RX9JIcXAAf0BQ1

Na ilustracji nowoczesna, zwarta, wysoka zabudowa na brzegu morza. Na pierwszym planie nowoczesna budowla złożona z elementów przypominających kształtem żagle.

1. Australia – położenie geograficzne

Australia jest najmniejszym kontynentem na Ziemi. Jej powierzchnia wynosi 7,7 mln kmIndeks górny 2², co stanowi zaledwie 5,2% ogólnej powierzchni wszystkich lądów na Ziemi. Zwarty blok lądu leży w całości na półkuli południowej, a przez jego środek przebiega zwrotnik Koziorożca.

RqHxpROhe4L5W1

Australia – mapa hipsometryczna

R1Zf8dAOGcHOE1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Australii i Oceanii. W lewym dolnym rogu mapy kontynent Australii, pozostałą część mapy zajmują wyspy. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Przeważają niziny i wyżyny. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Trójkątami oznaczono wulkany i podano ich nazwy i wysokości. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Najdalej na północ wysuniętym punktem Australii jest Przylądek Jork: 10°42'S. Z kolei na południe najdalej wysunięty jest Przylądek Wilsons Promontory: 39°05'S. Maksymalna rozciągłość południkowa wynosi ponad 3 tys. km.
Wschodnie i północne wybrzeże Australii oblewa Ocean Spokojny, a wybrzeża południowe i zachodnie – wody Oceanu Indyjskiego. Australia ma raczej słabo rozwiniętą linię brzegową. Jedynymi większymi zatokami są leżąca na południu Wielka Zatoka Australijska i wcinająca się między dwa półwyspy – Ziemię Arnhem i Półwysep Jork – Zatoka Karpentaria. Do Australii zalicza się też wyspę Tasmanię oddzieloną od głównego lądu Cieśniną Bassa. Zwartość lądu i położenie geograficzne wpływa na cechy środowiska przyrodniczego tego najbardziej odosobnionego kontynentu na świecie.  

RNAk9swCf1cfD1

Na zdjęciu brzeg zbiornika wodnego, cypel, na który prowadzi wąski mostek. Na brzegu tablica informacyjna.

R1b9GOPcdno9D1

Na zdjęciu satelitarnym kontynent Australii, dużo niebieskiego tła (ocean). W oddali fragment lądu Ameryki Środkowej i Południowej.

R9ISf9ZcAxTvT1

Na zdjęciu fragment zatoki, plaża piaszczyste wydmy porośnięte roślinnością, na pierwszym planie gęsty las.

2. Cechy środowiska przyrodniczego Australii

Australia jest lądem równinnym i mało urozmaiconym pod względem ukształtowania powierzchni. Średnia wysokość terenu wynosi tam zaledwie 292 m n.p.m. Na mapie hipsometrycznej Australii doskonale widoczne są trzy wielkie formy ukształtowania powierzchni.

RRz9HaHJGh9xB1

Na zdjęciu satelitarnym kontynent Australii, widoczne tereny zielone nad brzegiem morza i brunatne oraz żółte wewnątrz kontynentu. Rozczłonkowana linia brzegowa na wschodzie kontynentu.

Największym regionem zajmującym zachodnią część kontynentu jest Wyżyna Zachodnioaustralijska. Wznosi się ona na wysokość od 300 m n.p.m. do 600 m n.p.m. Charakterystycznym elementem ukształtowania powierzchni są tam rozległe obniżenia terenu, które zajmują pustynie i półpustynie. We wschodniej i północnej części regionu leżą pasma górskie zbudowane z odpornych skał, sięgające do 1500 m n.p.m. W środkowej i wschodniej części lądu leży Nizina Środkowoaustralijska rozciągająca się szerokim pasem od Zatoki Karpenteria na północy po Wielką Zatokę Australijską na południu. Środkową część tego regionu zajmuje Wielki Basen Artezyjski. 

RUtYVkHwnH5zx1

Na ilustracji basen artezyjski – niecka o specyficznym układzie warstw skalnych, na przemian przepuszczalnych – warstw wodonośnych i nieprzepuszczalnych. Wody artezyjskie występują między dwiema warstwami skał wodoszczelnych i pod ciśnieniem hydrostatycznym wydostają się na zewnątrz przez studnię artezyjską.

Wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii ciągnie się stary masyw Wielkich Gór Wododziałowych. Stoki górskie są tam łagodne, a linię grzbietową tworzą wyrównane wierzchowiny leżące na wysokości od 800 m n.p.m. do 1800 m n.p.m. Najwyższym pasmem są Alpy Australijskie przekraczające 2 tys. m n.p.m., w których znajduje się najwyższy szczyt Australii – Góra Kościuszki o wysokości 2230 m n.p.m. Nazwę nadał jej Paweł Edmund Strzelecki – polski badacz południowo‑wschodniej części tego kontynentu.

Zapewne udało ci się rozwiązać zadanie umieszczone w pierwszej części tematu i wiesz, że 22 grudnia na półkuli południowej rozpoczyna się astronomiczne lato, a Słońce góruje wówczas na zwrotniku Koziorożca. Tak więc położenie geograficzne Australii powoduje, że najcieplejszym miesiącem jest styczeń, a najchłodniejszym – lipiec. Pozostałymi czynnikami klimatotwórczymi są:

• zwartość lądu leżącego między równoleżnikami 11°S a 39°S, symetrycznie względem zwrotnika Koziorożca;

• bariera górska wzdłuż wschodniego wybrzeża;

• rozległy, wyrównany obszar kontynentu w części zachodniej i środkowej;

• układ prądów morskich – zimny prąd opływający wybrzeże zachodnie, ciepły prąd płynący wzdłuż wschodniego wybrzeża;

• cyrkulacja atmosferyczna charakterystyczna dla strefy międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej.

  RfJzgA8EljjNI1

  Ilustracja przedstawia mapę typów klimatu w Australii i Oceanii. Kolorami oznaczono typy klimatu, układają się one pasami o przebiegu równoleżnikowym. Wzdłuż równika klimat równikowy wybitnie wilgotny (obejmuje Nową Gwineę) i podrównikowy wilgotny (północna część Australii). Na zwrotniku Koziorożca klimat zwrotnikowy suchy i zwrotnikowy wilgotny (tylko na wschodnim wybrzeżu). Na południe od zwrotnika Koziorożca klimat podzwrotnikowy suchy, a dalej w kierunku południowych wybrzeży – podzwrotnikowy wilgotny. Na południowych krańcach Tasmanii i Nowej Zelandii klimat umiarkowany ciepły wilgotny. Wzdłuż wybrzeży kontynentu strzałkami przedstawiono prądy morskie. Zimne prądy płyną równoleżnikowo wzdłuż południowych wybrzeży z zachodu na wschód i wzdłuż zachodnich wybrzeży od zwrotnika Koziorożca w kierunku północnym. Ciepłe prądy płyną na wschodnim wybrzeżu od równika w kierunku południowym. Na mapie południki i równoleżniki. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie. Z lewej strony mapy trzy diagramy klimatyczne dla charakterystycznych stacji z poszczególnych stref klimatycznych. Połączone liniami z miejscowościami na mapie. Różnią się wysokością słupków obrazujących wielkość opadów i przebiegiem wykresów temperatur.

  

W Australii przeważają gorące i suche typy klimatu zwrotnikowego występujące we wnętrzu lądu i na jego zachodnich wybrzeżach. Na północy panują gorące odmiany klimatu podrównikowego z dość wysokimi opadami. Z kolei wybrzeża południowe objęte są klimatem podzwrotnikowym wilgotnym, również z dość wysokimi opadami.
Klimat Australii wpływa na pozostałe elementy środowiska przyrodniczego, a ich wzajemne oddziaływania warunkują powstanie charakterystycznych krajobrazów na tym lądzie. Klimat zwrotnikowy gorący i suchy zajmujący największy obszar w Australii kształtuje sieć wodną na tym kontynencie. Australia jest najuboższym w wody powierzchniowe lądem na ziemi – aż 44% powierzchni w środkowej części Australii zajmuje obszar bezodpływowy, na którym występują suche doliny rzek okresowych wypełniające się wodami po sporadycznych, obfitych opadach. Okresowe rzeki i strumienie nazywane są creekscreekcreeks. Ważnym elementem sieci wodnej Australii są słone jeziora i solniska znajdujące się w dnach niecek. Największym z nich jest jezioro Eyre leżące w depresji 12 m p.p.m. w środkowej części lądu. Jego powierzchnia zmienia się w zależności od wysokości opadu. Jedyną dużą stałą rzeką Australii jest Murray mająca źródła w Alpach Australijskich. Wraz z największym swym dopływem – rzeką Darling – tworzy najważniejszy system rzeczny na tym lądzie. Australia ma jednak znaczne zasoby wody słodkiej znajdujące się w basenach artezyjskich. Powierzchnia ich obejmuje ok. 1/3 kontynentu. Największym z nich jest Wielki Basen Artezyjski leżący w środkowej części Niziny Środkowoaustralijskiej.

Wysokość opadów i ich roczny przebieg decydują o rozmieszczeniu naturalnych formacji roślinnych. W środkowej części kontynentu występują pustynie i półpustynie. Zbiorowiskiem roślinnym typowym dla tych obszarów jest skrub (scrub)skrub (scrub)skrub (scrub) składający się z suchych krzewów eukaliptusowych lub akacjowych tworzących zwarte zarośla. Rozmieszczenie naturalnych formacji roślinnych przedstawia mapa poniżej.

R1D7vsR1EW7n11

Ilustracja przedstawia mapę roślinności Australii i Oceanii. Kolorami oznaczono następujące strefy roślinne: wilgotny las równikowy, las parkowy, sawanna, pustynia, półpustynia, roślinność śródziemnomorska, las liściasty i mieszany strefy umiarkowanej, las namorzynowy. Wzdłuż równika (Nowa Gwinea) wilgotne lasy równikowe i lasy namorzynowe. W centrum i na wschodzie Australii pustynie i półpustynie. Dookoła sawanna. Na wschodnim wybrzeżu lasy parkowe i tereny rolnicze. Na najdalej wysuniętych na południe krańcach kontynentu – roślinność śródziemnomorska i tereny rolnicze. Na mapie południki i równoleżniki. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie.

Blok kontynentalny stanowiący dzisiejszą Australię już ok. 50 mln lat temu oddzielił się od prakontynentu Gondwany i cały czas pozostawał w odosobnieniu. Ten czynnik wpłynął na wielką odrębność flory i fauny na tym lądzie. Szacuje się, że 85% gatunków roślin to endemity, czyli organizmy występujące wyłącznie na obszarach o ograniczonym zasięgu i dostosowane do lokalnych warunków środowiskowych.
Wczesne oddzielenie się Australii od pozostałych lądów, zwartość lądu, przewaga obszarów, na których występuje suchy i gorący klimat, późne pojawienie się ssaków łożyskowych umożliwiły przetrwanie gatunków zwierząt, które wyginęły na innych kontynentach. Do osobliwych grup zwierząt należą stekowce i torbacze.

Stekowce są prymitywnymi ssakami mającymi cechy gadów i ptaków. Są jajorodne, ale młode ssą mleko matki tak jak inne ssaki. Zachowały się dwa gatunki tych zwierząt: dziobak żyjący w wodach oraz kolczatka żyjąca głównie na terenach pustynnych.
Torbacze australijskie mają wiele cech wspólnych z ssakami łożyskowymi, ale ich rozwój przebiega inaczej. Zapłodnienie i początkowy rozwój płodu zachodzi wewnątrz ciała matki. Jednak dość wcześnie embrion opuszcza układ rozrodczy samicy i przenosi się do torby, gdzie przywiera do sutka matki i tam następuje dalszy jego rozwój. Torbacze to symbole Australii – nadrzewne koale czy kangury występujące w Australii w kilkunastu gatunkach, np. kangur olbrzymi, kangur rudy, kangur drzewny, skalniak żółtonogi.
Bardzo rzadkie są workowate drapieżniki: diabeł tasmański, niełaz plamisty. Spośród gadów wymienić trzeba krokodyle, żółwie, węże i jaszczurki. Niezwykle bogaty i odrębny jest świat ptaków, do którego należą liczne odmiany papug, ptaki rajskie, altanniki i ptaki nielotne – emu oraz kazuary.
Ssaki łożyskowe, np. drobne gryzonie czy nietoperze, dotarły do Australii dość późno, bo wraz z pierwszymi grupami kolonizatorów. Wyjątkiem są zdziczałe psy dingo, które przybyły na kontynent z Aborygenami znacznie wcześniej.

R15oX7CGwES2d1

Na ilustracji ośnieżony szczyt górski.

RZDdENbrLNGUr1

Na ilustracji szeroka rzeka, brzegi porośnięte drzewami. W tle rozległa równina.

REtzEFDWLr5eB1

Na zdjęciu duża czerwona skała, o płaskim grzebiecie. W dole roślinność trawiasta, pojedyncze drzewa.

R1KE6LKli5k5Z1

Na zdjęciu niewielki, płytki zbiornik wodny, dno o czerwonawym zabarwieniu. Na brzegu pompa, strumień wody. W tle zabudowania gospodarskie.

RltOte6YcUeBM1

Na zdjęciu suche kępy traw, karłowate zarośla i krzewy.

RGj9eQL0SogEB1

Na zdjęciu koala wśród liści eukaliptusa.

R2dy1J6DZZry91

Na zdjęciu kangur na trawie.

RxZlDLANkU7aH1

Na zdjęciu kolczatka, brązowa sierść z jasnymi, rzadkimi kolcami, długi ryjek.

R1MwEEI5Amb5D1

Na zdjęciu długonogi ptak z długą szyją i krótkim dziobem.

RKqymmoVOXuKg1

Na zdjęciu zwierzę o czarnym, gładkim futrze. Długi ogon.

R1XUjM3zUz2IS1

Na zdjęciu pies o gęstej rudej sierści, długi ogon.

3. Ludność Australii

Australię przed przybyciem Europejczyków zamieszkiwała ludność pierwotna – Aborygeni. Nazwa ta wywodzi się od łacińskiego słowa aborigines oznaczającego właśnie pierwotnych mieszkańców. Szacuje się, że pod koniec XVIII wieku ląd australijski zamieszkiwało ok. 500 tys. tubylców. Prowadzili oni zbieracko‑łowiecki tryb życia. Posługiwali się bardzo prostymi narzędziami i rodzajami broni. Nie znali nawet łuku, chociaż wynaleźli bumerang – niezwykły przyrząd służący do polowania na ptaki. Bumerang wyrzucony w odpowiedni sposób, jeśli chybi celu, zatacza łuk i wraca w pobliże myśliwego.
Aborygeni stanowią obecnie stosunkowo niewielką grupę ludności liczącą ok. 400 tys. Część z nich do dzisiaj zamieszkuje słabo zaludnione i niezagospodarowane wnętrze lądu, a część próbuje dostosować się do nowych warunków społecznych.

Współczesne społeczeństwo australijskie powstało w wyniku imigracji ludności pochodzącej z Wielkiej Brytanii – stanowią oni obecnie ponad 80% ludności kraju. Inne narodowości, w tym także Polacy, to zdecydowana mniejszość. Polonia australijska liczy obecnie ok. 200 tys. osób.
Imigranci zasiedlali głównie wybrzeża południowo‑wschodnie, gdzie klimat sprzyja osadnictwu. Rozmieszczenie ludności w Australii wykazuje ogromne dysproporcje między wybrzeżami a obszarami wewnątrz kontynentu. Wszystkie większe miasta Australii, z wyjątkiem stolicy – Canberry (390 tys. mieszkańców), powstały na wybrzeżu. Wiele z nich to duże porty oceaniczne. Ludność miejska stanowi aż 89,4% ogółu mieszkańców. Największymi miastami są: Sydney (4,8 mln), Melbourne (4,2 mln), Brisbane (2,2 mln) ), Perth (1,8 mln), Adelaide (1,3 mln). Ludność pozamiejską stanowią farmerzy mieszkający na ogromnych farmach, co sprawia, że zabudowania pozamiejskie są bardzo rozproszone. W Australii nie wytworzyły się osiedla wiejskie takie jak na innych kontynentach.
W 2015 roku Australia liczyła 23,9 mln mieszkańców, a średnia gęstość zaludnienia na 1 kmIndeks górny 2² wynosiła tylko 3 osoby.

R1W3KtViE9dQL1

Ilustracja przedstawia mapę rozmieszczenia ludności w Australii i Oceanii. Kolorami od zielonego (w przewadze) przez żółty i pomarańczowy do czerwonego i brunatnego przedstawiono gęstość zaludnienia. Na większości wysp przeważają obszary o gęstości zaludnienia poniżej dziesięciu osób na jeden kilometr kwadratowy. Gęściej zaludnione są jedynie wybrzeża. Na południowym i wschodnim wybrzeżu Australii duża gęstość zaludnienia i duże aglomeracje miejskie: Melbourne, Sydney – od trzech do pięciu milionów mieszkańców, Brisbane, Adelaide, Perth – od jednego do trzech milionów mieszkańców. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie.

4. Gospodarka Związku Australijskiego

Historia osadnictwa w Australii wpłynęła na tempo rozwoju gospodarczego, a cechy środowiska przyrodniczego zdecydowały o tym, gdzie i które działy gospodarki mogły się rozwinąć.
Australia to kontynent bardzo ubogi w wodę. Mimo to aż 53,4% jej powierzchni jest użytkowane rolniczo. Największy obszar – 47,1% powierzchni państwa – zajmują łąki i pastwiska, które jednak pokryte są rzadką i suchą roślinnością półpustynną i sawannową.

RuEXUlORivzC91

Na ilustracji diagram struktura użytkowania ziemi w Australii w dwa tysiące dziewiątym roku. Łąki i pastwiska – 47%, grunty orne i sady – 6,2%, lasy – 9,6%, pozostałe grunty i nieużytki – 27,2%.

Głównymi magazynami wody dla rolnictwa są baseny artezyjskie. Najważniejsze znaczenie w rolnictwie australijskim ma hodowla zwierząt – owiec i bydła. Tereny wypasu owiec znajdują się na obszarze Wielkiego Basenu Artezyjskiego i w dorzeczu Murray‑Darling. Aż 3/4 całego pogłowia owiec stanowią merynosy. Rasa ta daje doskonałej jakości cienką wełnę i jest dobrze dostosowana do warunków środowiskowych terenów półsuchych. Australia od lat zajmowała 1. miejsce pod względem pogłowia owiec oraz produkcji wysokogatunkowej wełny. Obecnie zajmuje 2. miejsce na świecie (za Chinami) pod względem pogłowia owiec (75,5 mln szt.) oraz w eksporcie wełny (18,6% całego światowego eksportu). Duże znaczenie ma ekstensywny chów bydła występujący na północy państwa i w środkowej części Gór Wododziałowych. Z kolei wokół wielkich miast rozwija się intensywna hodowla bydła, głównie mlecznego.

Rolnictwo Australii jest silnie uzależnione od warunków środowiska przyrodniczego. Czynnikami intensyfikacji produkcji rolnej są:

• wzrost powierzchni obszarów sztucznie nawadnianych;

• wzrost zużycia nawozów sztucznych;

• zwiększenie mechanizacji zarówno w produkcji roślinnej, jak i hodowli zwierząt (np. maszyny do strzyżenia owiec);

• wykorzystanie lotnictwa zarówno w transporcie płodów rolnych, jak i w zabiegach agrotechnicznych.

W uprawach dominują zboża, chociaż plony z jednego ha nie są zbyt wysokie, np. pszenica 17,6 dt/ha (w Polsce 44,3 dt/ha). Ogromna powierzchnia uprawna umożliwia uzyskanie wielkich nadwyżek artykułów rolnych. Australia jest czołowym eksporterem produktów rolnych: wełny, mięsa, pszenicy czy cukru z trzciny cukrowej.

R1a7L6wxrfnNo1

Ilustracja przedstawia mapę rolnictwa Australii i Oceanii. Na mapie sygnaturami przedstawiono główne uprawy. W centrum i na wschodzie Australii pustynie i półpustynie (brak upraw). Dookoła sawanna (hodowla bydła, owiec i kóz). Na wschodnim wybrzeżu tereny uprawne (pszenica, jęczmień, owies, kukurydza, ryż, sorgo, trzcina cukrowa, ziemniaki, orzeszki ziemne) i hodowla (bydło, trzoda chlewna, owce, kozy i konie). Na najdalej wysuniętych na południe krańcach kontynentu uprawa cytrusów i innych owoców. Na Nowej Gwinei uprawa batatów, bananów, kawy, kakao, palm oleistych i kokosowych. Na Nowej Zelandii przeważa hodowla owiec i kóz. Na mapie południki i równoleżniki. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie.

Australia jest kontynentem zasobnym w różnorodne surowce mineralne. Do końca XIX wieku rozwijała się gospodarka oparta na wywozie surowców głównie do Wielkiej Brytanii. W wyniku przemian, jakie przyniosły dwie wielkie wojny w XX wieku oraz rozpad Imperium Brytyjskiego, Australia rozwinęła gałęzie przemysłu przetwórczego, stając się jednym z najbogatszych państw świata. Obecna struktura zatrudnionych jest charakterystyczna dla państw o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego.

R14PeqP1paoCl1

Na ilustracji diagram kołowy struktura pracujących według rodzajów działalności w Australii w dwa tysiące dziewiątym roku. Usługi – 75,5%, przemysł i budownictwo – 21,1%, rolnictwo i leśnictwo – 3,4%.

Działem gospodarki zapewniającym wysokie dochody jest górnictwo. Australia to potentat w wydobyciu węgla kamiennego – 408 mln t w 2013 roku i 4. miejsce na świecie (największy producent tego surowca na półkuli południowej). Wydobycie tego surowca odbywa się w znaczącym stopniu relatywnie tanią metodą odkrywkową. Australia posiada też znaczne zasoby węgla brunatnego oraz rud metali, jak: żelazo, aluminium, miedź, mangan, ołów. Wielkie znaczenie ma także pozyskiwanie złota (9,5% wydobycia światowego i 2. miejsce na świecie), a także srebra i diamentów. Większość surowców mineralnych wydobywa się w południowo‑wschodniej części kontynentu. Natomiast we wnętrzu ważnymi obszarami górniczymi są leżące na Nizinie Środkowoaustralijskiej Broken Hill, Mount Isa i Tennnt Creek.
Przemysł przetwórczy rozwinął się w wielkich miastach leżących na wybrzeżach w południowo‑wschodniej części państwa. Wielkimi okręgami przemysłowymi są Sydney i Melbourne, a nieco mniejszymi – Brisbane i Adelaide. Na południowo‑zachodnim wybrzeżu ważnym ośrodkiem przemysłu jest Perth.
Surowce wytwarzane przez rolnictwo oraz surowce mineralne są eksportowane. Handel zagraniczny ma wielkie znaczenie dla budżetu państwa. Australia eksportuje swoje wyroby głównie do Chin (ok. 1/4 całego eksportu), Japonii, Korei i Indii. Na te cztery państwa przypada aż 60% całego eksportu. W imporcie największymi partnerami są Chiny, Stany Zjednoczone i Japonia.
Dokonajmy analizy danych przedstawiających strukturę eksportu i importu Australii według grup towarów.

Dane wskazują, że Australia jest państwem sprzedającym głównie surowce – ich łączny udział przekracza 60% całości eksportu. Wielkie znaczenie w eksporcie mają także towary pochodzenia rolniczego – 10%. W imporcie najważniejsze są maszyny, sprzęt transportowy i wyroby przemysłowe, których łączny udział sięga 70% całości importu.
Związek Australijski, mimo że leży na półkuli południowej, jest zaliczany do państw bogatej Północy. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w 2014 roku wyniósł 61,2 tys. USD. Pod tym względem Australię wyprzedzają tylko cztery kraje: Luksemburg, Norwegia, Katar i Szwajcaria.

Rgh1LwvEAYxic1

Na ilustracji stado ostrzyżonych owiec na rozległym pastwisku.

RX9JIcXAAf0BQ1

Na ilustracji nowoczesna, zwarta, wysoka zabudowa na brzegu morza. Na pierwszym planie nowoczesna budowla złożona z elementów przypominających kształtem żagle.

R1FNR0GrYkqbP1

Na ilustracji gęsta, zwarta, niska zabudowa miejska. Na pierwszym planie duży kompleks obiektów sportowych położony nad rzeką.

R1WL0QOhe8x6Q1

Na ilustracji głębokie wykopy, na ścianach widoczne warstwy i drogi dojazdowe w głąb kopalni, w dole samochody.

RIOpuhMKvcRb31

Na ilustracji tablica informacyjna ustawiona na żwirowym poboczu przy drodze asfaltowej. Na tablicy napisy i piktogramy zwierząt: kangur, struś, wielbłąd.

RxcsfnlO6wRBM1

Na zdjęciu zabudowania portowe, kontenery. Na wysokich słupach szyld z napisem Port Botany.

R1FyltrS3aLqW1

Na zdjęciu widok na miasto. Widok z góry na szeroką aleję i kompleks budynków. Dużo terenów zielonych. Pośrodku zbiornik wodny. W tle wysokie góry.

Podsumowanie

• Australia to najmniejszy kontynent na Ziemi mający powierzchnię 7,7 mln kmIndeks górny 2² i leżący w całości na półkuli południowej, symetrycznie po obu stronach zwrotnika Koziorożca.

• W ukształtowaniu powierzchni Australii wyróżnia się trzy wielkie regiony: Wyżynę Zachodnioaustralijską, Nizinę Środkowoaustralijską i Wielkie Góry Wododziałowe.

• Najwyższy szczyt Australii to Góra Kościuszki – 2230 m n.p.m.

• Położenie geograficzne Australii wpływa na typy klimatu: północną część lądu obejmuje klimat podrównikowy wilgotny, środkową i zachodnią (największy obszar) – klimat zwrotnikowy suchy, południową – klimat podzwrotnikowy.

• Zachodnia i środkowa część kontynentu obejmująca ok. 60% lądu jest pozbawiona stałych wód powierzchniowych. Wielkimi zbiornikami wody są tam baseny artezyjskie.

• Wczesne oddzielenie się lądu Australii od prakontynentu Gondwany wpłynęło na odrębność flory i fauny – 85% gatunków organizmów to endemity.

• W latach 1788–1868 Australia była kolonią karną dla brytyjskich przestępców. W 1901 roku na terytorium całego kontynentu utworzono państwo Związek Australijski, które zajmuje 6. miejsce na świecie pod względem powierzchni. Do dzisiaj jest to kraj słabo zaludniony – tylko 3 osoby na 1 kmIndeks górny 2². Ludność jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie – najgęściej zaludnione są południowo‑wschodnie wybrzeża, a najsłabiej wnętrze lądu.

• Pierwotna ludność Australii – Aborygeni – została wyparta na obrzeża pustyń; obecna ich liczba to ok. 400 tys.

• Związek Australijski należy do państw o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego. Pomimo niedoborów wody ma dobrze rozwinięte rolnictwo – m.in. hodowla owiec i bydła, a także uprawa pszenicy, jęczmienia i trzciny cukrowej. Podstawą gospodarki rolnej na terenach półsuchych są wody z basenów artezyjskich.

• Różnorodność i obfitość surowców mineralnych umożliwiła rozwój górnictwa. Przemysł przetwórczy rozwinął się głównie w miastach leżących na południowo‑wschodnich wybrzeżach.

Słowniczek

Zadania