematyczny sposób, jako obrys konturu. Kończyna przednia w widoku z boku może przyjąć trzy pozycje. Gdy poprowadzona prostopadle do podłoża linia prosta, przechodząca przez środek nogi, pada mniej więcej w środku racicy, to postawa nóg jest prawidłowa. Kiedy poprowadzona prostopadle do podłoża linia prosta, przechodząca przez środek nogi, pada za racicą, to postawa nóg jest przedsiebna. Gdy poprowadzona prostopadle do podłoża linia prosta, przechodząca przez środek nogi, pada przed racicą, to postawa nóg jest podsiebna.
Obok każdej grafiki znajduje się interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Kończyna przednia widok boczny. Punkt znajduje się obok trzech grafik znajdujących się w górnej części ilustracji.
Punkt drugi. Prawidłowa. Punkt znajduje się w górnej części ilustracji, pod pierwszą grafiką.
Punkt trzeci. Przedsiebna. Punkt znajduje się w górnej części ilustracji, pod drugą grafiką.
Punkt czwarty. Podsiebna. Punkt znajduje się w górnej części ilustracji, pod drugą grafiką.
Punkt piąty. Kończyna przednia widok przedni. Punkt znajduje się obok trzech grafik znajdujących się w dolnej części ilustracji.
Punkt szósty. Prawidłowa. Punkt znajduje się w dolnej części ilustracji, pod czwartą grafiką.
Punkt siódmy. Przedsiebna. Punkt znajduje się w dolnej części ilustracji, pod piątą grafiką.
Punkt ósmy. Podsiebna. Punkt znajduje się w dolnej części ilustracji, pod szóstą grafiką.

Siódma ilustracja przedstawia postawę kończyny tylnej. Widocznych jest sześć grafik stworzonych w schematyczny sposób, jako obrys konturu. Pierwsza grafika przedstawia prawidłową postawę kończyn w widoku bocznym. Noga jest ustawiona prosto, lekko odchylona w prawo w okolicach kolana. Druga grafika przedstawia postawę podsiebną, czyli sankowatą, w widoku bocznym. W okolicach zadu noga znacząco skręca w lewo, a kolano jest dużo bardziej wygięte w prawą stronę. Trzecia grafika przedstawia postawę stromą w widoku bocznym. Noga odchodząca od zadu i tułowia jest bardzo szeroka i zwęża się ku dołowi. Kolano ostro uwypuklone. Czwarta grafika przedstawia prawidłową postawę kończyn w widoku tylnym. Nogi ustawione są prosto. Przechodzą przez nie dwie przerywane linie, które ukazują symetryczne ułożenie. Piąta grafika przedstawia postawę krowią w widoku tylnym. Nogi w górnej części są bardzo rozbudowane i znacznie zwężają się ku dołowi. Kopyta są wygięte w zewnętrzną stronę. Przez kończyny przechodzą linie, które ukazują krzywiznę nóg w ich dolnej części. Szósta grafika przedstawia postawę kabłąkowatą w widoku tylnym. Na pierwszy rzut oka postawa przypomina poprawną, ale w dolnej części kończyn nogi wywinięte są do wewnętrznej strony, łącznie z kopytami. Przez kończyny przechodzą linie, które ukazują krzywiznę nóg w dolnej części.
Obok każdej grafiki znajduje się interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Kończyna tylna widok boczny. Punkt znajduje się obok trzech grafik znajdujących się w górnej części ilustracji.
Punkt drugi. Prawidłowa. Punkt znajduje się w górnej części ilustracji, pod pierwszą grafiką.
Punkt trzeci. Podsiebna (sankowata). Punkt znajduje się w górnej części ilustracji, pod drugą grafiką.
Punkt czwarty. Stroma. Punkt znajduje się w górnej części ilustracji, pod drugą grafiką.
Punkt piąty. Kończyna tylna widok tylny. Punkt znajduje się obok trzech grafik znajdujących się w dolnej części ilustracji.
Punkt szósty. Prawidłowa. Punkt znajduje się w dolnej części ilustracji, pod czwartą grafiką.
Punkt siódmy. Krowia. Punkt znajduje się w dolnej części ilustracji, pod piątą grafiką.
Punkt ósmy. Kabłąkowata. Punkt znajduje się w dolnej części ilustracji, pod szóstą grafiką.

Interaktywna galeria zdjęć przedstawiająca objawy chorób zwierząt.

Pierwsza zakładka dotyczy najczęstszych chorób występujących u cielaków. 
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na głowę cielaka. Umaszczenie jasnobrązowe. Oczy małe, rozstawione szeroko. Po obu stronach głowy znajdują się odstające na boki podłużne uszy, w których umieszczono żółte kolczyki dla bydła. Są to etykiety z kodem kreskowym oraz numerem identyfikacyjnym, służące do znakowania zwierząt.

Pierwsza choroba to biegunka pokarmowa. Jest to choroba zakaźna. Może mieć podłoże infekcji bakteryjnej lub wirusowej, postać łagodną lub ostrą. Objawy to wydalanie luźnego lub całkiem wodnistego kału, czasem z domieszką krwi. Powodują odwodnienie i wydalanie elektrolitów z organizmu, a także osłabienie i spadek odporności zwierząt oraz zmniejszenie apetytu. Najczęstsze przyczyny pojawienia się biegunek to: błędy w żywieniu, niewłaściwe warunki utrzymania, brak higieny. Wśród przyczyn biegunek niezakaźnych możemy wymienić gwałtowne przejście z pasz płynnych na pasze stałe, karmienie zepsutymi paszami. Długotrwałe biegunki u cieląt mogą być przyczyną przypadków śmiertelnych.
Zdjęcie przedstawia popękaną i poranioną skórę.

Druga choroba to zapalenie płuc. Jest to choroba zakaźna. Zwykle rozpoczyna się od infekcji wirusowej związanej z obniżoną odpornością zwierzęcia, po czym przechodzi w infekcję o podłożu bakteryjnym. Kliniczne objawy zapalenia płuc u cieląt obejmują: temperaturę powyżej 39,5°C, zwiększone tempo oddychania i trudność w złapaniu powietrza, kaszel, wodnistą wydzielinę z nosa, która z czasem zmienia się w gęstą, ropną. We wczesnych stadiach infekcji zapalenie płuc u cieląt może być trudne do wykrycia: pierwszy objaw to temperatura, która zwykle pojawia się dobę do trzech przed pojawieniem się wykrywalnych objawów klinicznych. Zapalenie płuc u cieląt powoduje uszkodzenie tkanki płucnej i dróg oddechowych, co prowadzi do upośledzenia czynności płuc. W ciężkich przypadkach jest nieodwracalne i może skutkować śmiercią.
Zdjęcie przedstawia ospałego i osłabionego cielaka leżącego w zagrodzie. Umaszczenie białe. Po obu stronach głowy znajdują się odstające na boki podłużne uszy. Zwierzę w uszach ma umieszczone kolczyki dla bydła.

Trzecia choroba to szelestnica. Jest to choroba zakaźna spowodowana zarażeniem bakterią szelestnicy, zwykle przez przewód pokarmowy. Okres wylęgania trwa kilka dni, po czym pojawiają się charakterystyczne szeleszczące obrzęki, najczęściej w okolicach mięśni pośladkowych i lędźwiowych. Można zaobserwować również obrzęki węzłów chłonnych, wzrost ciepłoty ciała, wzrost tętna, duszność, kulawiznę. W ciągu kilku dni od chwili wystąpienia obrzęków następuje śmierć zwierzęcia. Leczenie jest mało skuteczne. Można nacinać obrzęki i przemywać je wodą utlenioną, podaje się również antybiotyk (penicylina). Jest to choroba zwalczana urzędowo zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zdjęcie przedstawia okolice pośladków cielaka. Na rozległym fragmencie wycięty został płat skóry. W tkance podskórnej występują galaretowate nacieki z wybroczynami. Krew jest skrzepła. Ranę otaczają brudnoczerwone, suche, pęcherzykowate obrzęki.

Druga zakładka dotyczy najczęstszych chorób występujących u krów.
Zdjęcie przedstawia głowę krowy. Umaszczenie brązowe. Okolice pyska w białawym kolorze. Pociągła głowa. Oczy małe, rozstawione szeroko. Po obu stronach głowy znajdują się odstające podłużne uszy. W jednym z nich umieszczono żółty kolczyk dla bydła. Jest to etykieta z kodem kreskowym oraz numerem identyfikacyjnym, służąca do znakowania zwierząt. Krowa posiada krótkie, lekko wygięte i ostro zakończone rogi.

Pierwsza choroba to bruceloza. To przewlekła choroba zakaźna wywoływana przez pałeczki Brucella abortus, wywołująca poronienia, zatrzymanie i zapalenie łożyska oraz zapalenie gruczołu mlekowego. Zakażenie następuje poprzez drogę pokarmową lub płciową. Objawy to poronienia w drugiej połowie ciąży. Rozpoznanie polega na wykonywaniu testów bezpośrednio wykazujących obecność pałeczek Brucella abortus – testów serologicznych i testów alergicznych. Teren krajów Unii Europejskiej, w tym Polski, uznaje się za wolny od tej choroby.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na przednie nogi krowy.

Druga choroba to gruźlica. Jest to choroba zakaźna wywoływana przez prątki Mycobacterium bovis, przenoszona najczęściej drogą kropelkową i atakująca układ oddechowy, rzadziej pokarmowy bydła. Na początku gruźlica rozwija się w węzłach chłonnych, potem rozprzestrzenia się w zakażonym organizmie. Objawy kliniczne są zróżnicowane i niespecyficzne, zwierzęta chudną lub następuje ograniczenie przyrostów oraz utrata kondycji. Zmiany gruźlicze są ogniskami w tkance płucnej lub innych narządów i są trudne do zlokalizowania. Z kolei zmiany w węźle chłonnym śródpiersiowym są duże i łatwe do rozpoznania. Typowe dla bydła jest wapnienie zmian gruźliczych. Rozpoznanie: śródskórna próba tuberkulinowa wykonywana przez lekarza weterynarii. Na terenie Unii Europejskiej, w tym Polski, choroba uważana jest za rzadką.
Zdjęcie przedstawia płuco chorego na gruźlicę zwierzęcia. Jest ono nacinane. Ogniska gruźlicze mają serowaty charakter. Wyglądają jak gęsta, lekko żółta wydzielina.

Trzecia choroba to kwasica żwacza. To choroba metaboliczna bydła wywołana nadmierną podażą pasz zawierających łatwostrawne węglowodany, na przykład pszenicy, kukurydzy, buraków cukrowych, wysłodków, jabłek. Kwasicę może wywoływać również nadmierne rozdrobnienie paszy. W mikroflorze żwacza pod wpływem nadmiaru cukrów dochodzi do namnożenia laseczek kwasu mlekowego oraz Streptococcus bovis, co obniża pH treści żwacza. Objawy to: zaburzenia koordynacji ruchowej, ataksja (krowa zachowuje się jak pod wpływem alkoholu), a następnie utrata apetytu, ślepota, osłabienie, biegunka. Ostry przypadek kwasicy jest zazwyczaj śmiertelny. Rozpoznanie rozpoczyna się od ustalenia podanych pasz oraz określenia pH żwacza. Zwierzę powinno mieć stały dostęp do wody. Leczenie: stosuje się płukanie żwacza i antybiotykoterapię.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na zad krowy. Z odbytu zwierzęcia wydobywa się półpłynny kał.

Czwarta choroba to ostre zapalenie strzyków. Jest to wirusowa choroba zakaźna, głównie młodych krów podczas pierwszej laktacji. Objawy to zmiany na strzykach, które przypominają odmrożenia i są z nimi mylone. Do zakażenia dochodzi przez sprzęt udojowy. Wirus wywołuje pęcherzyki, które szybko pękają, w ciągu 1–2 dni powstają z nich strupy i owrzodzenia. Zmiany mogą się zwiększać, a nawet doprowadzić do martwicy strzyka. Mleko, które pojawia się podczas dojenia, pogarsza proces gojenia, podobne zmiany jak na strzykach mogą wystąpić w obrębie jamy gębowej młodych cieląt, jeśli mają kontakt ze strzykami. Proces gojenia rozpoczyna się po około dwóch tygodniach. W leczeniu stosuje się jedynie terapię miejscową, polegającą na dezynfekcji zmienionych miejsc preparatami opartymi na jodzie i chlorze. Podstawową metodą zapobiegania jest odpowiednia dezynfekcja aparatów udojowych, również pomiędzy kolejnymi krowami.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na wymiona krowy. Skóra pokryta jest drobnymi pęcherzykami, strupami oraz owrzodzeniami.

Piąta choroba to porażenie poporodowe. Choroba ta inaczej nazywana jest gorączką porodową. Jest to ostre zaburzenie przemiany wapnia występujące w pierwszych dniach po porodzie. Najczęstszą przyczyną gorączki mlecznej jest nieprawidłowe żywienie mineralne krów w okresie zasuszenia. Pierwsze objawy kliniczne są mało specyficzne: drgawki włókien mięśniowych, osłabione przeżuwanie, następnie pojawiają się problemy z chodzeniem, zaleganie bez reakcji. Pełny objaw to krowa, która leży ze wzdętym żwaczem, nieregularny oddech, przyspieszona akcja serca. Leczenie obejmuje infuzję preparatów wapniowych oraz opiekę nad osłabionym zwierzęciem.
Zdjęcie przedstawia krowę o ciemnobrązowym umaszczeniu. Znajduje się ona w zagrodzie. Krowa leży na ziemi. Ma podkulone kończyny. Obok niej leży cielę o umaszczeniu czarno‑białym.

Szósta choroba to pryszczyca. To wysoko zaraźliwa choroba zakaźna wywoływana przez RNA wirusa o wysokiej zmienności antygenowej atakująca bydło, owce (które mogą być nosicielami wirusa) oraz trzodę chlewną. Wirus występuje w mleku, kale, innych wydzielinach oraz w płynie ze zmian pęcherzykowych, może też być przenoszony w powietrzu, na ubraniach czy sprzęcie przy określonych warunkach. W ciągu jednej lub dwóch dób zarażone może być całe stado. Objawy: ślinienie się zwierząt i kulawizna oraz pęcherze w pysku, na języku, na wargach, policzkach i na wymieniu. Rozpoznanie: badanie laboratoryjne krwi oraz płynów z pęcherzy. Choroba o niskiej śmiertelności, podlega obowiązkowi zwalczania zgodnie z przepisami Unii Europejskiej.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na pysk krowy leżącej na ziemi. Weterynarz w dłoni trzyma język zwierzęcia. Większość języka jest owrzodzona. Na jego powierzchni znajdują się duże pęknięte pęcherze.

Siódma choroba to tężec. Jest to zakaźna, ale nie zaraźliwa choroba centralnego układu nerwowego powstająca w wyniku zakażenia bakterią Clostridium tetani przy skaleczeniu lub zranieniu, ale bywa też następstwem drobnych urazów przy spożywaniu zbyt twardej paszy. Objawy to: sztywny chód, odgięty ogon, płytki oddech, wzdęcie, trudności w przełykaniu. Leczenie: antybiotykoterapia, bywa nieskuteczna.
Zdjęcie przedstawia krowę o umaszczeniu czarno‑białym leżącą bokiem na posadzce. Nogi zwierzęcia są wyprostowane, a głowa odchylona do góry.

Ósma choroba to krowianka. Wirusowa choroba zaraźliwa wywołana przez wirus ospy, przebiega zazwyczaj łagodnie. Okres wykluwania trwa od 4 do 8 dni. Objawy to wysypka na wymieniu przekształcająca się w pęcherzyki (wypełnione wydzieliną), a następnie w strupy, po odpadnięciu których pozostają blizny.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na wymiona krowy. Ich powierzchnia pokryta jest strupami oraz ciemnymi lub jasnymi grudkami.

Dziewiąta choroba to wypadanie pochwy. Wystawanie pochwy poza szparę sromową może mieć formę częściową lub pełną. Występuje przy naporze ze strony macicy lub żwacza, przy ciążach mnogich oraz nawracających biegunkach lub zapaleniach pęcherza moczowego. W niewielkim zakresie wpływa negatywnie na stan zdrowia krowy i przebieg ciąży, o ile nie występuje sześć lub więcej tygodni przed spodziewanym porodem, wtedy wymaga leczenia ze względu na ryzyko zakażenia. Leczenie obejmuje wprowadzenie na miejsce wypadniętej pochwy oraz zabezpieczenie przed ponownym wypadnięciem. Uzyskujemy to poprzez zakładanie na srom pętli, możliwe jest również chirurgiczne zmniejszenie rozwarcia szpary sromowej. Dodatkowo należy wyżej ustawiać zad krowy, na przykład za pomocą podestu z desek oraz zapewniać odpowiednią dietę zapobiegającą biegunkom.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na zad krowy. Ze szpary sromowej w dużej części wystaje pochwa zwierzęcia.

Dziesiąta choroba to ketoza. Choroba współczesnych krów, do której doprowadzono poprzez selekcję bydła w celu osiągnięcia maksymalnej produktywności. Objawy: podwyższone stężenie ciał ketonowych w tkankach i płynach organizmu przy wysokim stosunku białka do tłuszczu w mleku. Rozpoznanie: badanie określające stężenie kwasu beta‑hydroksymasłowego (BHB) w surowicy krwi w czasie wczesnej laktacji oraz badań moczu. Wyróżnia się kilka typów ketozy oraz jej postaci. Ketoza subkliniczna jest uznawana za najczęstsze zaburzenie metaboliczne u krów mlecznych, prowadzi do zmniejszenia produktywności, obniżenia apetytu, kondycji oraz płodności. Ketoza kliniczna w postaci wyniszczającej objawia się przede wszystkim spadkiem apetytu, krowy przestają pobierać pasze treściwe, a następnie pasze soczyste. W wydychanym powietrzu czuć charakterystyczny zapach ciał ketonowych. Postać nerwowa ketozy klinicznej objawia się nagle w postaci napadów: zgrzytania zębami, ślinienia się, zakłóceń koordynacji ruchowej, ślepoty, drgania i skurczy mięśni, parcia łbem. Leczenie polega na podnoszeniu stężenia glukozy we krwi. Zapobieganie to niedopuszczanie do nadmiernego otłuszczenia się krów w okresie laktacji oraz zasuszenia, co wymaga indywidualnie dobieranych dawek żywieniowych.
Zdjęcie przedstawia krowę, która leży w boksie ze słomą.

Jedenasta choroba to wzdęcie żwacza. Jest to choroba układu pokarmowego powodowana przez nadmiar gromadzących się gazów w żwaczu bez możliwości ich odbicia. Wyróżnia się wzdęcia ostre (szybki przyrost ilości gazów), które są bolesne i wywołują lewostronne rozszerzenie się powłok brzusznych, oraz przewlekłe (nawracające), przy których wykonuje się zabieg chirurgiczny lub zakłada się na stałe kaniulę. Wzdęcia rozróżnia się też jako pierwotne, które są wynikiem nieprawidłowej fermentacji, oraz wtórne, przy których pojawia się fizyczna przeszkoda uniemożliwiająca odejście gazów. Najczęściej wzdęcia żwacza występują u cieląt przekarmionych paszą treściwą o wysokiej zawartości białka.
Zdjęcie przedstawia krowę w metalowym ogrodzeniu, która przeżuwa siano.

Dwunasta choroba to zasadowica żwacza. Jest to choroba układu pokarmowego pojawiająca się w przypadku nadmiaru pasz wysokobiałkowych lub substancji białkopodobnych przy zbyt niskiej ilości włókna i węglowodanów. Choroba może mieć przebieg łagodny lub ostry, kiedy gwałtownie zmienia się pH żwacza. Objawy to: drżenie mięśni, konwulsje, płytki oddech. Leczenie obejmuje nawadnianie, płukanie żwacza, podawanie środków na niestrawność oraz odstawienie pasz treściwych.
Zdjęcie przedstawia leżące czarno‑białe krowy.