Geneza powstania społeczeństwa informacyjnego
Społeczeństwo industrialne powstało dzięki przełomowym odkryciom technologicznym, które pozwoliły na intensyfikację produkcji dóbr i powstanie ośrodków przemysłowych. Do odkryć takich zalicza się wynalezienie maszyny parowej, silników spalinowych i elektrycznych, a także budowa elektrowni atomowych. Przemiany w przemyśle dokonywały się stopniowo w ciągu kilkuset lat i trwają cały czas. Kształtowanie się społeczeństwa informacyjnego również następowało stopniowo, a jego początki sięgają lat powojennych XX wieku. Kolebką społeczeństwa informacyjnego są Stany Zjednoczone, gdzie po II wojnie światowej olbrzymie wydatki pochłonęły prace Research and Developement Corporation. Niewątpliwym przełomem było wynalezienie Internetu, co miało miejsce jako efekt pracy ARparNET, czyli sieci, dzięki której instytucje wojskowe i cywilne mogły wymieniać się informacjami. Znany nam wszystkim protokół TCP IP powstał w 1982 roku, czyli prawie 40 lat temu. Internet jako sieć ogólnodostępna powstał w 1991 roku. Dalszy rozwój obejmował powstanie stron internetowych, odpowiedniego oprogramowania i systemów operacyjnych. Duży udział w rozwijaniu tych technologii miała także – obok Stanów Zjednoczonych – Japonia.
Marek Kęsy w swojej pracy pod tytułem „Społeczeństwo informacyjne w rozwoju cywilizacyjnym ludzkości” wskazuje na trzy główne przejawy społeczeństwa informacyjnego – technosferę, infosferę i socjosferę. Czym są? Według autora: „Informacja, wiedza i będące jej pochodną nowe technologie to nie tylko substytut surowców, materiałów i procesów działań realnych, ale przede wszystkim podstawa wymiernych oszczędności czasu, energii i ludzkiego wysiłku, który powinien być wykorzystany do tworzenia nowych, jeszcze bardziej wydajnych i sprawnych technologii”. Czym natomiast jest infosfera? Zastanów się co, poza oczywistymi czynnościami, robimy w ciągu dnia? Korzystamy z komputerów, smartfonów, potocznie mówiąc – surfujemy po sieci. W jakim celu? W celu poszukiwania informacji. Oczywiście olbrzymią w tym rolę odgrywa wcześniej opisany Internet. Rolę informacji w naszym codziennym życiu bardzo dobrze obrazuje pandemia koronawirusa w 2020 roku. Z jednej strony w Internecie mogliśmy szukać informacji na temat choroby, wskazanych zachowań, obostrzeń i tak dalej. Z drugiej zaś strony, dzięki rozwiązaniom informatycznym i za pośrednictwem Internetu, mogliśmy pracować zdalnie z domu, organizując spotkania, lekcje i konferencje w czasie rzeczywistym.
Innym wynalazkiem technicznym, który również wspiera formowanie się społeczeństwa informacyjnego, było wynalezienie telefonii komórkowej. Miało to miejsce również w Stanach Zjednoczonych w 1991 roku, w Polsce zaś ten sposób komunikowania dostępny był w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Obecnie niemal każdy posiada telefon komórkowy, który służy już nie tylko do prowadzenia rozmów, ale także do wysyłania wiadomości, poszukiwania informacji, a także do rozrywki. Te wszystkie przemiany technologiczne doprowadziły także do przemian relacji społecznych. Najnowszym odkryciem w zakresie telefonii komórkowej, który również zmieni sposób funkcjonowania społeczeństw, jest sieć 5G, która ma przyczynić się do powstania tak zwanego Internetu rzeczy (internet of things). O co w tym chodzi? Chodzi o to, aby urządzenia, z których korzystamy codziennie (pralka, lodówka, zmywarka, odkurzacz i wiele innych) były podłączone do sieci komórkowej, co ma umożliwić sterowanie tymi urządzeniami, lepsze ich wykorzystanie i dostosowanie do potrzeb indywidualnych użytkowników. Urządzenia te mają być wyposażone w karty SIM (takie jak w telefonach komórkowych). Prognozuje się, że w przyszłości takie rozwiązanie pozwoli na przykład na samodzielne dokonywanie zakupów na przykład przez lodówkę. W jaki sposób? Odpowiednio zaprojektowane lodówki, będą same kontrolować swoją zawartość i zgodnie z zapotrzebowaniem użytkownika zamawiać dla niego odpowiednie produkty w Internecie. Brzmi może nierealnie, ale takie rozwiązania są już dostępne.
Opisane wyżej przemiany techniczne i technologiczne wpływają w znacznej mierze na codzienne funkcjonowanie ludzi, całych społeczeństw, ale także miast. Być może kojarzysz pojęcie „smart city”, czyli inteligentnego miasta. Co to takiego? To miasto, w którym wykorzystuje się własne rozwinięte technologie do lepszego zarządzania nim i funkcjonowania. Popularnym rozwiązaniem w miastach jest system monitorujący komunikację publiczną, dzięki któremu wiemy, ile dokładnie będziemy czekać na najbliższy autobus, ponieważ system zdalnie monitoruje położenie autobusu, sytuację na drodze i na tej podstawie oblicza potrzebny czas. Innym przykładem może być zdalny odczyt zużycia wody czy energii w mieszkaniach. Do tej pory liczniki te sprawdzane były przez pracowników odpowiednich firm, co wymagało ich fizycznej obecności w budynkach mieszkalnych. Obecnie w wielu miejscach liczniki wyposażone są w nadajniki radiowe, służące do przesyłania potrzebnych informacji.