Ziemia nazywana jest błękitną planetą, ponieważ na zdjęciach satelitarnych dominującym kolorem jest niebieska powłoka Wszechoceanu, obejmującego 71% powierzchni globu.

Głównymi cechami Wszechoceanu, wyróżniającymi go z hydrosfery, są specyficzne właściwości chemiczne wody morskiej. Podstawową cechą wody oceanicznej jest jej zasolenie, czyli zawartość rozpuszczonych w wodzie soli. Przeciętnie w 1 kg wody morskiej rozpuszczonych jest 35 g soli, co odpowiada zasoleniu 35‰.

Woda morska jest roztworem uniwersalnym, zawierającym niemal wszystkie znane pierwiastki. Źródłem pierwiastków i związków chemicznych odnajdywanych w wodzie morskiej są głównie obszary lądowe. Obecne w wodzie substancje, pochodzą z wietrzejących skał. Wypłukane ze skał składniki, poprzez odpływ rzeczny lub podziemny, zasilają od milionów lat Wszechocean. Ogromne ilości różnorodnych związków uwalniane są do hydrosfery również podczas procesów wulkanicznych. Od XIX wieku dodatkowym źródłem substancji jest działalność rolnicza, przemysłowa, transportowa i turystyczna człowieka. Niektóre z trafiających do wód morskich związków chemicznych, mogą zagrażać środowisku przyrodniczemu oceanów.

Najbardziej powszechnymi składnikami wody morskiej są sole. Kryształy soli dodane do wody ulegają rozpuszczeniu i rozpadają się na jony. Mieszanie się wody rozprowadza te składniki w całej objętości Wszechoceanu. Wzajemne stosunki procentowe składników soli morskich są zatem w przybliżeniu stałe. Za charakterystyczny słony smak odpowiadają głównie chlorki, natomiast sole magnezowe nadają wodzie posmak gorzkawy. Głównym składnikiem wody morskiej jest – znany jako sól kuchenna – chlorek sodu, którego udział wynosi niemal 78%. Drugim pod względem proporcji jest chlorek magnezu z udziałem prawie 11%. Kilkuprocentowy udział mają również: siarczan magnezu, siarczan wapnia i siarczan potasu.

Pozostałe pierwiastki rozpuszczone w wodzie morskiej mają stężenia mniejsze niż jedna cząstka na milion. Z tego powodu określamy je mianem pierwiastków śladowych. Mimo niewielkiej ilości mogą odgrywać bardzo ważną rolę w procesach życiowych roślin i zwierząt. Do cennych mikroelementów należy między innymi jod, niezbędny człowiekowi do produkcji hormonów tarczycy. Od prawidłowego stężenia tych hormonów we krwi zależy między innymi prawidłowy rozwój i funkcjonowanie mózgu, układu nerwowego, mięśni, serca i nerek. Źródłem jodu dla człowieka są przede wszystkim spożywane ryby i owoce morza, które wchłaniają jod z wody morskiej. Związki jodu są również, choć w mniejszych ilościach, wchłaniane podczas inhalacji, czyli wdychania morskiego powietrza. Działają wówczas korzystnie na układ oddechowy.

Rozpuszczone w wodzie morskiej substancje mogą mieć dla człowieka również znaczenie gospodarcze. Najłatwiejsze do pozyskania z Wszechoceanu są sole. W procesie parowania zwanym też ewaporacją woda pod wpływem ciepła wyparowuje, natomiast sole krystalizują się. Szacuje się, że około jedna trzecia soli spożywczej pochodzi z tego źródła. Wielkie baseny ewaporacyjne można oglądać na południu Europy: w Hiszpanii, Portugalii, krajach Afryki oraz południowej Azji.

Wiele związków rozpuszczonych w wodzie morskiej, wykorzystywanych jest także bezpośrednio przez żyjące w niej organizmy, na przykład do budowy skorup, muszli czy pancerzy. Z pobieranych z wody soli wapnia, w ciepłych wodach, powstają ogromne konstrukcje raf koralowych. W chłodnych wodach natomiast budulcem szkieletów i skorup organizmów morskich jest głównie krzemionka.

Wraz z wodami rzecznymi do oceanów trafiają również substancje biogeniczne. Źródłem tych substancji są transportowane przez rzeki ścieki komunalne oraz wypłukane z pól nawozy sztuczne. W składzie chemicznym dostarczanej do oceanu wody występują związki azotu, potasu czy fosforu. Biogeny są pobierane z wody podczas wzrostu i rozmnażania roślin. Zbyt duża ich ilość w wodzie może jednak powodować niekontrolowany rozrost na przykład sinic, prowadząc do eutrofizacji zbiornika.

Wszechocean to miejsca życia roślin wodnych i zwierząt. Do utrzymania procesów życiowych organizmy potrzebują wymiany gazowej (w procesie oddychania zwierząt lub fotosyntezie roślin). Wszechocean jest więc „wodną atmosferą” dla wielu organizmów.

Dla zwierząt oddychających za pomocą skrzeli najważniejsza jest zawartość w wodzie tlenu. Najwięcej tlenu znajduje się w przypowierzchniowej warstwie, która z tego względu cechuje się na ogół bogactwem życia organicznego. O znaczeniu tlenu przekonujemy się, badając morza, które charakteryzują się utrudnioną wymianą i mieszaniem się wody. W izolowanych, pozbawionych tlenu głębokich basenach lub rowach oceanicznych, życie praktycznie zamiera. Takie miejsca określamy jako pustynie beztlenowe lub strefy martwej wody.

Tak jak dla zwierząt wodnych niezbędnym gazem jest tlen, taką rolę dla roślin odgrywa dwutlenek węgla. Rośliny wodne, podobnie jak ich lądowi krewniacy, przy udziale światła słonecznego przeprowadzają proces fotosyntezy. Z pobieranego dwutlenku węgla i wody wytwarzają związki organiczne oraz tlen. Dwutlenek węgla pochłaniany jest więc przez roślinność morską oraz wiązany podczas wytrącania węglanów. Wydzielany jest natomiast podczas oddychania roślin, zwierząt i bakterii. Tym sposobem znajduje się w ciągłym obiegu.

W odróżnieniu od innych gazów dwutlenek węgla łatwo wchodzi w reakcję z wodą morską. Odgrywa on w oceanach szczególną rolę – zapobiega gwałtownym zmianom kwasowości roztworu i utrzymuje stabilne warunki życia organizmów.

Wszystkie z wymienionych składników tworzą wyjątkowy roztwór – wodę morską, mieszaninę składników mineralnych, gazów, mikroelementów i zawiesin. Kiedy następnym razem będziesz wypoczywać nad morzem, pamiętaj, że to wyjątkowe miejsce wymagające tak samo jak atmosfera naszej szczególnej uwagi i troski. Ingerencja w ten delikatny mechanizm może oznaczać zaburzenie równowagi biologicznej Wszechoceanu.