Ochrona wód przed zanieczyszczeniami

Woda jest jednym z podstawowych elementów przyrody i czynnikiem decydującym o licznych przemianach na powierzchni Ziemi. Jako jej najważniejsze funkcje należy wymienić: udział w procesach geologicznych i klimatycznych, udział w powstaniu i utrzymywaniu życia na Ziemi, transport różnorodnych substancji, przenoszenie ciepła w przyrodzie, udział w wietrzeniu i korozji skał. Poza tym jest dominującym składnikiem tkanek roślinnych i zwierzęcych. Stanowi także środowisko bytowania licznych gatunków roślin, zwierząt i mikroorganizmów oraz przebiegu reakcji chemicznych i procesów fizycznych.

Źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych są przede wszystkim różnego rodzaju ścieki. Największą szkodliwość wykazują niewątpliwie odprowadzane do wód różnego rodzaju ścieki przemysłowe. Nie bez znaczenia pozostaje spływ powierzchniowy i spłukiwanie, które niosą zanieczyszczenia obecne w glebach. Na czystość wód powierzchniowych może mieć wpływ także kontakt z powietrzem atmosferycznym, a kolei wody podziemne ulegają skażeniu poprzez kontakt z zanieczyszczonymi wodami powierzchniowymi oraz z glebą, której cały brud przesiąka do warstw wodonośnych.

Największe niebezpieczeństwo dla wód stanowią:

– biogeny – azotany i fosforany, pochodzące ze środków stosowanych na masową skalę w przemyśle i rolnictwie, które przyczyniają się do procesu eutrofizacji;

– kwaśne opady powodujące obniżenie pH wody, czyli acidofizację;

– metale śladowe, takie jak kadm, stront, ołów, rtęć, które wywierają toksyczne efekty na organizmy żywe i stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi;

– różnego rodzaju związki organiczne – np. związki ropopochodne, pochodzące z przemysłu paliwowo-energetycznego, polichlorowane bifenyle, trwałe i niezwykle toksyczne związki, wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu.

Można wyróżnić cztery zasadnicze kierunki ochrony wód: ilościową, jakościową, bierną oraz czynną.

Ilościowa ochrona wód polega na prawidłowej ich eksploatacji, tak, aby zachowana została równowaga między zasilaniem a ilością czerpanej wody. Realizowana jest przez oszczędzanie wody np. poprzez wprowadzanie nowoczesnych technik produkcyjnych minimalizujących zużycie wody, tworzenie zamkniętych obiegów w zakładach produkcyjnych, uszczelnianie sieci przesyłowych, stosowanie oszczędnościowych metod melioracyjnych oraz ustalanie racjonalnego harmonogramu nawadniania, także przez retencję w zbiornikach wodnych czy przez gospodarowanie zlewnią tak, aby zwiększać naturalne możliwości gromadzenia wody lub jeszcze przez sztuczne wzbogacanie podziemnych poziomów wodonośnych za pomocą wtłaczania do nich wód powierzchniowych.

Jakościowa ochrona polega na zabezpieczeniu przed zanieczyszczeniem lub skażeniem. Realizowana jest przez ustalanie i kontrolę przestrzegania norm jakości ścieków i wód, instalowanie filtrów lub barier chroniących przed przedostawaniem się zanieczyszczeń do środowiska, odprowadzanie do gruntu wyłącznie ścieków oczyszczonych, poprawę stanu sanitarnego wokół kopalnych ujęć na wsi, a także ograniczenie szkodliwych skutków zmian obiegu wody, zwłaszcza podziemnej.

Ochrona bierna polega na tworzeniu tzw. stref ochronnych, czyli obszarów, gdzie obowiązują szczególne zasady lub zakazy dotyczące korzystania z wód, w których przyroda ma możliwość wrócić do stanu równowagi.

Natomiast ochrona czynna polega na stosowaniu zabiegów w celu przywracania wodom dobrej jakości. Dobrym przykładem tego może być usuwanie ognisk zanieczyszczeń, uzdatnianie lub oczyszczanie wody w gruncie, zmiana użytkowania gruntów, renaturyzacja lub rekultywacja.

Nadrzędnym celem Zrównoważonego Rozwoju dotyczącym zasobów wodnych jest zapewnienie wszystkim ludziom, w tym przyszłym pokoleniom, dostępu do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi.

Zgodnie z tymi założeniami, głównymi celami, jakie są stawiane ochronie wód, są:

– poprawa ich jakości m.in. poprzez redukcję zanieczyszczeń, likwidowanie wysypisk śmieci, ograniczenie stosowania szkodliwych substancji chemicznych i materiałów,

– ograniczanie zużywania wody do granic określonych możliwościami jej odtworzenia i oczyszczenia,

– podniesienie efektywności wykorzystywania wody we wszystkich sektorach,

– zapewnienie ochrony i odnowienie ekosystemów zależnych od wody,

– wdrożenie zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi,

– rozszerzenie międzynarodowej współpracy i wsparcie krajów rozwijających w takich działaniach jak: gromadzenie wody, odsalanie, efektywna gospodarka wodna, oczyszczanie ścieków, recykling i technologie ponownego wykorzystania wody,

– wzrost świadomości społecznej dotyczącej roli wody w przyrodzie i jej problemów, a także popularyzacja dobrych praktyk,

– uspołecznienie procesów podejmowania decyzji dotyczących lokalnego środowiska przyrodniczego.