Thomas Hobbes Lewiatan

Ostateczną przyczyną, celem czy zamiarem ludzi (którzy z natury rzeczy miłują wolność i władzę nad innymi), gdy nakładają na siebie ograniczenia (którym, jak widzimy, podlegają w państwie, są widoki na zachowanie własnej osoby i na bardziej szczęśliwe dzięki temu życie. To znaczy: widoki na to, że wydobędą się z nędznego stanu wojny, który jest nieuniknioną konsekwencją (...) przyrodzonych uczuć i namiętności ludzi tam, gdzie nie ma widzialnej mocy, która by ich trzymała w strachu i obawą kary zmuszała do dopełnienia zawartych ugód oraz przestrzegania (...) praw natury. Albowiem prawa natury (takie, jak sprawiedliwość, słuszność, skromność, miłosierdzie, krótko, czynienie innym tego, co byśmy chcieli, żeby nam czyniono) i przestrzeganie ich przez ludzi z własnej woli, bez przymusu wywieranego przez jakąś moc – to rzeczy przeciwne naszym przyrodzonym uczuciom, które skłaniają nas do stronniczości, pychy, zemsty i rzeczy temu podobnych. I ugody, bez miecza, są tylko słowami i nie mają mocy, by dać człowiekowi bezpieczeństwo. Dlatego też mimo praw natury (które każdy respektuje, gdy chce je respektować i gdy może to czynić bez ryzyka), jeżeli nie zostanie ustanowiona żadna moc albo zostanie ustanowiona nie dość wielka, by nam zapewnić bezpieczeństwo, to każdy człowiek będzie liczył na własną swą siłę i sztukę, gdy chodzi o zabezpieczenie się przed innymi ludźmi, i będzie to czynił prawnie. Wszędzie też, gdzie ludzie żyli małymi rodzinami, rabunek i grabież wzajemna były rzemiosłem; i tak dalece nie uważano tego za przeciwną prawu natury, że im więcej nagrabili, tym większy im to przyniosło zaszczyt.

[...]

(…) zgoda między ludźmi opiera się jedynie na na ugodzie, która jest sztuczna. Stąd też nie jest dziwne, jeżeli trzeba jeszcze czegoś innego (poza ugodą), ażeby uczynić ich zgodę stałą i trwałą. Tym czymś jest moc, która ich wszystkich wspólnie trzyma strachu i kieruje ich działaniami dla dobra powszechnego. Jedyną drogą do tego, żeby ustanowić taką moc nad ogółem ludzi, która by była zdolna bronić ich od napaści obcych i od krzywd, jakie sobie czynią wzajemnie, i która by przez to dawała im takie bezpieczeństwo, iżby swoim własnym staraniem i płodami ziemi mogli się wyżywić i żyć w zadowoleniu – otóż jedyną taką drogą jest przenieść całą ich moc i siłę na jednego człowieka albo na jedno zgromadzenie ludzi, które by mogło większością głosów sprowadzić indywidualną wolę ich wszystkich do jednej woli. A to znaczy tyleż, co: ustanowić jednego człowieka czy jedno zgromadzenie, które by ucieleśniało ich zbiorową osobę. I trzeba by też, by każdy uznawał i przyznawał, że jest mocodawcą wszystkiego tego, co uczyni lub sprawi, iż zostanie uczynione w rzeczach dotyczących wspólnego pokoju i bezpieczeństwa, ten, kto reprezentuje ich osobę; żeby więc każdy podporządkował swoją wolę woli tego reprezentanta i swój sąd o rzeczach jego sądowi. To jest czymś więcej niż zgodą czy zezwoleniem; to jest realna jedność wszystkich w jednej i tej samej osobie, powstała na mocy ugody każdego człowieka z każdym innym tak, jak gdyby każdy człowiek powiedział każdemu innemu: daję upoważnienie i przekazuję moje uprawnienia do rządzenia moją osobą temu oto człowiekowi albo temu zgromadzeniu, pod tym warunkiem, że i ty przekażesz mu swoje uprawnienia i upoważnisz go do wszystkich jego działań w sposób podobny. Gdy to się stanie, wielość ludzi, zjednoczoną w jedną osobę, nazywa się państwem, po łacinie civitas. I tak powstaje ten wielki Lewiatan, a raczej (mówiąc z większym szacunkiem) ten bóg śmiertelny, któremu, pod władztwem Boga Nieśmiertelnego, zawdzięczamy nasz pokój i naszą obronę. Przez to bowiem upoważnienie, jakie mu daje każdy poszczególny człowiek w państwie, rozporządza on tak wielką mocą i siłą mu przekazaną, że strachem przed tą mocą może kształtować wolę wszystkich tych ludzi i zwracać ją w kierunku pokoju wewnętrznego oraz wzajemnej pomocy przeciw wrogom zewnętrznym. I w nim tkwi istota państwa, które (…) jest jedyną osobą, której działań i aktów każdy członek jakiejś dużej wielości stał się mocodawcą, przez ugody, jakie ci ludzi zawarli między sobą w tym celu, by ta osoba mogła użyć siły ich wszystkich i środków, jak to będzie uważała za korzystne dla ich pokoju i wspólnej obrony. I ten, kto ucieleśnia tę osobę, nazywa się suwerenem; o nim się mówi, że ma moc suwerenną czy zwierzchnią, o każdym zaś innym człowieku, że jest poddanym.

Jean Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej

Główne znamię rzeczypospolitej, jakim jest prawo suwerenności, może istnieć właściwie tylko w monarchii, albowiem tylko jeden może być suwerenem w rzeczypospolitej. Jeśli są dwaj lub trzej, to żaden nie jest suwerenem, tym więcej, że żaden nie może dawać ani otrzymywać prawa od swego towarzysza. I chociaż imaginuje się ciało zbiorowe, złożone z kilku optymatów albo z ludu, jako dzierżące suwerenność, to przecież nie ma ona wcale prawdziwego podmiotu ani oparcia, jeśli nie ma jednego naczelnika z władzą suwerenną, który by łączył jednych z drugimi, bo nie może tego zrobić prosty urzędnik bez suwerennej władzy. I jeśli się zdarzy, że optymaci lub rody ludu są zwaśnione, jak to się często dzieje, to trzeba uciec się do rąk, do siły i chwycić za broń, jedni przeciw drugim. A chociażby większość była zgodna, to przecież może się wśród ludu zdarzyć, że mniejsza część będzie mieć kilka legionów i ustanowiwszy naczelnika, stawi czoło większej liczbie i odniesie zwycięstwo. Widzi się także trudności, jakie są i zawsze były w rzeczpospolitych ludowych i arystokracjach, gdy jedni trzymają jedną, a drudzy drugą stronę i są za równymi urzędnikami: jedni chcą pokoju, drudzy wojny, jedni chcą tego prawa, drudzy tamtego, jedni chcą tego tu naczelnika, drudzy tego tam. (...) Co więcej, w państwie ludowym i arystokratycznym największa część zawsze każe się słuchać, a jako że mądrzy i cnotliwi są wszędzie w mniejszej liczbie, w ten sposób najzdrowsza i najlepsza część jest zmuszona ugiąć się przed większą na życzenie jakiegoś bezwstydnego trybuna lub bezczelnego mówcy. Natomiast monarcha suwerenny może się przyłączyć do części najzdrowszej a najmniejszej i dokonać wyboru ludzi mądrych, sposobnych do spraw państwa.