Gospodarka oparta na wiedzy (GOW) jest to rodzaj gospodarki, który skupia się na produkcji, dystrybucji i praktycznym wykorzystaniu wiedzy i informacji. W gospodarce opartej na wiedzy wyróżnia się zatem trzy główne obszary dotyczące informacji i wiedzy:

• produkcję,

• dystrybucję,

• wdrożenie.

Dostęp do wiedzy determinuje rozwój gospodarczy. W wyniku rozwoju GOW powstają nowe dziedziny usług. Dobrym przykładem może być rachunkowość, do której dołączyły poddziedziny: rachunkowość aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego.

Kapitałem ludzkimkapitał ludzkiKapitałem ludzkim określa się całość doświadczeń, umiejętności, wiedzy fachowej, postaw, motywacji oraz zdrowia człowieka i społeczeństwa, które wyznaczają ich zdolność do pracy, adaptacji do zmian w otoczeniu, a także możliwości wprowadzania i realizacji nowych rozwiązań. Kapitał ludzki to najcenniejszy z zasobów przedsiębiorstwa. Duży kapitał ludzki prowadzi do zwiększenia dochodów organizacji, stanowi część kapitału intelektualnego, będąc często jego najbardziej istotnym elementem.

Na innowacyjność i rozwój pozytywny wpływ mają:

• wysoko wykwalifikowana kadra niezbędna zarówno na etapie produkcji, jak i sprzedaży oraz obsługi klienta,

• sąsiedztwo uczelni i instytutów naukowo‑badawczych, które pracują nad nowymi rozwiązaniami technologicznymi i kształcą nowe kadry,

• wysoki poziom rozwoju infrastruktury transportowej (zwłaszcza lotniska i drogi) i związana z nim dostępność komunikacyjna,

• wysoki stopień czystości środowiska naturalnego (czysta woda i powietrze wymagane są w produkcji czystego krzemu czy półprzewodników, sprzyjają produktywności pracowników),

• duże zasoby finansowe na badania innowacyjne, wdrażanie etapu produkcji, modernizację procesu produkcji, reklamę oraz uwzględnienie tzw. kapitału ryzyka,

• atrakcyjny krajobraz zachęcający pracowników do spędzania wielu godzin w pracy i wpływający na efektywność pracy umysłowej.

Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które wytwarza informacje, gromadzi je i przekazuje, a następnie wykorzystuje. Wyewoluowało ono ze społeczeństwa przemysłowego. Społeczeństwo nazywamy informacyjnym, kiedy więcej niż 50% osób czynnych zawodowo zajmuje się przetwarzaniem informacji. Informacja stanowi bowiem towar, który można sprzedać, a następnie wykorzystać jako siłę napędową cywilizacji. Jako produkt wyróżnia się powszechnością i niską ceną. Społeczeństwo informacyjne cechuje się:

• sektorem usług rozwiniętym na wysokim poziomie (zwłaszcza: finanse, bankowość, informatyka, telekomunikacja, zarządzanie, badania oraz rozwój),

• wysokim wskaźnikiem skolaryzacji społeczeństwa,

• gospodarką opartą na wiedzy,

• wzrostem decentralizacji społeczeństwa,

• kreowaniem społeczeństwa otwartego, w którym polityka rządu podlega ocenie społecznej, bardzo duże znaczenie mają prawa jednostki oraz wolność zrzeszania się, droga do awansu społecznego jest otwarta,

• urozmaiceniem życia społecznego dzięki łatwiejszej komunikacjikomunikacjakomunikacji międzyludzkiej oraz łatwemu dostępowi do rozrywki,

• powszechnym dostępem do wiedzy i umiejętności informatycznych,

• powszechnym dostępem do internetu,

• powszechnym używaniem komputerów i urządzeń służących do wytwarzania, gromadzenia i przetwarzania informacji,

• otwartością, kreatywnością, urozmaiceniem życia społecznego,

• wysokim poziomem alfabetyzmu funkcjonalnego.

Poziom wiedzy technicznej i poziom rozwoju cywilizacyjnego kształtują sposób funkcjonowania każdego społeczeństwa. Nawet na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat obserwujemy zmianę funkcjonowania społeczeństw, co przejawia się między innymi coraz większym wykorzystywaniem technologii i urządzeń informatycznych w codziennym życiu. Dawniej, kiedy głównym filarem gospodarki było rolnictwo, mówiliśmy o społeczeństwach pierwotnych (agrarnych). Dalszy rozwój, w tym odkrycia technologiczne i naukowe, doprowadziły do ukształtowania się społeczeństwa przemysłowego (industrialnego). Dzisiaj przemysł tradycyjny odgrywa inną rolę i ustępuje miejsca albo przemysłowi wysokich technologii, albo usługom, w tym usługom zaawansowanym, kreatywnym, również wykorzystującym zaawansowane technologie.

Wzrost zamożności społeczeństw pobudza rozwój usług turystycznych, kulturalnych, gastronomicznych oraz handlu hurtowego i detalicznego, który oferuje szeroką gamę towarów. Dużą wagę przywiązuje się do rozwoju szkolnictwa wyższego i placówek naukowo‑badawczych współpracujących z zakładami przemysłu high‑tech. Wzrost znaczenia usług dla firm i biznesu z branży bankowości, finansów, marketingu, reklamy czy usług teleinformatycznych spowodował powstanie czwartego sektora gospodarki. Sektor ten bywa nazywany informacyjnym, gdyż w dużym stopniu związany jest ze zdobywaniem, przetwarzaniem i dostarczaniem informacji. W ten sposób kształtuje się społeczeństwo informacyjne, dla którego najcenniejszym dobrem jest informacja i technologia.

Należy pamiętać, że na rozwój społeczeństwa informacyjnego ma wpływ powszechna globalizacja, która jest procesem polegającym na poszerzaniu współzależności między poszczególnymi państwami i regionami oraz na gospodarczym i kulturalnym ujednolicaniu państw.

Rozwój zrównoważony jest koncepcją, zgodnie z którą nadrzędną zasadą obowiązującą przy realizacji różnorodnych potrzeb człowieka powinno być nieumniejszanie szans przyszłych pokoleń na zaspokojenie tych samych potrzeb.

Obecnie w rozwoju zrównoważonym zaznacza się przejście od ekonomii skali do ekonomii jakości, a wartość wiedzy stale zwiększa się. Kapitał ludzki obecnie pełni kluczową funkcję we wprowadzaniu zmian. W społeczeństwie informacyjnym oraz w rozwoju zrównoważonym to człowiek stawiany jest w centrum uwagi. W Strategii Zrównoważonego Rozwoju Polski do 2025 roku w wielu celach uwzględnia się zastosowanie nowych technologii informacyjno‑komunikacyjnych w gospodarce (np. przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu oraz dostęp do edukacji).

Należy zauważyć, że kształtowanie się społeczeństwa informacyjnego przynosi także zagrożenia, np. związane z wykluczeniem cyfrowym. Problem braku umiejętności wykorzystania informacji, braku możliwości zastosowania narzędzi informacyjnych oraz braku dostępu do infrastruktury informacyjnej w sferze społecznej może przyczynić się do obniżenia się poczucia bezpieczeństwa, zagubienia, poczucia niższości, wykluczenia wynikającego z braku dostępu do kultury, edukacji oraz usług. Ekonomiczne skutki tych zagrożeń związane są z obniżeniem konkurencyjności na skutek braku dostępu do informacji i braku możliwości szybkiego reagowania na zmiany, a zatem nierównych szans. Niebezpieczeństwa wynikające z wykluczenia cyfrowego można obserwować w skali lokalnej oraz globalnej.

Innym zagrożeniem pozostającym w związku z kształtowaniem się społeczeństwa informacyjnego jest nadużywanie technologii cyfrowych i informacyjno‑komunikacyjnych. Trzeba pamiętać również o niebezpieczeństwach związanych z tworzeniem się baniek informacyjnychbańka informacyjnabaniek informacyjnych (ang. filter bubble), a także dotyczących wykorzystywania, powielania i rozpowszechniania fałszywych bądź nieprecyzyjnych informacji.

Słownik