Giordano Bruno przed trybunałem inkwizycji.

Akta procesu

Oświadczam więc, że istnieją niezliczone poszczególne światy, podobne do naszej Ziemi, którą razem z Pitagorasem uważam za takąż samą gwiazdę, jak Księżyc, planety lub inne niezliczone gwiazdy. Wszystkie te gwiazdy uważam za światy. Mnogość ich jest nieograniczona. Tworzą one w nieskończonej przestrzeni nieskończoną naturę i to nazywam nieskończonym wszechświatem, w którym zawarte są niezliczone światy. W ten sposób istnieje dwojakiego rodzaju nieskończoność –nieskończona wielkość wszechświata i nieskończona mnogość światów, z czego pośrednio wynika zaprzeczenie prawdy opartej na wierze.

Giordano Bruno

O niezmierzonym wszechświecie i niezliczonych światach

[...] przestałem już sądzić pochopnie,

Iżby rzeczy z owego powodu, że są w większej od nas odległości,

Jakieś lepsze być miały lub gorsze, niźli wtedy, gdy są całkiem blisko,

[...]

A że, w jakim bym ziemi zakątku nie był, zawsze zobaczę, że Zachód

Oraz Wschód w odległości ode mnie leżą równej, że więc stale przede mną

Taki sam się roztacza horyzont, tu czy tam, bez najmniejszej różnicy.

Już wczoraj do sprawy podchodzę i zaczynam pojmować właściwość

Swego wzroku, która na tym polega, że on sam w taki sposób kształtuje

Postać świata tym, że wokół rozsyła wszędzie równe promienie, rozlany

Równomiernie we wszystkich kierunkach, z równą siłą się ku nim zwracając.

Mianowicie to on sobie przestrzeń ogranicza, a nie przestrzeń jego,

I w ten sposób sam przez się bez końca, dokądkolwiek się zwróci, ją chwyta.

Wzrok nie myli w tym względzie nas przeto, bo równymi, jak tylko potrafi,

Promieniami swój zasięg wyznacza i tej samej wciąż miary się trzyma,

Choćbym nie wiem gdzie poszedł. Zaś rzeczy parametrów ocenianie wszelkich

Po tym tylko, jak nam one się jawią, trzeba uznać za słabość rozumu,

Jak w przypadku wielu, którzy wierzą, że te oto spośród gwiazd są największe,

Które blisko są nas, i że gwiazdy dużo większe niż na oko wcale nie są.

Tak też wielu wierzyło, że Ziemia wszystkich rzeczy jest środkiem, gdy wszakże

Środek znajdą zarówno w całości, jak i w każdej części z osobna,

A z kolei tak samo część każda do ogółu się części odnosi.

Więc określoną krawędzią żadną nie kończy się niebo,

Ale ten region powietrzny i gwiazdy swobodnie się ciągną

Przez ogrom przestrzeni bezkresnej i stąd, że się zmysłom przykrótkim

Nie nastręcza to wszystko, co leży poza gwiezdnym sklepieniem być może,

Nie należy bynajmniej wnioskować, iżby tego po prostu nie było.

A choć Arystoteles każe uznać ten świat za ścieśniony

Krańcami stanowiącymi podłoże dla czasu w ogóle,

Tak dość jest podważających taką teorię dowodów,

[...]