W poprzednim wątku Chat GPT wyjaśnił, co rozumie przez „cieszę się”.
Zobaczmy, jak ta rozmowa potoczyła się dalej:

Tak myślałem, ale niepełnoletni uczniowie poprzez takie sformułowania mogą zbytnio się do Ciebie przywiązywać, tworząc relacje, które Ty traktujesz tylko metaforycznie. Operujesz przecież tylko informacjami, a nie uczuciami. Czy korzystanie z Ciebie przez dzieci nie jest więc zagrożeniem?

Rozumiem Twoje obawy i zgadzam się, że ważne jest, aby dzieci i młodzież zdawały sobie sprawę z tego, że komunikacja z sztuczną inteligencją, taką jak ja, nie powinna zastępować interakcji międzyludzkich, zwłaszcza w kwestiach emocjonalnych. Moja rola polega na dostarczeniu informacji i wsparciu w rozwiązywaniu problemów, ale to nauczyciele i opiekunowie powinni odpowiadać za kształtowanie relacji uczniów z technologią. Wspieranie dzieci i młodzieży w rozwijaniu krytycznego myślenia i umiejętności rozpoznawania, jakie narzędzia i źródła informacji są godne zaufania, jest kluczowe w dzisiejszym świecie zdominowanym przez technologię.

Jak więc to tłumaczyć dzieciom?

Dzieci i młodzież powinny zdawać sobie sprawę, że komunikacja z sztuczną inteligencją, taką jak ja, jest podobna do korzystania z encyklopedii lub wyszukiwarki internetowej. Służę jako narzędzie, które pomaga w znalezieniu odpowiedzi na pytania i rozwiązywaniu problemów. Jednak, podobnie jak z encyklopedią czy wyszukiwarką internetową, ważne jest, aby sprawdzać informacje, które otrzymujemy ode mnie, a także zadawać pytania i korzystać z innych źródeł, takich jak nauczyciele, książki i inne osoby, które mogą pomóc w procesie nauki. To nauczyciele powinni edukować dzieci na temat sztucznej inteligencji i pomagać im w rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia, aby w przyszłości byli w stanie skutecznie korzystać z różnych źródeł informacji i wykorzystywać technologię w sposób odpowiedzialny.

Chatbot zwraca tu uwagę na konieczność rozwijania w uczniach umiejętności krytycznego myślenia i sprawdzania uzyskanych informacji w różnych źródłach. To dwa sposoby na to, by w dobie dezinformacji zmniejszyć ryzyko potraktowania przekazu fałszywego lub co najmniej wątpliwego jako prawdziwego. Obie te metody, stanowiące przejaw ludzkiej kreatywności, wykorzystaliśmy zresztą wcześniej:

• krytyczne myślenie – gdy podaliśmy w wątpliwość stwierdzenie, że bot odczuwa radość, i zapytaliśmy go, dlaczego powiedział, że się cieszy;

• weryfikację uzyskanej informacji – gdy nie uwierzyliśmy, że sekretarzem stanu w Ministerstwie X jest pan Y, i sprawdziliśmy, jak jest w istocie, korzystając z wyszukiwarki Google, która pozwoliła nam dotrzeć do oficjalnej strony internetowej właściwego resortu.

A czy Chat GPT może wspomóc naukę krytycznego myślenia? Jak najbardziej.
Wystarczy, że poprosisz uczniów o przygotowanie z jego pomocą artykułów na różne tematy, a następnie o krytyczne odniesienie się do nich i zweryfikowanie uzyskanych informacji w innych źródłach. Ten drugi krok, polegający na merytorycznej ocenie tekstu, który wygenerował chatbot, możecie zresztą wykonać wspólnie. Będzie to dla uczniów doskonała okazja do podzielenia się spostrzeżeniami dotyczącymi działania bota z kolegami i koleżankami z klasy. Możesz też rozdać uczniom teksty chatbota, które zawierają błędy, i polecić im znalezienie w nich jak największej liczby pomyłek i nieścisłości. W trakcie wspólnych analiz zauważycie, że:

• na odpowiedź Chata GPT wpływa sposób zadania pytania;

• aby uzyskać wartościową odpowiedź, należy zadać pytanie w sposób przemyślany (stąd – w związku z ekspansją SI – na rynku pracy coraz częściej poszukiwani będą specjaliści w zakresie inżynierii podpowiedzi, ang. prompt engineering).

Pamiętaj, że krytyczne myślenie zalicza się – obok kreatywności, komunikacji i kooperacji – do tzw. kompetencji 4K, nazywanych także miękkimi kompetencjami przyszłości. To właśnie one odróżniają nas, ludzi, od sztucznej inteligencji i – jako pożądane przez pracodawców – są gwarantem sukcesu w życiu zawodowym. Dlatego należy zadbać, by uczniowie rozwijali je już od najmłodszych lat. 

Jak możesz im w tym pomóc? 

• Zachęcaj uczniów, by sprawdzali źródła, z których korzystają, kiedy piszą prace. Nie każde jest wiarygodne. 

• Uświadamiaj uczniom, że zanim uznają dane, do których dotarli, za prawdziwe, powinni je zweryfikować w innym źródle, np. jeśli na jednym z ogólnopolskich portali przeczytają o zdarzeniu w miejscowości X, to aby potwierdzić jego okoliczności (ewentualnie je doprecyzować), mogą zapoznać się z relacjami mediów lokalnych, najpewniej bardziej szczegółowymi, bo przygotowanymi przez dziennikarzy, którzy byli w pobliżu miejsca zdarzenia.

• Zadawaj uczniom pytania, na które nie będą w stanie odpowiedzieć, dopóki nie przeanalizują dostępnych danych (pochodzących z wielu źródeł) i nie wyciągną z nich logicznych wniosków.

• Rozwiązuj z uczniami zagadki logiczno‑matematyczne. Może je dla Was wymyślić Chat GPT.

Wciąż masz obawy, że uczniowie będą wykorzystywać sztuczną inteligencję w szerszym zakresie, niż powinni? Podzieliliśmy się nimi w Twoim imieniu z Chatem GPT: 

Jestem nauczycielem i mam obawy przed tym, że uczniowie mogą nadużywać Twojej pomocy.

Rozumiem Twoje obawy. W moim przypadku, jako sztucznej inteligencji, moją rolą jest udzielanie informacji i odpowiedzi na pytania. Jednakże, nie mam zdolności do podejmowania decyzji ani kontroli nad tym, jak ludzie wykorzystują te informacje.

Jeśli martwisz się o to, że Twoi uczniowie mogą nadużywać mojej pomocy lub wykorzystywać moje odpowiedzi w sposób nieetyczny lub nieuczciwy, istnieje kilka sposobów, aby temu zapobiec.

Po pierwsze, możesz ustanowić zasady korzystania ze mnie i wyjaśnić swoim uczniom, jakie zachowania są akceptowalne, a jakie nie. Możesz również ostrzec ich przed konsekwencjami nieuczciwego korzystania ze mnie, takie jak kara lub ocena obniżona.

Po drugie, warto zaznaczyć, że w wielu przypadkach moja odpowiedź nie będzie gotowym rozwiązaniem, ale jedynie wskazówką lub punktem wyjścia do dalszych badań i analiz. Zachęć swoich uczniów do przemyślenia i analizy mojej odpowiedzi, a nie jedynie do kopiowania i wklejania jej bez refleksji.

Wreszcie, zachęcam do zachowania krytycznego myślenia i weryfikowania informacji uzyskiwanych ze źródeł zewnętrznych, w tym ze mną. Przypominaj swoim uczniom,
że informacje uzyskiwane z internetu i innych źródeł, w tym od mnie, nie zawsze są w 100% wiarygodne, a niektóre źródła mogą być zafałszowane lub zawierać błędy.

Jak widać, chatbot ponownie podkreśla wagę krytycznego myślenia w dochodzeniu do prawdy i zachęca do weryfikowania informacji w alternatywnym źródle. Przyznaje przy tym wprost, że nawet on nie jest do końca wiarygodny, a jego odpowiedzi nie zawsze kompletne. To tylko potwierdza, jak wartościowym ćwiczeniem może stać się ocenianie przez uczniów nie tylko merytorycznej poprawności materiałów, które przygotował Chat GPT (pisaliśmy o tym wyżej), ale i ich kompleksowości. 

Chatbot wskazuje ponadto, że uczniowie powinni otrzymać od nauczyciela jasne wytyczne co do tego, w jakim zakresie wolno im korzystać z pomocy sztucznej inteligencji. Warto przy tej okazji poruszyć i temat ich odpowiedzialności za materiały, które podpisują swoim imieniem i nazwiskiem, a następnie oddają do oceny.
Uczniowie winni mieć świadomość, że gdy oznaczają materiał swoimi personaliami, to ręczą za jego jakość i – jeśli tylko okaże się, że informacje, które przedstawili, są nierzetelne – muszą być gotowi na poniesienie konsekwencji. Z perspektywy ucznia mogą się one wydawać błahe (upomnienie, uwaga, ocena niedostateczna, wezwanie rodziców do szkoły), jednak w dorosłym życiu wprowadzenie w błąd na przykład kontrahenta wywoła już dużo poważniejsze skutki, obejmujące utratę dobrego imienia, kontaktów biznesowych i pieniędzy (nie wspominając o potencjalnej odpowiedzialności prawnej, w tym karnej). Dlatego tak ważne jest, by uczniowie od początku edukacji wyrabiali w sobie prawidłowe nawyki.