Zmieniamy się czy nas zmieniają?

Zmiana to stały element życia społecznego. Ludzie na całym świecie doświadczają zmian społecznych, czyli zmian na tyle istotnych we wzorcach kulturowych oraz strukturze danego społeczeństwa, że ich skutkiem jest modyfikacja zachowań społecznych.

Niektóre społeczności doświadczają modyfikacji powoli, na przykład plemiona afrykańskie, inne – znacznie szybciej, chociażby Polacy w okresie transformacji. Pewne zmiany są planowane, na przykład przez władze, a inne dokonują się w wyniku jakichś wydarzeń. Podwyższenie standardu życia spowodowane rozwojem gospodarczym będzie przyjęte przez ludzi z entuzjazmem. Natomiast wprowadzenie małżeństwa par jednopłciowych może wywołać w społeczeństwie kontrowersje.

Zmiany te zależą od wielu czynników. Oto najważniejsze z nich:

Środowisko naturalne

Jest ono silnie powiązane ze społeczeństwem. Przykładowo, narody zamieszkujące wyspy lub wybrzeża mórz często stawały się społeczeństwami żeglarskimi. To właśnie ten czynnik miał wpływ na zmiany społeczne wśród Brytyjczyków, Portugalczyków oraz Hiszpanów. Obecnie mamy do czynienia z efektem cieplarnianym, co może zmienić proces uprawy ziemi lub zmusić niektóre społeczeństwa do zmiany miejsca zamieszkania.

Kultura

Na społeczeństwo ma wpływ zarówno kultura materialna, jak i niematerialna. Przykładem mogą być zmiany w życiu codziennym ludzi spowodowane wynalezieniem elektryczności i wielu innych technologii. Stały się one nowymi kanałami dystrybucji kultury. Muzyka i subkultury lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych doprowadziły do zmiany obyczajowości w wielu społeczeństwach. Poza tym o wpływie kultury na zmiany zachowań społecznych świadczyć też mogą nasze obyczaje, które w każdym pokoleniu są inne.

Demografia

Zmiany liczby ludności wywołują trwałe skutki dla społeczeństwa. Wzrost liczby ludności na świecie spowodował między innymi migracje ludzi ze wsi do miast i zmianę stylu życia – z powolnego wiejskiego na gorączkowy miejski. Zapaść demograficzna może z kolei doprowadzić do braku rąk do pracy i kłopotów z produkcją nawet najpotrzebniejszych dóbr. Do tego dochodzą także zmiany wywołane migracjami z terenów zagrożonych i ubogich. Duże skupiska imigrantów mogą tworzyć enklawy i też zmieniać oblicze danego społeczeństwa.

Hierarchia społeczna i konflikty

Według Karola Marksa klasowa struktura społeczna jest motorem zmian. Wynika to między innymi z nierówności społecznych, które nie wszyscy członkowie społeczeństwa akceptują. Do tego dojść mogą inne czynniki: podłoże rasowe, etniczne, religijne, a nawet różnice płci, które mogą wywołać konflikty.

Nauka i postęp techniczny

Nauka prowadzi do postępu technicznego, a ten jest źródłem zmian w społeczeństwie. Jako przykład mogą tu posłużyć środki transportu. Dzięki nim ludzie są bardziej mobilni, a świat się „kurczy”. To powoduje osłabienie lub utratę więzi z najbliższym sąsiedztwem, bo ludzie przeprowadzają się na drugi koniec kraju lub do innego państwa.

Działalność ludzi

Świat mogą zmienić zarówno działania jednostek, jak i całych grup. Postaci historyczne, takie jak Jezus Chrystus, Karol Marks czy Albert Einstein, wpłynęły na losy ludzkości. Podobnie jest z ruchami społecznymi. To zwykle spontaniczne działania ludzi, podejmowane właśnie w celu dokonania zmiany społecznej przez nacisk na władze, stosowanie niestandardowych sposobów działania, by zwrócić uwagę opinii społecznej na dany problem. Przykładami takich ruchów są między innymi czartyzm, luddyzm, socjalizm, feminizm, ruch praw obywatelskich Martina Luthera Kinga.

Zmiany społeczne mogą mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Wśród pozytywnych można wymienić wyższy standard życia, lepsze warunki pracy, powszechny dostęp do zasobów kultury, a wśród negatywnych – większe rozwarstwienie społeczeństwa.