Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z audiobookiem i wykonaj kolejne polecenia.

Statuty Kazimierza Wielkiego

Rlep9RWt5PnWI
Nagranie dźwiękowe dotyczy statutów Kazimierza Wielkiego.
Źródło: Statut wiślicki Kazimierza Wielkiego, w: Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, PWN, Warszawa 1997, s. 181–182.
Polecenie 2

Wskaż na podstawie tekstu i wiedzy pozaźródłowej trzy motywy, które przyczyniły się do podjęcia przez króla Kazimierza Wielkiego inicjatywy kodyfikacji prawa.

R1Oi7qZFErWhx
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 3

Wyjaśnij, w jaki sposób i pod jakimi względami kazimierzowska kodyfikacja prawa różni się od współczesnych kodyfikacji prawa.

R9Vu9pNewBk8H
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 4

Zapoznaj się z mapą, a następnie wykonaj polecenia.

Rtc2Ogeh6xUd51
Mapa przedstawia Polskę Kazimierza Wielkiego. Ziemie odziedziczone przez Kazimierza Wielkiego po Władysławie Łokietku to ziemia poznańska z Poznaniem, ziemia kaliska z Gnieznem, Kaliszem, Wieluniem, ziemia sandomierska z Sandomierzem, Lublinem, Wiślicą, ziemia krakowska z Krakowem, Wieliczką, Olkuszem. Nabytki terytorialne w latach od 1333 do 1370 to Pomorze Zachodnie z Wałczem, Kujawy, ziemia dobrzyńska, ziemia płocka z Płockiem, ziemia przemyska z Przemyślem, Sanokiem, Ruś Halicka z Haliczem, Lwowem, Trembowlą, Krzemieńcem. Lenna polskie w 1370 roku ziemia łęczycka z Łęczycą, ziemia sieradzka z Sieradzem, Księstwo Chełmsko Bełskie, Księstwo Włodzimierskie, Podole z Kamieńcem Podolskim oraz miasta Warszawa, Rawa, Czersk. Granica Królestwa Polskiego w 1370 roku obejmowała wszystkie wymienione wcześniej tereny. Granica państwa zakonu krzyżackiego do 1343 roku obejmowała Gdańsk, Malbork, Królewiec, ziemię chełmińską, Kujawy, ziemię dobrzyńską. Kujawy przyłączono do Polski w 1343 roku, ziemię płocką w 1351 roku, północno wschodnią część Polski od granicy z państwem zakonu krzyżackiego w 1351 roku, ziemię przemyską w 1344 roku, Ruś Halicką w 1349 roku, Krzemieniec w 1366 roku, Pomorze Zachodnie w 1364 roku. Podole zhołdowano królowi Polski w 1366 roku, Księstwo Chełmsko Bełskie w 1366 roku, Księstwo Włodzimierskie w 1366 roku, ziemię sieradzką w 1339 roku, ziemię łęczycką w 1352 roku, Warszawę, Rawę, Czersk w 1351 roku, część ziemi poznańskiej w 1365 roku. Zamki i mury miejskie wzniesione przez Kazimierze Wielkiego znajdowały się między innymi w Poznaniu, Kaliszu, Wieluniu, Płocku, Łęczycy, Olkuszu, Krakowie, na ziemie krakowskiej, sandomierskiej, w Sanoku, Przemyślu, Lwowie, Haliczu, Trembowli. zamki i mury miejskie wzniesione przez Kazimierza Wielkiego: W celu wzmocnienia obronności kraju Kazimierz podjął na dużą skalę inicjatywę budowania zamków i fortyfikacji. Żaden z poprzedników króla nie wykazał się podobnym do niego rozmachem w tym zakresie. Inicjatywa ta zrodziła się pod wpływem doświadczeń podczas wojny z Krzyżakami, gdy stare drewniane grody nie były w stanie stawić oporu wrogowi. Kazimierz zbudował około 50 zamków w różnych regionach kraju. Miały one przede wszystkim służyć wzmocnieniu potencjału militarnego kraju na granicach, ale stały się również ważnymi centrami administracji państwowej, służyły manifestowaniu potęgi i zwierzchnictwa królewskiego.
Prócz budowania nowych zamków odnawiano stare. Najsłynniejsze powstały na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w celu obrony stołecznego Krakowa na wypadek zagrożenia ze strony południowej. Zbudowano je na wapiennych skałach na podobieństwo orlich gniazd i stąd wzięła się nazwa całego systemu umocnień – orle gniazda. Zamki wzniesione z inicjatywy Kazimierza były z reguły niewielkich rozmiarów, często składały się z dwóch części: zamku górnego i zamku dolnego, ewentualnie kaplicy i skarbca oraz – przede wszystkim – jednej lub dwóch wież.ważniejsze miasta: W czasach Kazimierza Wielkiego powstało około 130 miast, z których 70 – najwięcej – lokowanych było w Małopolsce, 20 w Wielkopolsce, po 10 na Kujawach, ziemi łęczyckiej i na Mazowszu oraz blisko 20 na zdobytej Rusi. Wszystkie lokacje przeprowadzane były w podobny sposób, według prawa niemieckiego, z nadaniem samorządu i wytyczeniem nowego układu przestrzennego. Nowe miasta miały głównie pełnić funkcje ekonomiczne, będąc centrami osadniczymi i miejscami wymiany handlowej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i międzyregionalnym i międzynarodowym. Dlatego król nadawał miastom szereg przywilejów, m.in. prawo składu zobowiązujące obcych kupców do wykładania na trzy dni swojego towaru oraz przymus drożny, który chronił polskie miasta przed ich omijaniem przez obcych kupców (którzy nie chcieliby podlegać prawu składu). Prócz tego nowo lokowane miasta pełniły funkcje polityczne, obronne oraz prestiżowe – wielu z nich król nadał swoje imię.
Aktywna polityka Kazimierza na polu organizowania życia ekonomicznego w miastach była z jednej strony spowodowana jego pragnieniem rozwijania państwa i podniesienia poziomu życia mieszkańców, a z drugiej chęcią maksymalizacji własnych zysków. Do największych miast należał pełniący funkcje stołeczne Kraków, z ludnością liczącą około 12 tys. mieszkańców. Na drugim miejscu plasowały się miasta liczące ponad 2 tys. mieszkańców, takie jak Lwów, Bochnia, Sandomierz, Poznań, Kalisz czy wreszcie Gniezno.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 5

Opisz, w którym miejscu powstał najgęstszy system fortyfikacji za czasów Kazimierza Wielkiego, i wyjaśnij jego lokalizację.

RYQppFRiCeATP
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 6

Wskaż obszar najbardziej zurbanizowany za czasów Kazimierza Wielkiego, a następnie wyjaśnij, z czego wynikał rozwój miast na tym terenie.

R1J8DhpeEMUnC
(Uzupełnij).
Polecenie 7

Na podstawie informacji zawartych na mapie omów, w jaki sposób król starał się zintegrować nowo przyłączone obszary z resztą swojego Królestwa.

RLkLhRYnOWA57
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
1
Pokaż ćwiczenia:
21
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z fragmentem tekstu źródłowego oraz ilustracjami, a następnie wykonaj polecenia.

Tekst

1

W Imię Pańskie, Amen. […] My, Kazimierz, Z Boskiej łaski Król Polski, tudzież Ziemi Krakowskiej, Sandomierskiej, Sieradza, Łęczycy, Kujaw i Pomorza Pan i dziedzic, powiadamiamy wszystkich obecnych, jako i przyszłe pokolenia mieszkańców, którzy powinni znać niniejsze postanowienie.

[…] Ponieważ chcemy państwa naszego warunki polepszyć i staramy się pożytki z Ziemi naszej Krakowskiej powiększyć i pomnożyć, po dojrzałej oraz zdrowej baronów naszych poradzie, obywatelom naszym Miasta Kazimierskiego, które z Pana naszego pomocą zaczynamy zakładać, i temuż miastu Kazimierzowi dajemy dla radości i rozkwitu prawo teutońskie, które zwą pospolicie magdeburskim prawem, przekazujemy i dajemy też pełne, wolne i wszechstronne prawo samorządu […].

A Cytat za: artykuł Lokacja miasta Kazimierza pod Krakowem, tekst dostępny: muzhp.pl [dostęp: 5.04.2022].

Ilustracja A

RO0Mv7jbBKvsd
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ilustracja B

RoBC6M6OUPofL
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R5ynGgpQCHwtL
1. Uzasadnij, że tekst dotyczy miasta, którego pieczęć ławnicza została ukazana na ilustracji 1. (Uzupełnij) 2. Określ, jakie motywy zadecydowały o fundacji nowego miasta (nie cytuj). (Uzupełnij) 3. Uzasadnij, odwołując się do informacji zawartych na ilustracji 2, że miastu temu zostało nadane prawo „teutońskie”. (Uzupełnij) 4. Wskaż, jakie jeszcze poza gospodarczymi funkcje miało spełniać miasto. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do elementów ikonograficznych zamieszczonych na ilustracji 2. (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 2

Przeanalizuj poniższą ilustrację i zapoznaj się z fragmentem opracowania historycznego, a następnie wykonaj polecenia.

R1iu3mAQ7z1ED
Źródło: Encyklopedia PWN, domena publiczna.
1
Jerzy Wyrozumski Kazimierz Wielki

Świadomie przyjęta i utrzymana przez kancelarię królewską [doktryna ta], oznaczała z biegiem czasu organizm polityczny państwa jako twór niezniszczalny i niemal ponadczasowy, stojący niejako ponad osobą monarchy, a będący odbiciem specyficznego układu stosunków, gdzie władca dzieli się władzą z wyrabiającym się przedstawicielstwem stanowym. […] Tak więc [doktryna ta] wynosiła ponad księstwa dzielnicowe, teoretycznie w granicach Polski Bolesławów, nie tylko osobę króla, ale również warstwę społeczną, predestynowaną do politycznej aktywności.

B Źródło: Jerzy Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Wrocław 1986, s. 171.
R1UmIjnTwnqor
1. Nazwij doktrynę polityczną opisaną we fragmencie opracowania. (Uzupełnij) 2. Rozstrzygnij, czy przedstawiona miniatura może stanowić ilustrację do scharakteryzowanej we fragmencie doktryny politycznej. Uzasadnij swoją odpowiedź. (Wybierz: Tak, Nie) (Uzupełnij).