Ziemia to młoda i ciągle aktywna planeta. Jej aktywność przejawia się w ruchach skorupy ziemskiej poruszającej kontynenty i wypiętrzającej góry, w procesach wulkanicznych oraz zjawiskach sejsmicznych. Każdego dnia tysiące ludzi przekonują się, że Ziemia, obok oblicza cudownej, „niebieskiej” planety, z jej uroczymi krajobrazami, osobliwościami przyrodniczymi, ma również drugie oblicze – niszczycielskiego żywiołu.

Trzęsienia ziemi to siła zdolna w ciągu kilku sekund diametralnie zmienić oblicze naszej planety. Z relacji z miejsc położonych nieopodal epicentrów w pierwszej kolejności dowiadujemy się o stratach materialnych i ofiarach ludzkich. Ich skala jest ogromna: w ostatnim stuleciu największą liczbę ofiar pochłonęły trzęsienia ziemi w południowych Chinach w 1976 roku, na Oceanie Indyjskim w 2004 roku oraz na Haiti w 2010 roku. W każdym z nich zginęło co najmniej 200 tysięcy ludzi. Wiemy także, że na początku XX wieku w trzęsieniu ziemi w północnych Indiach śmierć poniosło aż 350 tysięcy osób.

Zdjęcia z miejsc dotkniętych trzęsieniem ziemi ukazują przede wszystkim ogrom tragedii. Na fotografiach widoczne są popękane ściany budynków, zniszczone budowle, zburzone całe dzielnice miast. Na obszarach zurbanizowanych skutki wstrząsów zagrażają infrastrukturze gospodarczej. Zniszczone zostają drogi i linie kolejowe. Przerwane mogą być także linie wodociągowe, gazowe, energetyczne czy telefoniczne. Uszkodzenie gazociągów lub rurociągów może powodować powstawanie pożarów. Zjawiska wtórne, które są następstwem wstrząsów, często odpowiadają za większą liczbę ofiar niż samo trzęsienie ziemi. Większość z ponad 140 tysięcy ofiar trzęsienia w Japonii z 1923 roku to ofiary pożarów.

Ogromnym zagrożeniem, będącym skutkiem zjawisk sejsmicznych, są fale tsunami. Fale te mogą powstawać w wyniku różnych procesów, jednak większość z nich występuje jako zjawisko wtórne trzęsienia ziemi. Ryzyko powstania fali tsunami wzrasta, kiedy trzęsienie ziemi wydarzy się w strefie oceanu. Gwałtowne obniżenie lub podniesienie fragmentu dna oceanicznego wywołuje efekt rozchodzącej się we wszystkich kierunkach fali. Wygenerowana podczas wstrząsu energia przekazywana jest wodzie morskiej i w postaci fali tsunami zmierza ku wybrzeżu. W strefie brzegowej fala ulega spiętrzeniu i z ogromną siłą zalewa najbliżej oraz najniżej położone fragmenty lądu. Zaskoczeni pojawieniem się fali mieszkańcy, nie mają ani czasu, ani miejsca, gdzie mogliby się schronić. Fala tsunami, która w 2004 roku runęła na płaskie i gęsto zaludnione wybrzeża wschodniego Oceanu Indyjskiego, spowodowała śmierć ponad 230 tysięcy ludzi.

W raportach sporządzanych po silnych trzęsieniach ziemi wiele miejsca poświęca się liczbie ofiar, stratom materialnym i finansowym. Rzadko wspomina się natomiast o skutkach, które wystąpiły w środowisku przyrodniczym. Tymczasem wstrząsy mogą powodować zmiany w wielu sferach powłoki ziemskiej.

Trzęsienia ziemi pociągają za sobą zmiany w ukształtowaniu terenu. Fragmenty lądów i dna oceanicznego mogą przesuwać się względem siebie. Po wystąpieniu zjawisk sejsmicznych obserwuje się niekiedy pęknięcia gruntu, ciągnące się nawet na przestrzeni wielu kilometrów. Energia towarzysząca wstrząsom potrafi poszczególne fragmenty obszaru wynieść na wysokość kilkudziesięciu metrów lub przeciwnie – spowodować ich obniżenie czy zapadnięcie. Jeśli ma to miejsce na wybrzeżu, to może nastąpić wynurzenie dna morskiego lub zanurzenie lądu pod powierzchnią wody. W ten sposób zmienia się przebieg linii brzegowej.

Zmiany w ukształtowaniu terenu na lądzie mogą z kolei wywoływać zaburzenia w sieci hydrologicznej. Trzęsienie ziemi może spowodować podniesienie lub obniżenie poziomu wód gruntowych. W efekcie tego rzeki mogą zmienić koryto a jeziora utracić wodę.

Szczególne konsekwencje wywołują trzęsienia ziemi na obszarach górskich. Nawet lekki wstrząs potrafi naruszyć równowagę grawitacyjną skał i wywołać obrywy skalne czy osuwiska. Poruszone masy skalne mogą zatarasować doliny rzeczne, a przez to zatamować odpływ wód, powodując powstanie nowych jezior lub wodospadów. Z wysokich, ośnieżonych lub zlodzonych szczytów mogą natomiast schodzić lawiny śnieżne lub śniegowo-błotne, zagrażające niżej położonym miejscowościom.

Trzęsienia ziemi powodują szereg negatywnych skutków w środowisku geograficznym. Zniszczenia i straty mogą być wywołane bezpośrednio przez wstrząsy lub być ich pośrednim następstwem. Zjawiska sejsmiczne, ze względu na swój nieprzewidywalny charakter, odpowiedzialne są za ogromną liczbę ofiar. Z tych powodów trzęsienia ziemi zaliczane są do zjawisk katastroficznych.