Komentarz do analizy
Trudno uwierzyć, że w przytoczonym fragmencie nie ma żadnego zdania, któremu można byłoby nadać status faktu. Wprawdzie znajdziemy w nim kilka zdań zawierających fakty, ale są one podane w dość szczególny sposób, który sprawia, że musimy je zaklasyfikować jako opinię. Spróbujmy kolejno przeanalizować zdania.
Rozpocznijmy od zdania: „Nie tylko ludzie sytuujący się po lewej stronie politycznego spektrum, lecz również ludzie centrum mówią, że kwestia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego jest paląca”. Z pozoru wydaje się, że zdanie jest faktem. Autor przecież opisuje, wymienia, nakreśla panującą sytuację. Odwołuje się zatem do czegoś, co realnie istnieje i co jest prawdą. Jednak zdanie zawiera ukrytą opinię, przedstawioną bardzo subtelnie choćby w wyrażeniach: „nie tylko ludzie sytuujący się” oraz „lecz również”, które są oceną. Zwodzi nas jednak konstrukcja zdania i jego oznajmujący tryb.
Kolejne zdanie to „Clinton jest reprezentantką establishmentu swojej partii”. Pozornie (może nawet bardziej wyraziście niż w przypadku zdania poprzedniego) nakreśla pewien wycinek rzeczywistości. Jednak słowo „establishment” jest wyrażeniem opinii, swego rodzaju zaklasyfikowaniem. Nie jest prostym stwierdzeniem faktu, takim jak to, że Clinton jest członkiem Partii Demokratycznej i osobą walczącą o nominację prezydencką.
Ostatnie zdanie, które warto szerzej rozpatrzyć, to: „Po raz pierwszy, odkąd mieszkam w USA [ćwierć wieku], moi studenci tryskają entuzjazmem, optymizmem i są żarliwie zaangażowani w życie polityczne”. Wyrażenie w nawiasie kwadratowym jest dodatkiem prowadzącego wywiad na etapie redakcji, dającym wyobrażenie, co kryje się za owym „odkąd mieszkam”. To jeszcze bardziej narzuca nam logikę zdania prezentującego fakt. Ale w rzeczywistości tak nie jest, o czym przesądzają przede wszystkim dwie kwestie. Po pierwsze, wyrażenie „po raz pierwszy” jest oceną, ponieważ to subiektywne odczucie autora. Po drugie, zjawiska, które opisuje, także mają osobisty charakter, choć mogły rzeczywiście zaistnieć. Dla przykładu porównajmy to ze zdaniem: „W realizowanych w tym roku badaniach 25 procent studentów na pytanie »Czy odczuwasz w sobie optymizm?«, zakreśliło odpowiedź »tak«. To więcej o 15 procent niż pięć lat temu. Widać wyraźnie, iż poziom optymizmu wzrasta”. Pomimo pozorów faktyczności tylko pierwsze dwa zdania z przytoczonej wypowiedzi są faktem, natomiast ostatnie jest opinią – w pełni zgodną z faktami, ale wciąż opinią. Moglibyśmy także dla ułatwienia rozpatrzyć zdanie trzecie zupełnie odrębnie: „Widać wyraźnie, iż poziom optymizmu wzrasta” – teraz z pewnością łatwiej dostrzec status tego zdania jako opinii.