hymn

1. Gatunek poet. związany genetycznie z publicznymi uroczystościami, zwłaszcza o charakterze obrzędowo‑kultowym, znany w różnych kręgach kulturowych (np. ind. Wedy, żydowskie psalmy); w Europie ukształtowany w staroż. Grecji; najstarszymi zachowanymi tekstami hymnów są tzw. Hymny homeryckie (VII–V w. p.n.e.), pieśni chóralne ku czci bogów, wykonywane przy akompaniamencie instrumentów, m.in. dytyramb, pean, oraz utwory gł. anonimowego autorstwa, przypisywane nieraz Pindarowi, Bakchylidesowi z Keos, Symonidesowi z Keos, Safonie. W średniowieczu gł. gat. chrześc. poezji liturgicznej, np. Te Deum laudamus, Stabat Mater, Veni Creator, Dies irae, Gaude Mater Polonia Wincentego z Kielc. Od czasów romantyzmu patetyczny utwór liryczny, gł. o treści etycznej, filoz., egzystencjalnej i swobodnej formie (np. utwory F. Hölderlina, Novalisa, V. Hugo, A. Mickiewicza, J. Słowackiego), na którego modelu zaważyła następnie zwłaszcza twórczość W. Whitmana i E. Verhaerena oraz poetów symbolizmu i ekspresjonizmu (G. Trakl, J. Kasprowicz, J. Wittlin).

2. Wokalny utwór muz. oparty na poet. gat. hymnu; hymnodię (śpiewanie hymnów) włączyło do obrzędów liturgicznych chrześcijaństwo; za twórcę szczególnie rozbudowanych, zwłaszcza w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, hymnodii Kościoła wschodniego (rozumianej też jako zbiór śpiewanych tam hymnów) jest uważany św. Efrem Syryjczyk; w obrządku Kościoła zachodniego hymny, przejęte z Kościoła wschodniego, pojawiły się w poł. IV w.; obecnie w liturgii rzymskokatol. używa się ok. 120 hymnów łacińskich; od ok. XIII w. komponowano hymny wielogłosowe (1589 Hymni totius anni G.P. da Palestriny); niektóre z hymnów były częściej opracowywane przez kompozytorów, zwłaszcza zbliżone do hymnów sekwencje: Dies irae (weszła do Requiem; wykorzystywano także jej pierwotną chorałową melodię, np. cytuje ją H. Berlioz w Symfonii fantastycznej) oraz Stabat Mater; hymnodia anglikańska znalazła wyraz gł. w gat. anthem i odzie, nieliturgicznych formach wok., których wybitnymi przedstawicielami byli m.in. H. Purcell i G.F. Händel.