Ilustracja przedstawia mężczyznę w średnim wieku z siwymi, nieco dłuższymi włosami zaczesanymi do góry. Mężczyzna ma wysokie, odsłonięte czoło, ciemne brwi, piwne, duże oczy, prosty, duży nos, wydatne wargi. Mężczyzna siedzi na krześle o zdobionym oparciu, ręce oparte ma na stole. W prawej dłoni trzyma pióro, którym pisze coś na kartce, łokieć lewej ręki opiera o blat. Przed nim leżą poskładane kartki oraz stoi metalowy kałamarz. Mężczyzna ubrany jest w białą koszulę z żabotem i z mankietami wykończonymi haftowaną koronką.
RealizmrealizmRealizm jako określony prąd w literaturze pojawił się w połowie XIX w., jednak pierwsze utwory, w których stosowano technikę realistyczną, powstawały już wcześniej. Ważną rolę w ukształtowaniu się dramatu realistycznego odegrał Denis Diderot, autor Paradoksu o aktorze, który w swoich dramatach, a przede wszystkim w teoretycznych tekstach na temat teatru postulował odejście od charakterystycznego dla XVII‑wiecznej tragedii idealizmu i zbliżenie sztuki dramatycznej do życia. Podobne poglądy na dramat głosił również G.E. Lessing, autor Dramaturgii hamburskiej. Tendencje te doprowadziły do powstania nowego, odmiennego od komedii i tragedii gatunku, nazywanego dramatem mieszczańskim lub po prostu dramatem. Jego bohaterami byli mieszczanie, którzy zgodnie z zasadą stosowności mogli pojawiać się jedynie w komedii. Według Diderota postacie dramatyczne miała cechować typowość, przeciętność, a fabuła powinna przedstawiać wydarzenia i konflikty codzienne, bliskie życiu.
Ważnym elementem dramatu realistycznego było porzucenie wiersza na rzecz prozy i odejście od wyszukanego retorycznego języka, który został zastąpiony przez mowę potoczną. Postulaty te znalazły swoje odzwierciedlenie także w twórczości dramaturgów XIX w. Dążąc do odtworzenia rzeczywistości, nie stawiali oni sobie za cel jej kopiowania, ale zazwyczaj pragnęli ukazywać w krytycznym świe istotne problemy moralne i społeczne. W ich utworach realistycznej motywacji zdarzeń, opartej na prawdopodobieństwie życiowym, towarzyszyła analiza psychiki bohaterów. Konflikt w dramacie realistycznym miał charakter społeczno‑obyczajowy, moralny lub psychologiczny. Na akcję składały się wydarzenia tworzące ciąg przyczynowo‑skutkowy i rozgrywające się przeważnie w dość krótkim czasie. Na ogół sprowadzała się ona do jednego wątku, czasem dookreślanego przez wątki poboczne. Dążono również do zachowania jedności miejsca, przedstawianego z dbałością o realia. Liczba postaci była ograniczona, zazwyczaj nie przekraczała pięciu osób, bohaterowie często byli ze sobą blisko spokrewnieni.
RlhiQB5mIlQK11
Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę z siwymi włosami zaczesanymi do góry, siwymi bokobrodami oraz długą brodą przyciętą od dołu na prosto. Mężczyzna ma wysokie czoło z zakolami, siwe, krzaczaste brwi, prosty nos, wąskie, zaciśnięte usta. Na nosie ma okrągłe okulary w metalowej oprawie. Mężczyzna ubrany jest w ciemną marynarkę z szerokim, wykładanym kołnierzem oraz białą koszulę.
Zdjęcie przedstawiające Henryka Ibsena
Źródło: Julius CorneliusSchaarwächter, XIX wiek, domena publiczna.
Ważną rolę w rozwoju dramatu realistycznego odegrał Ibsen, który początkowo pisał sztuki bliskie dramatowi romantycznemu (Peer Gynt), a później tworzył dramaty realistyczne (obok Nory m.in. Podpory społeczeństwa) i naturalistyczne (Upiory), by następnie zbliżyć się do symbolizmu (m.in. Dzika kaczka). Antoni Czechow, inny wybitny realista (autor m.in. Wujaszka Wani, Trzech sióstr czy Wiśniowego sadu), także wzbogacał swoje utwory o elementy poetyckie i symboliczne. Pokrewnym realizmowi nurtem był naturalizmnaturalizmnaturalizm (zob. dramat naturalistyczny). Wzorzec gatunkowy wypracowany przez XIX‑wiecznych realistów, określany jako dramat właściwy lub obyczajowo‑psychologiczny, jest popularny do dziś.
Teatr realistyczny
Początki realizmu w teatrze wiążą się z romantyzmem, jednak prawdziwy przełom wiąże się z postacią księcia Jerzego II, który stworzył na swym dworze w Meiningen nowatorski teatr, w którym wystawiał klasyczny repertuar, przestrzegając zasady historycznej wierności realiom epoki, co przejawiało się zarówno w doborze kostiumów, jak również w scenografii. W teatrze Meiningeńczyków, opartym na zespołowej grze aktorskiej, działał Ludwig Chronegk, uważany za pierwszego reżysera we współczesnym znaczeniu tego terminu. Spektakle teatru z Meiningen oglądał Ibsen, który bywał również na próbach zespołu. Teatralna praktyka Mienigeńczyków wpłynęła na wybitnych twórców teatru utożsamianych z realizmem i naturalizmem: André Antoine’a, twórcy Théâtre Libre, a także Konstantego Stanisławskiego, którzy wystawiali m.in. utwory Ibsena.
R1RXkd3xawUGL
Ilustracja przedstawia mężczyznę i kobietę stojących przy okrągłym stole nakrytym brązowym obrusem z białym haftem. Na stole stoi prostokątny, wiklinowy koszyk z rzeczami zapakowanymi w szary papier. Obok koszyka stoi drewniany, kwadratowy pojemnik. Przy stole stoją dwa, drewniane krzesła, z ozdobnymi oparciami oraz tapicerowanymi siedziskami. Przy stole stoi para: mężczyzna i kobieta. Mężczyzna pochyla się nad kobietą i szepcze jej coś do ucha. Lewą dłonią trzyma ją za podbródek. Mężczyzna ubrany jest w czarny, przedłużany surdut, ciemne spodnie, białą koszulę oraz jasny krawat. Kobieta stoi bokiem do mężczyzny, ubrana jest w białą, długą suknię z długimi, bufiastymi rękawami oraz kwadratowym dekoltem. Włosy ma ciemne, długi, upięte z tyłu w kok z białą kokardą. W rękach kobieta trzyma chusteczkę. Za stojącą parą znajduje się niewysoki, okrągły stoliczek, na którym, na białej haftowanej serwecie, stoi malutka choinka.
Nora w teatrze SecondStory Repertory, 2010
Źródło: flickr / www.secondstoryrep.org, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.
RPF5jcYAEQ11p
Ilustracja przedstawia grupę ludzi stojących w pokoju. Na przodzie kobieta w średnim wieku w białej bluzce z długim rękawem i w czarnej, długiej spódnicy. Kobieta stoi na środku pokoju, na wzorzystym dywanie. Obok niej stoi szezlong z trzema, białymi poduszkami. Za nią stoi dwóch mężczyzn i kobieta. Mężczyzna z wąsami po lewej stronie ubrany jest w szary, długi płaszcz z szerokim, wykładanym kołnierzem. Obok niego młody mężczyzna i kobieta w czarnej sukni z bufiastymi rękawkami. Po prawej stronie brodaty mężczyzna w ciemnym fraku z białą koszulą, jasną kamizelką i muszką. Po lewej stronie stoją dwie kobiety i dwoje dzieci. Kobiety są ubrane w koszule i długie spódnice, na których mają założone fartuchy. Jedna z nich ma na głowie biały czepiec. Dwoje chłopców, jeden starszy, drugi młodszy. Młodszy ma białą koszulę, czarne spodnie do kolan i czapkę z daszkiem.
Nora w teatrze SecondStory Repertory, 2010
Źródło: licencja: CC BY-NC-ND 2.0.
Polecenie 1
Wysłuchaj nagrania. Następnie przeczytaj definicje deus ex machina i retardacji pochodzące z Encyklopedii PWN, a następnie opisz, jak są realizowane w dramacie Nora .
Zapoznaj się z treścią nagrania. Następnie przeczytaj definicje deus ex machina i retardacji pochodzące z Encyklopedii PWN. Opisz, jak są realizowane w dramacie Nora.
deus ex machina [łac., bóg z maszyny], teatr. dosłownie — bóstwo z (teatralnej) maszyny; nieoczekiwany wybawiciel; sztuczne rozwiązanie intrygi (w sztuce teatralnej lub powieści) przez nagłe wprowadzenie nowej osoby lub okoliczności.
RwR8y5QZ5yBlv
(Uzupełnij).
retardacja [łac. retardatio - opóźnienie, zwłoka], lit. chwyt kompozycyjny w utworze fabularnym, polegający na opóźnianiu biegu akcji, odwlekaniu rozwiązania konfliktu, w celu wzmożenia ciekawości odbiorcy.
Rz7zLavytgQ8T
(Uzupełnij).
Polecenie 2
Wyjaśnij, jakie elementy zastosowane w utworze Henryka Ibsena zbliżają go do klasycznej budowy dramatu.
R19D7ciAn6i83
(Uzupełnij).
RMP2p9N7nndGG
Nagranie dźwiękowe Streszczenie utworu.
Nagranie dźwiękowe Streszczenie utworu.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Słownik
idealizm ontologiczny (metafizyczny)
idealizm ontologiczny (metafizyczny)
przekonanie, że realnie istniejącą rzeczywistością jest tylko świat idei – wiecznych, niezmiennych, doskonałych wzorów wszystkich rzeczy materialnych, a świat materialny, poznawalny zmysłami jest jedynie odzwierciedleniem rzeczywistości idealnej
naturalizm
naturalizm
naturalizm (fr. naturalisme, łac. naturalis – przyrodniczy, naturalny, wrodzony) – prąd literacki powstały w 2. poł. XIX w., wykorzystujący osiągnięcia nauk przyrodniczych, związany z poglądami deterministycznymi i ewolucjonistycznymi, często operujący silnymi środkami wyrazu, niestroniący od szczegółowego opisywania scen drastycznych, ukazujący ludzi jako organizmy biologiczne. Utwory naturalistyczne były zbliżone do konwencji dokumentu, ich narracja fabularna sprowadzała się najczęściej do przedstawienia kwestii społecznych poruszanej w utworze. Naturaliści opisywali zazwyczaj życie niższych warstw społecznych w ich codziennym środowisku, ukazując takie problemy, jak brak higieny, edukacji, ucisk wyższych klas i niesprawiedliwość losu
realizm
realizm
(fr. réalisme) – w literaturze prąd spopularyzowany w prozie II połowy XIX wieku, dążący do jak najwierniejszego odzwierciedlenia świata znanego czytelnikowi z codzienności. Realiści opisywali wydarzenia, bohaterów i ich egzystencję w sposób reprezentatywny dla przedstawianej w utworze grupy społecznej