W działania służące ochronie środowiska Morza Bałtyckiego oprócz powołanych do tego instytucji krajowych i międzynarodowych angażują się także organizacje pozarządowe. Jedną z nich jest World Wild Fund (w skrócie WWF). Posłuchaj fragmentów opracowanego przez WWF programu na rzecz ochrony Ekoregionu Bałtyckiego „Przyszłość Morza Bałtyckiego – tendencje rozwojowe”. Po wysłuchaniu nagrania wykonaj polecenia.
„…Morze Bałtyckie jest coraz bardziej zatłoczone, czego powodem są różne rodzaje działalności prowadzone na jego obszarze. W ciągu najbliższych 20 lat większość z nich ulegnie znacznej intensyfikacji, która zwiększy rywalizację o ograniczoną przestrzeń oraz zasoby morza i w konsekwencji może prowadzić do wzrostu konfliktów pomiędzy poszczególnymi sektorami działalności morskiej, działalnością człowieka i przyrodą […].
W chwili obecnej całkowita presja wynikająca z różnorodnej działalności człowieka przewyższa możliwości regeneracyjne ekosystemu. Aby zapewnić istnienie żywych zasobów morskich i naturalnych siedlisk przyrodniczych, jak również zagwarantować zrównoważone wykorzystanie morza przez człowieka, należy lepiej planować i zarządzać przestrzenią morską.
Rybołówstwo i transport morski to powszechnie znane sposoby wykorzystania przestrzeni Bałtyku, ale w morzu istnieje też miejsce na inne działania, takie jak produkcja i przekazywanie energii, wydobycie surowców, turystyka i rekreacja. Morze jest także magazynem nadmiaru szkodliwych składników biogennych i innych substancji pochodzących z rolnictwa, przemysłu oraz innych działań prowadzonych przez człowieka.
Znalezienie równowagi pomiędzy potrzebami natury gospodarczej, społecznej i środowiskowej jest wyzwaniem dla rządów państw regionu Morza Bałtyckiego. Na szczeblu krajowym powstały strategie w zakresie rozwoju gospodarczego i ochrony środowiska. Na szczeblu regionalnym, kraje członkowskie Komisji Helsińskiej zobowiązały się do poprawy stanu środowiska morskiego do roku 2021, w ramach Bałtyckiego Planu Działania. Na szczeblu europejskim, Ramowa Dyrektywa w sprawie Strategii Morskiej UE jest trzonem Zintegrowanej Polityki Morskiej w zakresie ochrony środowiska. Jej celem jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego mórz podlegających jurysdykcji UE do roku 2020 oraz ochrona zasobów niezbędnych dla działań o charakterze gospodarczym i społecznym na morzu […].
Pomimo istnienia powyższych konwencji i porozumień Morze Bałtyckie jest nadal jednym z najbardziej zagrożonych ekosystemów morskich na świecie. Eutrofizacja, przełowienie, zanieczyszczenie szkodliwymi substancjami oraz utrata bioróżnorodności są głównymi zagrożeniami dla Bałtyku. Ocena wykonana przez HELCOM udowodniła, że stan żadnego z akwenów bałtyckich nie może być oceniony jako dobry. Jednym z powodów takiego stanu środowiska Bałtyku jest brak integracji i działań skutkujących sprzecznymi decyzjami, które hamują wdrożenie dobrych inicjatyw. Dla przykładu, decyzje w sprawie zahamowania eutrofizacji są przeciwstawiane decyzjom w sprawie intensyfikacji praktyk rolniczych, mających negatywny wpływ na ekosystem Morza Bałtyckiego.
Przez wiele lat polityka i prawodawstwo morskie były ustanawiane w oparciu o potrzeby jednego sektora, często w odpowiedzi na nagle zaistniałą sytuację. W efekcie powstało wiele modeli zarządzania, często w oparciu o niespójne ramy prawne. Takie podejście nadal dominuje w zarządzaniu wykorzystaniem Morza Bałtyckiego na szczeblu lokalnym, krajowym i regionalnym.
Dotychczas przydział przestrzeni morskiej prowadzony był osobno dla potrzeb każdego sektora, w małym stopniu lub w ogóle, nie uwzględniając potrzeb innych sektorów, ogólnej presji wszystkich działań prowadzonych przez człowieka na środowisko, jak również wymagań w zakresie ochrony środowiska w odniesieniu do zdolności regeneracyjnych ekosystemu. Co więcej, nadal nie istnieje zintegrowane planowanie pomiędzy krajami regionu Morza Bałtyckiego przy podziale przestrzeni morskiej i zasobów.
WWF uważa, że zintegrowane, skoordynowane planowanie i zarządzanie wykorzystaniem Morza Bałtyckiego w oparciu o podejście ekosystemowe jest niezbędne do rozwiązania pilnych problemów. W obliczu wzrastającej konkurencji w wykorzystywaniu jego zasobów należy […] określić cele, dla wszystkich sektorów i krajów, precyzujące wizję Morza Bałtyckiego w przyszłości, jak również definiujące rodzaje i poziom wykorzystania Bałtyku przez człowieka, tak by odpowiadały zdolnościom regeneracyjnym ekosystemu. Dziś brakuje takiego holistycznego planu […].
Pomimo że Morze Bałtyckie jest jednym z najintensywniej użytkowanych akwenów morskich na świecie, żaden kraj nadbałtycki nie wdrożył w pełni zintegrowanej strategii zarządzania swoją przestrzenią morską. Zakres inicjatyw skierowanych na bardziej zintegrowane zarządzanie przestrzenią morską różni się znacznie pomiędzy dziewięcioma krajami nadbałtyckimi. Niewiele krajów nadbałtyckich wdrożyło prawodawstwo i strategie zarządzania, które pozwoliłyby skutecznie zastosować planowanie i zarządzanie wykorzystaniem morza w przestrzeni morskiej danego kraju i jego wyłącznej strefie ekonomicznej.
Z punktu widzenia ekosystemowego, stosunkowo mały akwen morski jakim jest Bałtyk nie może być traktowany jako zlepek stref należących do poszczególnych krajów. W większości aspektów Bałtyk stanowi jeden morski ekosystem i jako taki powinien być zarządzany. Z uwagi na powyższe, WWF uważa, że należy wdrożyć bardziej zintegrowane podejście do zarządzania przestrzenią morską w całym regionie bałtyckim.
WWF zaleca podjęcie następujących działań:
• Kierowanie procesem tworzenia zintegrowanego zarządzania przestrzenią morską należy powierzyć najwyższym szczeblom rządowym. Prawdziwa integracja nie nastąpi, dopóki proces będzie nadal prowadzony przez poszczególne sektory i ministerstwa.
• Szefowie rządów powinni uczestniczyć w definiowaniu wspólnych, zintegrowanych, zgodnych z podejściem ekosystemowym celów dla strategii zarządzania Morzem Bałtyckim. Oznacza to postawienie realistycznych celów dla wszystkich sektorów, mieszczących się w granicach wytrzymałości ekosystemu.
• Rządy poszczególnych krajów powinny podjąć działania w celu jasnego określenia granic wytrzymałości ekosystemu. Granice te mogą zostać określone w oparciu o kryteria dobrego stanu środowiska zdefiniowane przez Unię Europejską.
• Rządy poszczególnych krajów powinny ustanowić struktury zarządzania na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym w celu zagwarantowania integracji polityki morskiej oraz decyzji podejmowanych w ramach tej polityki.
• Każdy kraj nadbałtycki podejmie starania w celu ustanowienia jednej instytucji szczebla krajowego, w sposób całościowy odpowiedzialnej za koordynowanie działań odnoszących się do całego morza, jego zasobów oraz działalności, które mają miejsce na jego obszarze.
• Każdy kraj nadbałtycki ustanowi przepisy prawne, które zagwarantują wdrożenie zintegrowanego zarządzania wykorzystaniem morza na szczeblu sektorowym, administracyjnym oraz krajowym.
Zmierzenie się z ekologicznymi problemami Bałtyku może przyczynić się do lepszej integracji regionu bałtyckiego oraz stać się motorem dla osiągnięcia dobrobytu opartego o zasady zrównoważonego rozwoju...”.
Przyszłość Morza Bałtyckiego – tendencje rozwojowe; Program WWF na rzecz ochrony Ekoregionu Bałtyckiego