Przedstawiciele i założenia dramatu symbolicznego

R1BKAZDnnxZVz1

Ilustracja przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Postać pokazana jest od piersi w górę. Mężczyzna ukazuje prawy półprofil. Jest szczupły. Mężczyzna ma owalną twarz i dość wysokie czoło. jego brwi są grube i ciemne. Mężczyzna ma głęboko osadzone oczy. Jego nos jest długi i prosty. Postać ma sumiaste wąsy i krótką brodę. Włosy mężczyzny są szpakowate, krótkie i zaczesane na lewą stronę. Mężczyzna jest ubrany w koszulę i ciemny surdut. Na szyi ma zawiązany fontaź.

Dramat symbolicznysymbolsymboliczny ukształtował się pod koniec XIX w. w okresie rozkwitu symbolizmusymbolizmsymbolizmu. Przedstawiciele tego kierunku w malarstwie i poezji postulowali wyrażanie tego, co niewyrażalne, poprzez odwołanie się do wieloznacznych symboli. Prekursor tego nurtu, Stephane Mallarmé, był zwolennikiem rezygnacji z opisywania rzeczy wprost, postulując sugerowanie znaczeń. Główne założenia symbolicznej poetyki znalazły swój wyraz także w dramacie. Prekursorem na tym polu był Ibsen, który w Dzikiej kaczce (1884 r.) wzbogacił realistyczną poetykę dramatu, wyznaczając istotną rolę w strukturze utworu symbolowi i nastrojowości. Elementy te pojawiły się także w jego późniejszych utworach, takich jak Rosmersholm i Hedda Gabler.

Z symbolizmem w dramacie najczęściej kojarzony jest belgijski pisarz Maurice Maeterlinck, autor m.in. Peleasa i Melisandy i jednoaktówek Ślepcy, Intruz i Wnętrze. W jego utworach szczególne miejsce zajmuje nastrojowość, aura tajemniczości otaczająca często pozornie zwyczajne sytuacje i wydarzenia. Do dramaturgów tworzących pod wpływem symbolizmu należeli także m.in. Gerhardt Hauptmann jako autor Hanusi, Oscar Wilde jako autor Salome i William Butler Yeats. Dramat symboliczny zrywał z realizmem na rzecz poetyckości, onirycznościoniryzmoniryczności i wizyjności. Bohaterowie zostali uwolnieni od praw psychologii, stając się reprezentantami określonych idei, a realistycznarealizmrealistyczna motywacja zdarzeń ustąpiła motywacji metafizycznejmetafizykametafizycznej. Konsekwentnie rozwijająca się akcja w dramacie symbolicznym traci znaczenie na rzecz pogłębionej, wieloznacznej symboliki i nastroju poszczególnych, luźno ze sobą związanych scen. Dramaty symbolistów charakteryzuje synkretyzm rodzajowy i gatunkowy, często pojawiają się w nich elementy liryki, liczne nawiązania do dzieł literackich, malarskich i muzycznych, motywy mitologiczne biblijne, historyczne i legendarne, ludowość, baśniowość i fantastyka. Świat przedstawiony ma charakter symboliczny i metaforyczny, często bywa subiektywną wizją bohaterów, projekcją ich psychiki. Dramaty symboliczne nawiązują niekiedy w warstwie formalnej do rytuałów i ceremonii.

R1GeW9JjRwQWn

Ilustracja przedstawia portret kobiety. Postać siedzi na głazie. Ukazuje owalną twarz w całości. Kobieta ma niskie czoło, ciemne brwi i wąskie oczy. Patrzy na nas. Jej policzki są zarumienione, a usta wydatne. Jej włosy są siwe, być może oszronione. Są równo zaczesane na dwie strony i upięte nad uszami. Jest ubrana w suknię i wzorzystą pelerynę. Prawą dłoń przysuwa do podbródka. Trzyma w niej koniec półprzezroczystego szala. W lewej dłoni trzyma szarotki. U jej stóp klęczy młody, półnagi mężczyzna. W dłoniach trzyma drugi koniec szala kobiety. W tle ukazane są ośnieżone szczyty gór.

Charakterystyka dramatu symbolicznego

RcLLxlL6JR86v1

Fotografia przedstawia fasadę secesyjnej kamienicy. Po obu stronach szerokich drzwi umieszczone są tablice, na których wiszą teatralne afisze. Między drzwiami a tablicami, u góry umieszczone są głęboko oprawione, okrągłe okna. Na pierwszym piętrze znajdują się trzy wysokie okna z półprzezroczystymi szybami. Ozdobione są witrażami dekorowanymi kwiatowym motywem. Nad każdym oknem umieszczona jest rozeta o niewielkiej średnicy.

Symbolizm był jednym z ważnych nurtów Wielkiej Reformy Teatralnej. Ruch ten rozwinął się w Paryżu, gdzie działał Paul Fort, założyciel Théâtre d’Art, później prowadzonego przez A. Lugné‑Poëgo pod nazwą Théâtre de l’Oeuvre. Wystawiano tam utwory symbolistów, ale także m.in. farsę Alfreda Jarry’ego Król Ubu, prekursorską wobec dadaizmu i surrealizmu. Inscenizacje symboliczne charakteryzowały się odrzuceniem naturalistycznych tendencji do kopiowania rzeczywistości i dążeniem do syntetycznego ukazania jej głębszego, metafizycznego wymiaru. Istotnym elementem spektaklu był nastrój, który budowano za pomocą odpowiednio skomponowanej scenografii, stanowiącej spójną z pozostałymi elementami widowiska artystyczną całość. Ważnym środkiem kształtowania przestrzeni teatralnej było światło. Tworzeniu nastroju służyła także niezwykle ceniona przez symbolistów muzyka. Gra aktorska odbiegała od naturalistycznego naśladowania rzeczywistości, niektórzy, jak Maeterlinck lub wybitny reformator teatru E.G. Craig (twórca koncepcji tzw. nadmarionety), postulowali nawet zastąpienie aktora marionetką. Craig postulował także także tworzenie dzieła sztuki teatralnej jako poddanej artystycznemu zamysłowi symbolicznej jedności jego poszczególnych składników. Adolphe’a Appia głosił odrzucenie płaskich, malarskich dekoracji na rzecz trójwymiarowych konstrukcji architektonicznych i podkreślającego rolę muzyki i światła plastyczność gestu aktorskiego. Obie te koncepcje wpłynęły na praktykę teatralną symbolizmu. Do wybitnych reformatorów teatru należy zaliczyć również Wyspiańskiego.

RoeNu2D8IVmHV

Fotografia przedstawia dwóch mężczyzn stojących wewnątrz pomieszczenia. Są to postaci w sile wieku. Uśmiechają się. Mężczyzna ukazany po lewej stronie zakłada ręce na piersi. Drugi unosi prawą rękę, a lewą podpiera się o bok. Tańczy krakowiaka. Obaj są ubrani w krakowskie stroje. Na głowach mają rogatywki z pawimi piórami i stroikiem z kwiatów. Ubrani są w białą koszulę, ciemne kamizelki ozdobione motywem roślinnym oraz prążkowane spodnie wpuszczone w buty. W taliach mają zapięte szerokie, skórzane pasy. W tle ukazane są ściany pomieszczenia.

R6WJyAFHj4xEj

Fotografia przedstawia dwóch mężczyzn stojących wewnątrz pomieszczenia. Mężczyzna ukazany po prawej stronie, na pierwszym planie jest w sile wieku. Postać ukazuje owalną twarz w całości. Mężczyzna ma wysokie czoło i zmarszczone brwi. Jego nos jest prosty, Ma niewielkie wąsy. Jest ubrany w rozpięty płaszcz, spod którego wystaje wzorzysta kamizelka i spodnie w prążki. Lewą rękę opiera o blat stolika. W głębi, po lewej stronie stoi dojrzały mężczyzna. Na jego owalnej twarzy maluje się przerażenie. Ma uniesione brwi, szeroko otwarte oczy i otwarte usta. Na głowie ma perukę Jest ubrany w liberię. Unosi ręce. W tle, na ścianie wisi dywan, a nad wejściem do pomieszczenia obraz wyobrażający Matkę Bożą.

W swojej twórczości inspirował się on symbolizmem, łączył jednak te koncepcje m.in. z założeniami Wagnera, postulującego teatr jako syntezę wszystkich sztuk (muzyki, malarstwa, poezji), tworząc własną, oryginalną wizję teatru. Swoje koncepcje zawarł m.in. w Studium o Hamlecie. Dziełem Wyspiańskiego‑inscenizatora były m.in. Dziady, wystawione w Teatrze Miejskim w Krakowie w 1901 r.

Słownik