Heiner Müller

Heiner Müller (1929‑1995) był niemieckim dramatopisarzem, eseistą oraz poetą. We wczesnej twórczości podejmował zagadnienia nazistowskiego dziedzictwa i konfliktów związanych z przemianami socjalistycznyminarodowy socjalizmsocjalistycznymi w NRDNRDNRD. Po krytyce ze strony władz, a także usunięciu ze Związku Pisarzy NRD, Müller zaczął tworzyć głównie sztuki paraboliczne, nawiązujące do mitologii oraz światowej literatury. Analizował w nich mechanizmy władzy i rewolucji (Filoktet 1964, Βbetadipus Tyrann 1967, Macbeth 1971, Hamletmaschine 1977, Der Auftrag 1979), łączył radykalną refleksję polityczną i historiozoficzną z awangardową formą (nawiązującą między innymi do twórczości Samuela Becketta).

Teatr postdramatyczny

Jest to pojęcie stosowane na określenie współczesnych utworów przeznaczonych do wystawienia na scenie, pozbawionych jednak elementarnych cech rodzaju dramatycznego. W tego rodzaju tekstach akcja zostaje zastąpiona opisem, bohaterowie – zestawem luźno związanych ze sobą wypowiedzi, a dialogi – monologiem, który zazwyczaj stanowi mieszankę rozmaitych cytatów oraz aluzji literackich i kulturowych. Często znika także tradycyjny podział na tekst główny i tekst poboczny. Poszczególne elementy utworu połączone są na zasadzie montażu lub kolażu, celowo tworzącego niespójną, otwartą strukturę. Teatr postdramatyczny przekraczał zatem wszelkie reguły klasycznie rozumianego dramatu.

RrYYgDRmeuzUr1

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę, który stoi przed mikrofonami i przemawia. Ma krótkie włosy z dużymi zakolami, lekko zarysowane zmarszczki na twarzy i ciemne okulary. W rękach trzyma kartkę. Ubrany jest w płaszcz. W tle znajduje się budynek z oknami.

Teksty zaliczane do tego nurtu zbliżają się do epiki i liryki, szczególnie za sprawą nasyconego metaforami poetyckiego języka. Mają one charakter „tekstów dla teatru”, jedynym elementem łączącym je z tradycyjnym dramatem jest bowiem intencja autora – przeznaczenie ich do wystawienia na scenie. To może  wiązać się z koniecznością adaptacji utworu, tak jak ma to miejsce w przypadku prozy czy poezji. W wielu przypadkach autorzy (jak np. Heiner Müller) odrzucają próby tradycyjnego inscenizowania swoich utworów, postulując traktowanie ich jako autonomicznych części spektaklu, przeznaczonych do recytacji i funkcjonujących nie na zasadzie dzieł literackich, lecz muzycznych.

W taki sposób teksty Müllera były wystawiane przez jednego z najwybitniejszych twórców współczesnego teatru, Roberta Wilsona. Jego twórczość reprezentuje nurt „antyliteracki”, charakteryzujący się ograniczeniem roli tekstu na rzecz wizualnych i muzycznych środków ekspresji. Spektakle Wilsona są pozbawione fabuły i rozwijających się w toku akcji postaci. Mają one charakter zmieniających się jak w kalejdoskopie, luźno ze sobą związanych, często symultanicznychsymultanicznysymultanicznych plastycznie wyrafinowanych obrazów. Słowo jako nośnik znaczeń schodzi w spektaklach Wilsona na dalszy plan i zostaje zdominowane przez bogatą scenografię, taniec, gest, ruch sceniczny i muzykę. Do najważniejszych spektakli Wilsona należą m.in. Deafman Glance (1970), A Letter of Queen Victoria (1974), Einstein on the Beach (1976), The Forest (1988), Don Juan Ultimo (1992).

Słownik