Halina Wasilewska Znaczenie przyjaźni w rozwoju psychospołecznym dzieci i młodzieży

Przyjaźń jako kategoria relacji między ludźmi

Egzystencja człowieka wymaga kontaktu z innymi osobami. Ludzie są istotami relacyjnymi. Człowiek żyje nie tylko dla siebie, także dla innych ludzi. W komunikacji interpersonalnej rodzi się człowieczeństwo, jeżeli każda z zainteresowanych osób jest otwarta na komunikat z drugiej strony. Może być to forma kontaktu bezosobowego i osobowego, w toku życia rodzinnego, szkolnego, towarzyskiego lub zawodowego. Kontakt pomiędzy co najmniej dwiema osobami, który wymaga wzajemności i współpracy, kiedy obie strony odsłaniają swoje wybory lub uczucia i postrzegają tę drugą ze zrozumieniem, jest formą komunikacji osobowej.

Dialog międzyludzki jest składnikiem zdrowia i elementem życia emocjonalnego. Istnieje sprzężenie zwrotne między samotnością ludzką a pracą serca, związek między dialogiem a zdrowiem fizycznym. Komunikacja synergiczna z ludźmi różniącymi się znacznie od nas jest drogą do twórczej zgody, pozwala zrozumieć, że ludzie różnią się między sobą umysłowo, emocjonalnie, psychologicznie. Komunikacja synergiczna stymuluje naszą kreatywność.

Konwersacja w życiu wymaga umiejętności językowych i zdolności niewerbalnej – kontaktu wzrokowego, dotyku, ekspresji ciała. Chodzi o rozumienie relacji między tym, co mówimy, a tym, co robimy w czasie mówienia. Istotna jest świadomość wzajemnego oddziaływania języka i percepcji, tego – co czujemy pod wpływem języka i jak język wpływa na naszą percepcję. Język, którym się posługujemy jest świadectwem tego, jacy naprawdę jesteśmy i czego chcemy.

Posługując się słowami równocześnie wpływamy na nasze zdrowie, angażując nasze zmysły i narządy. Używany język tworzy świat o pewnej strukturze wartości, który jest odpowiednio odbierany. Słowa wpływają na emocje i współdziałanie między ludźmi.

W komunikacji międzyludzkiej można wyróżnić postawy będące zaporami, przyczynami problemów w relacjach między ludźmi, są to: krytykowanie, poniżanie, podciąganie pod stereotyp, analizowanie – dlaczego ktoś zachowuje się tak, a nie inaczej, ocenianie, grożenie, odwracanie uwagi drugiej osoby od męczących ją problemów – gdyż brak nam umiejętności efektywnego słuchania. Są to reakcje, które mogą zablokować konwersację między osobami, prowadząc do obniżenia samooceny i motywacji partnera.

W komunikacyjnej aktywności ważne znaczenie ma dobre słuchanie, którego dowodem jest właściwa reakcja. Parafraza jest dowodem empatii i sposobem na powiedzenie rozmówcy, że nadajemy na tej samej fali. Bywa bardziej skuteczna, kiedy podtrzymujemy z rozmówcą kontakt wzrokowy. Jedną z części procesu komunikacyjnego jest słuchanie dialogiczne, polegające na skupieniu się na tym, co „nasze”. Jest to gra bez ustalonego zakończenia, powodująca zaangażowanie się wspólne z partnerami rozmowy na „tu i teraz”. Prowadzi do stworzenia wspólnych znaczeń, skutecznych i twórczych rozwiązań.

Komunikacja ujawniająca nasze Ja buduje relacje, które zwiększają intymność i wzajemne zrozumienie oraz odpowiedzialność za to, jak się czujemy. Posiadając zdolność do akceptacji naszych uczuć niechcianych – lęków, złości, osamotnienia – i w sposób otwarty komunikowania naszych doświadczeń innym ludziom, zdobywamy o sobie wiedzę nawzajem i budujemy most między dwoma różnymi światami. W ten sposób możemy doświadczyć stanu jedności.

Człowiek dąży do odkrycia własnej tożsamości, odkrycia sensu własnej niepowtarzalności, jako osoby – poprzez przemianę świadomości, zaufanie do własnych uczuć, otwartość na nowe możliwości. Nasz system wartości wpływa na obcowanie z innymi, głębokość relacji z drugim człowiekiem poprzez wyjście poza własne Ja. Przejawem otwartości w porozumiewaniu się jest negocjowanie, w którym udział biorą co najmniej dwie osoby – oddziałując na siebie, na swoją tożsamość, na to, kim są. Przyjaźń jest rodzajem relacji charakteryzującej się dobrowolnością, równością, pomocą, wspólną aktywnością i wsparciem emocjonalnym. Panowanie nad sobą, rozumienie potrzeb innych ludzi wynika z umiejętności emocjonalnych. Osoby dojrzałe uczestniczące w interakcji podlegają synchronii, wzajemnemu dostrojeniu się, koordynacji nastrojów, porozumieniu emocjonalnemu.

przy Źródło: Halina Wasilewska, Znaczenie przyjaźni w rozwoju psychospołecznym dzieci i młodzieży, „Nauczyciel i Szkoła” 2013, nr 1 (53), s. 85–86.