Ortezy typu AFO są najczęściej przepisywanymi pomocami używanymi do kontrolowania kończyny dolnej podczas każdej fazy cyklu chodu u osób z zaburzeniami nerwowo‑mięśniowymi lub mięśniowo‑szkieletowymi, które utrudniają chodzenie. W trakcie analizy chodu wyróżnia się dwie główne fazy: podporową i przenoszenia. Pierwsza z nich to praca kończyny podporowej, gdy ma ona kontakt z podłożem, od momentu dotknięcia piętą ziemi aż do oderwania palców tej samej nogi od podłoża i przejścia do drugiej fazy –przenoszenia. Poszczególne fazy kontaktu stopy z podłożem, nazywane powszechnie kołyskami, to:

• kontakt pięty z podłożem,

• podparcie środkowe – pełne obciążenie stopy,

• podparcie końcowe (propulsja, przetaczanie) – oderwanie pięty od podłoża,

• odbicie – kontakt palców z podłożem bez obciążenia stopy.

W patologicznym chodzie u pacjentów z chorobami neurologicznymi praca kończyny w podporze może być zaburzona ze względu na brak lub zaburzenie którejś z faz przetaczania stopy. W związku z tym, że kończyna dolna i tułów stanowią biomechaniczny łańcuch wzajemnych zależności, nieprawidłowa praca jednego z tych segmentów względem drugiego będzie zaburzać pracę całego łańcucha.

Pacjenci po udarze mają na ogół zmniejszoną prędkość chodu i długość kroku, z asymetrycznym i nieprawidłowym wzorcem chodu. Ponadto chodzenie po udarze jest utrudnione przez opadanie stopy i niestabilność w fazie podporu. Stopa opadająca powoduje trudność w wykonywaniu zgięcia grzbietowego i zwiększa ryzyko upadków ze względu na zmniejszenie odległości między palcami a podłożem w fazie wymachu i zaburzenie propulsji, czyli przetaczania stopy z pięty na palce w fazie podporu.

Aby zwiększyć bezpieczeństwo pacjenta po udarze podczas chodzenia, ważna jest poprawa wzorca chodu poudarowego. Zastosowanie ortezy AFO jest jedną z metod zalecanych w leczeniu zaburzeń chodu poudarowego. Wiele badań wykazało, że stosowanie AFO po stronie niedowładnej poprawia szybkość chodu, równowagę, koszty energetyczne i kinematykę chodu. AFO wpływa pozytywnie na chód poprzez wspomaganie zgięcia grzbietowego w fazie przenoszenia i przy kontakcie pięty z podłożem, a więc rozwiązuje jeden z najczęstszych problemów w zakresie chodu po udarze mózgu. AFO ogranicza zgięcie podeszwowe stawu skokowego i powoduje moment zgięcia kolana, który sprowadza przodostopie na podłoże.

Istnieje kilka rodzajów ortez typu AFO. Statyczne AFO są najbardziej agresywnymi wersjami AFO w zapewnianiu stabilizacji zewnętrznej. Ograniczają ruchy stopy we wszystkich trzech płaszczyznach, aby zapewnić znaczną stabilność fazy podporu i swobodny ruch kończyny. Jednak ze względu na swoją sztywność ortezy te znacznie utrudniają przejście przez fazy podporu piętą, stawem skokowym i paluchem. Osoby korzystające ze statycznych AFO radzą sobie lepiej funkcjonalnie w butach z amortyzowaną piętą i są w stanie symulować te kluczowe przejścia podporu. Decyzję o zaleceniu statycznego AFO należy podejmować ostrożnie, porównując korzyści płynące z większej stabilności z kosztami utraty mobilności. Jedną z częściej stosowanych ortez typu AFO jest SAFO (ang. Solid Ankle‑Foot Orthosis).

Istnieją cztery różne układy sił ortezy SAFO działające na stopę. Aby przeciwdziałać zgięciu podeszwowemu podczas fazy wymachu, na przednią część stawu skokowego działa siła wywierana za pomocą pasków lub zapięć na rzepy, przeciwstawiana dystalnej sile skierowanej ku górze pod głowami kości śródstopia i proksymalnej sile na tylnej powierzchni AFO. Aby oporować zgięcie grzbietowe podczas fazy podporu, na tylną część pięty oddziałuje siła skierowana do góry i do wewnątrz, której przeciwstawiają się siła dystalna skierowana w dół dostarczana przez but oraz siła proksymalna wywierana przez przednie zapięcia stabilizujące tuż pod kolanem. Należy zauważyć, że staw skokowy zablokowany przez AFO generuje moment prostowania w kolanie podczas stania. W ten sposób SAFO może zastąpić zaburzoną kontrolę motoryczną lub wydajność mięśni prostowników stawu kolanowego u osób po udarze mózgu, z porażeniem mózgowym lub inną dysfunkcją neuromotoryczną. Aby oporować szpotawienie i ewersję stopy, działa siła skierowana do środka tuż nad i pod kostką boczną, z bocznymi siłami skierowanymi na proksymalną, przyśrodkową część piszczeli i przyśrodkową część stopy. Aby oporować koślawienie i inwersję stopy, działa siła skierowana bocznie powyżej i poniżej kostki przyśrodkowej, wraz ze skierowanymi do przyśrodka siłami działającymi na boczną krawędź stopy oraz poniżej głowy kości strzałkowej (Rycina 25).

R2pRz7dIdCRem

Grafika przedstawiająca stopę pacjenta w ortezie. Na rycinie zaznaczono wektory sił działających na stopę. Siły przeciwdziałające zgięciu podeszwowemu podczas wymachu składają się z siły proksymalnej w okolicach łydki, siły dystalnej w części podeszwowej palców oraz siły centralnej na wierzchu stopy. Siły przeciwdziałające zgięciu grzbietowemu podczas podporu składają się z siły proksymalnej z przedniej strony goleni, siły dystalnej na wierzchniej stronie palców stopy oraz siły centralnej w okolicy pięty. Siły przeciwdziałające koślawieniu stopy składają się z siły proksymalnej po bocznej stronie stawu kolanowego, siły dystalnej po bocznej stronie stopy oraz sił centralnych po przyśrodkowej stronie kostki. Siły przeciwdziałające koślawieniu stopy składają się z siły proksymalnej po przyśrodkowej stronie stawu kolanowego, siły dystalnej po przyśrodkowej stronie stopy oraz sił centralnych po bocznej stronie kostki.

Powrót do spisu treściD1H9Y3RsWPowrót do spisu treści