Dramatopisarze ekspresjonistyczni

RfebXCecshRxH1

Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, czoło wysokie, nos duży. Mężczyzna ma wąsy i krótkie włosy. Ubrany jest w koszulę, kamizelkę i marynarkę.

Prekursorami ekspresjonizmuekspresjonizmekspresjonizmu w teatrze i dramacie byli August Strindberg i Frank Wedekind (Duch ziemi, Puszka Pandory), a w Polsce Tadeusz Miciński (Kniaź Patiomkin, Bazylissa Teofanu). Elementy bliskie poetyce ekspresjonistycznej można również odnaleźć w dramaturgii Wyspiańskiego. Jako wyraźnie określony prąd artystyczny, przejawiający się w malarstwie, literaturze, teatrze i filmie, ekspresjonizm rozwijał się w latach 1910‑1930 głównie w Niemczech. Tworzyli tam tacy dramatopisarze, jak Georg Kaiser, autor m.in. głośnej trylogii Gaz oraz dramatu Od poranka do północy, w którym posłużył się techniką stacyjną, a także Ernst Toller (Masse‑Mensch), Reinhardt Sorge (Der Bettler) i Walter Hasenclever (Syn). Oryginalnym ekspresjonistą był czeski pisarz Karel Čapek – autor sztuki R.U.R., w której po raz pierwszy pojawiło się słowo „robot”. Dramatopisarze ci sięgnęli po środki artystyczne, które wypracowali Strindberg i Wedekind – poetykę snu, technikę stacyjną, technikę powtórzeń. W ich utworach akcja rozpadała się na ciąg luźno powiązanych ze sobą obrazów‑epizodów, ukazujących zazwyczaj kolejne etapy życia bohatera lub projekcje jego podświadomości.

W początkowym okresie rozwoju ekspresjonizmu jego twórcy koncentrowali się na ukazaniu wewnętrznych przeżyć jednostki, snów i wizji odzwierciedlających ukryte w podświadomości pragnienia i konflikty. Po I wojnie światowej zmieniła się tematyka dramatu ekspresjonistycznego – autorzy przenieśli swe zainteresowanie z podświadomości jednostki na życie mas, a wśród głównych tematów pojawiły się rewolucje i przewroty społeczne.

Charakterystyka teatru ekspresjonistycznego

RDNVcpkrBSP1v1

Zdjęcie przedstawia okładkę dramatu Do Damaszku Augusta Strindberga. Ukazana jest na niej świątynia z wysoką wieżą, na której znajduje się zegar.

W spektaklach ekspresjonistycznych istotną rolę odgrywał reżyser‑inscenizator. Charakterystyczną cechą przedstawień było radykalne odejście od realizmu i naturalizmu – konkretne miejsca nie były iluzjonistycznie odtwarzane, lecz przedstawiane w sposób umowny, uproszczony. Przestrzeń sceniczną budowano często ze zdeformowanych brył, podestów i schodów, tworząc układy przestrzenne odbiegające od praw perspektywy. Ważną rolę w spektaklach ekspresjonistycznych odgrywało operowanie kolorowym światłem, określane czasem jako reżyseria świetlna. Taki sposób kształtowania przestrzeni budował na scenie atmosferę tajemniczości, nierzadko groteskigroteskagroteski i sennego koszmaru. Ekspresjoniści wprowadzili nowy styl gry, który zrywał z naśladowaniem rzeczywistości i psychologicznym prawdopodobieństwem – cechowała go gwałtowność, napięcie, emocjonalność, aktorzy wypowiadali swoje kwestie szybko, nerwowo. Gesty i ruchy często upodabniały ich do marionetek. Do najwybitniejszych reżyserów, którzy sięgali po estetykę ekspresjonistyczną, należeli m.in. Max Reinhardt, Wsiewołod Meyerhold, Erwin Piscator. Charakterystyczne elementy estetyki ekspresjonizmu – scenografię i sposób gry – można zobaczyć w niemieckich filmach tego nurtu, m.in. w Gabinecie doktora Caligari (1920) wyreżyserowanym przez Roberta Wiene.

R1bYKYllLLRao

Plakat filmowy przedstawia szczupłego mężczyznę w czerni o demonicznej twarzy, który przyklęka na lewym kolanie nad leżącą na wznak kobietą. Jej ciało jest ułożone na kształt krzyża. Nad postaciami znajduje się duża, paląca się latarnia, w oddali most, po którym idzie mężczyzna w cylindrze na głowie.

Słownik