Audiobook pt. Auspicja w starożytnym Rzymie: Starożytny Rzym. Rola augurów, zwanych także auspikami – ‘auspices’: Gdy ważna postać w starożytnym Rzymie musiała skonsultować się z bogami w istotnej sprawie państwowej, powierzała takie zadanie kapłanom, czyli augurom. Wróżyli oni na podstawie lotu ptaka, obserwacji kur, które w Rzymie były uznawane za święte, zachowań zwierząt, z przypadkowych znaków tj. skrzypnięcie krzesła, podmuch wiatru, który gasi lampę i wreszcie z przypadkowo wypowiedzianych słów… Ci, którzy posiadali auspicje, czyli mieli prawo do odczytywania znaków i dawania rad, posiadali równocześnie niezwykle zaszczytne zajęcie. Takie zaszczytne zajęcie należało do patrycjuszy. Patrycjusze gromadzili się w kolegia augurów, złożone z 3 patrycjuszy. Nie łatwo było się dostać do kolegium, bowiem augurów dobierano poprzez kooptację. Jak wiemy, kooptacja nie jest demokratycznym głosowaniem, tylko bardziej subiektywnym wyborem członków danej organizacji. Kandydat na nowego augura był wskazywany przez dwóch spośród starszych członków kolegium, następnie zaprzysięgano elektorów i inaugurowano uroczyście nowego członka. Wybór nowego augura do kolegium był zawsze okazją do wydania wystawnej uczty, oczywiście dla wszystkich pozostałych augurów. Generalnie wszyscy augurowie byli wobec siebie równi w uprawnieniach. Jedynym, co ich wyróżniało, był wiek. Zawsze to starszy augur głosował przed młodszym. Nie miał znaczenia nawet fakt, że ów młodszy piastuje wyższe stanowisko państwowe. Wśród augurów wyróżniał się jeden, jednak tylko z nazwy. Był to przewodnicy kolegium i zwano go magister collegii. Augurom bardzo zależało na tym, aby żyli ze sobą w zgodzie, jak w idealnej rodzinie. Dlatego nigdy nie wybierano na augura wroga któregoś z członków kolegium. Co najważniejsze, urząd augura sprawowało się dożywotnio, więc ciężko by było „w trakcie” pozbyć się wrogiego augura z kolegium. Augurowie mieli swoje insygnia, aby móc wyróżniać się nimi z tłumu. Nosili szatę publiczną, zwaną trabea, a w ręku dzierżyli laskę zagiętą u góry bez sęków , czyli lituus. Augurowie spisywali swoje nauki i obserwacje w księgach zwanymi libri augurales. Co wiemy o samych rytuałach „wróżbiarskich”, czyli auspicjach? Jak sama nazwa mówi: „auspicja” to nic innego jak specere avis, czyli spoglądać na ptaki! Głównym celem takiego obrzędu, było wywnioskowanie woli bogów z lotu wielkich ptaków drapieżnych, przede wszystkim orła, sępa oraz kilku innych gatunków. Auspicjum to rytuał rzymski o korzeniach praindoeuropejskich, czyli jak zgodnie twierdzili sami starożytni - są starsze niż sam Rzym. Obrzędy te są kojarzone z Latynami, czyli pierwszymi mieszkańcami miasta, jednak za mało prawdopodobne można uznać, że zostały przejęte od Etrusków. Sam Cyceron, który przecież był augurem, w swojej pracy De divinatione wskazał na różnice pomiędzy auspicjami, a systemem Etrusków i nie opisuje przepowiadania z zachowania ptaków u Etrusków. Same auspicja uprawiano poza Rzymem (w samej starożytnej Grecji), ale to właśnie Rzymianie spisywali i przekazywali kolejnym pokoleniom swoich augurów sposoby odczytywania poszczególnych znaków. Ponadto wierzono, że ta wiedza pochodziła od samego Jowisza, natomiast ptaki uważano za boskich posłańców. Poza Rzymem auspicja znano w Galii, Umbrii czy Azji Mniejszej. Zdecydowanie jednak najwięcej wiadomości o auspicjach mamy od Rzymian. To właśnie Rzymianie z drobiazgową dokładnością opracowali i spisali wszystkie rytuały dotyczące auspicjum. Taka precyzyjność była konieczna, ponieważ auspicja, sprawowane przez znanych nam już kapłanów – augurów, stanowiły połączenie ustroju Republiki Rzymskiej z jej religią państwową. Większość decyzji, jeśli nie wszystkie, jakie zapadały w Res Publica, wybory urzędników, wymagało inauguracji, czyli zatwierdzenia przez augurów z pomocą auspicjów. Auspicja miały orzec, że dana decyzja jest zgodna z wolą bogów albo przynajmniej nie wzbudza ich sprzeciwu. To na podstawie znaków z wróżb augurowie stwierdzali, czy dany dzień nadaje się do pełnienia urzędów dies fasti, czy też nie jest odpowiedni. Władza augurów była więc niemała. Swoimi decyzjami mogli bowiem nawet blokować posiedzenia komicjów ludowych.Naturalny podział auspicjów rzymskich na publiczne i prywatne. W starożytnym Rzymie naturalnie podzielono auspicja na: publiczne – publica i prywatne – privata: a) te publiczne, czyli dotyczące spraw państwa, nazywano po prostu auspicia. Tym obrzędom mogli przewodniczyć wyłącznie reprezentanci państwa – tylko oni mogli pośredniczyć między bogami a państwem. I chociaż wszyscy patrycjusze mogli odprawiać auspicja, to tylko patrycjusze sprawujący jakiś urząd mogli odprawiać owe auspicja publica. Rzymianie nawet „plan awaryjny” na czas, gdy nie było akurat żadnego patrycjusza sprawującego urząd. Wówczas auspicja przechodziły w ręce ogółu patrycjuszy. Moment ten miał swoją nazwę: auspicia ad patres redeunt. Przykładowo, taka sytuacja miała miejsce w czasach monarchii, gdy po śmierci króla patrycjusze wybrali tymczasowego władcę (interrex) i nadali mu prawo sprawowania auspicjów. W ten sposób ów interrex mógł pośredniczyć między bogami i państwem w wyborze nowego króla. Natomiast w czasach republiki, gdy unieważniono auspicja towarzyszące wyborom konsulów i odwołano ich z urzędów, patrycjusze skorzystali z interregnum do odnowienia auspicjów i przekazania ich nowym urzędnikom; b) te prywatne dotyczyły życia rodzinnego Rzymian. Rzymianie bowiem mieli potrzebę poradzenia się bóstw przed podjęciem ważnych decyzji. Rytuały i ceremonie rodzinne starożytnych Rzymian pilnie pielęgnowano i przekazywano z pokolenia na pokolenie. Zwracano uwagę na to, aby owe rytuały wykonywane były bardzo dokładnie i staranne. Na przykład zwykłe kaszlnięcie mogło przesądzić o powtórzeniu danej ceremonii. Jak łatwo można się domyślić, najczęściej odprawiano auspicja z okazji ślubu. Miało to również „klasowy” charakter, ponieważ obecność prywatnych auspicjów przy zawieraniu małżeństw była istotnym argumentem patrycjuszy przeciwko łączeniu się z plebejuszami. Twierdzili oni bowiem, że mogłoby to spowodować zakłócenie auspicjów publicznych i prywatnych. Prawdopodobnie te prywatne auspicja mógł prowadzić każdy patrycjusz, który potrafił stawiać templa i poznał sztukę augurium. Wówczas nie trzeba było korzystać z usług publicznych augurów (augures publici). Czy rzymscy augurowie próbowali nadużywać swej niemałej przecież władzy? Jak łatwo się można domyślić, jeśli w grę wchodzi ogromna władza, to w ślad za nią kroczą wszelkiego rodzaju nadużycia… W czasach II wojny punickiej rola augurów mocno wzrosła. Stało się tak przez to, że optymaci i popularzy zaczęli ze sobą mocniej rywalizować oraz rozpoczęła się walka o poprawę pozycji społecznej najbiedniejszych. W latach 50-tych I wieku a.Ch.n., plebejski trybun - Klodiusz Pulcher, zapowiedział radykalne reformy społeczne, które mogły zakończyć się rządami tłumu („ochlokracją”). Jednym z efektów pracy Klodiusza było wprowadzenie ustawy. Ustawa ta mówiła o tym, że wybory urzędników na zgromadzeniach ludowych, mogą być przerwane tylko z takiego powodu, że augurowie zauważą niekorzystnych znaki podczas obserwacji lotu ptaków i zjawisk atmosferycznych. No i stało się. Wybory urzędników w latach 54-53 a.Ch.n. zostały sparaliżowane. To wydarzenie pokazało dobitnie, jak polityka mogła być uzależniona od religii i augurów lub osób posiadających prawo interpretowania boskich znaków. Najciekawsze jest w tym wszystkim to, że ów Klodiusz Pulcher nie był inicjatorem w zakresie auspicjów. On jako trybun powołał się jedynie na dawną procedurę składania zgodności konsula, którego wybór odbył się pomimo niekorzystnych znaków na niebie, i którego to wybór mógł stać się obrazą dla Jowisza. Ponadto już w 150 roku a.Ch.n występowało prawo Aelia et Fufia. Prawo to pozwalało przełożyć obrady zgromadzenia na inny dzień, jeśli tylko tak „poradzili” augurowie. Co więc dalej stało się z auspicjami? Otóż po okresie schyłku, za końcowych lat republiki, auspicja wznowił Oktawian August. W końcu jednak zniesiono je na dobre po wprowadzeniu chrześcijaństwa, a tym samym zakazu uprawiania kultu pogańskiego. Za koniec auspicjów uznaje się więc IV wiek po narodzeniu Chrystusa.

Słownik łacińsko-polski.