Chopin Północy, czyli rzecz o Griegu
Ważne daty
15.06.1843 – narodziny Edvarda Griega w Bergen
1858‑1862 – studia w konserwatorium w Lipsku
1871‑1886 – dyrektor Towarzystwa Muzycznego w Christianii
1880‑1882 – dyrektor towarzystwa koncertowego Harmonien w Bergen
1903 – występ Griega w Filharmonii Warszawskiej
1868 – powstaje Koncert a‑moll
1874–76 – powstaje muzyka do dramatu Peer Gynt Henryka Ibsena
04.09.1907 – śmierć Edvarda Griega w Bergen
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
7. Romantyzm. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki:
c) wymienia charakterystyczne cechy romantyzmu (uczuciowość, elementy narodowe i ludowe, wirtuozeria (wirtuozi, np. Niccolo Paganini, Fryderyk Chopin, Ferenc Liszt, Henryk Wieniawski i in.),
d) dostrzega wątki narodowe w muzyce,
2) omawia cechy wybranych form muzycznych:
a) wielkie (sonata, symfonia, opera, dramat muzyczny, poemat symfoniczny, koncert),
b) małe (liryka instrumentalna: pieśń bez słów, scherzo, nokturn, preludium, etiuda, bagatela, impromptu, moment musical, rapsodia, fantazja, ballada i in.), pieśń, rondo klasyczne a rondo romantyczne;
3) wymienia i klasyfikuje instrumenty muzyczne charakterystyczne dla epoki romantyzmu: fortepian, pianino, gitara, harfa; instrumenty smyczkowe (skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas), instrumenty dęte: róg (waltornia), obój, flet, klarnet, saksofon; wymienia kompozytorów romantyzmu i charakteryzuje ich twórczość: Franz Schubert, Hector Berlioz, Felix Mendelssohn‑Bartholdy, Robert Schumann, Ferenc Liszt, Gioacchino Rossini, Giuseppe Verdi, Richard Wagner, Giacomo Puccini i późny romantyzm: Johann Brahms, Piotr Czajkowski, Gustav Mahler;
4) omawia szkoły narodowe: niemiecka (Carl Maria von Weber i Richard Wagner), czeska (Bedřich Smetana i Antonín Dvořák), polska (Stanisław Moniuszko, Fryderyk Chopin i Zygmunt Noskowski), rosyjska (Potężna Gromadka, a w niej przede wszystkim: Modest Musorgski, Aleksander Borodin i Nikołaj Rimski‑Korsakow), hiszpańska (Isaac Albéniz, Enrique Granados), francuska (César Franck), angielska (Edward Elgar, Ralph Vaughan Williams), w Skandynawii: norweska (Edvard‑Grieg) i fińska (Jan Sibelius);
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.
przedstawiać postać Edvarda Griega;
przedstawiać źródła inspiracji młodego kompozytora;
przedstawiać najważniejsze dzieła Griega.
Edvard Grieg
Norweski pianista, dyrygent i kompozytor o międzynarodowej sławie.
![Czarno-biała fotografia przedstawiająca Edvarda Griega. Mężczyzna z bujna, lekko falowaną fryzurą. Miał siwego, gęstego wąsa. Ubrany w białą koszulę oraz czarną muchę i frak.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RX56TYf404EAN/1/163e7ryUVAdsP1Ok0pTA3x1rf4KvsUs8.jpg)
Urodził się w Bergen, gdzie jego ojciec i dziadek, pochodzący ze szkockiej rodziny, byli brytyjskimi konsulami. Matka, Gesine Judith Hagerup, była pianistką, pisała wiersze i sztuki teatralne. To u niej Edvard Grieg uczył się gry na fortepianie. Edukację kontynuował w Niemczech, w lipskim konserwatoriumkonserwatorium, gdzie jego nauczycielami byli Ignacy Moscheles (fortepian) oraz Carl Reinecke (jego uczniami byli również tak wybitni kompozytorzy, jak Leoš Janáček, Isaac Albéniz czy Max Bruch).
![Czarno-biała fotografia przedstawiająca rodziców Edvarda Griega. Zdjęcie portretowe - kobieta siedzi, ma długą, falbaniastą suknię, na głowie czepek. Ma poważny wyraz twarzy, wpatruje się w fotografa. Mężczyzna stoi po lewej stronie ramienia kobiety. Również jest poważny, ubrany w białą koszulę i czarny frak.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1PaCME90AtaT/1/k4wDzHPLO0ApAlKTdC0nNWLUdVrOgJjW.jpg)
Zaczął komponować jeszcze przed wyjazdem na studia, a po powrocie w roku 1862 dał swój pierwszy koncert w Norwegii, wykonując m.in. własne utwory. W 1863 r. osiadł w Kopenhadze, gdzie zetknął się z wieloma wybitnymi postaciami, m.in. z Hansem Christianem Andersenem oraz duńskim kompozytorem Johanem Peterem Emiliusem Hartmannem. W 1864 r. założył towarzystwo Euterpe, działające na rzecz współczesnej muzyki skandynawskiej, jednak po trzech latach wycofał się z niego. Jesienią 1866 r. przeniósł się do Christianii (obecnie Oslo), gdzie pracował jako dyrygent oraz organizował koncerty abonamentowe.
Muzyką norweską zainteresował się w połowie lat sześćdziesiątych XIX w., do czego przyczyniła się znajomości z norweskim pisarzem Björnstjernem Björnsonem oraz kompozytorem Rikardem Nordraakiem. Grieg sam zaczął notować melodie ludowe, które następnie w różny sposób wykorzystywał w swoich utworach.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/RC3PRV9iyt20F/1670336280/1MwICISmL49fG43lBlLAD4zgkttBNUB6.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/2cDWDyoMpH078gijI6G9tYv4qe10bFjq.jpg)
1. Grieg czerpał także z norweskich wirtuozów ludowych, grających na specyficznym instrumencie – hardingfele (skrzypce z 4 lub 5 dodatkowymi strunami burdonowymi, pozwalającymi na grę wielogłosową).
Twórczość Edvarda Griega
Początkowo twórczość Edvarda Griega wykazywała wpływy Roberta Schumanna (1810‑1856) i Feliksa Mendelssohna (1809‑1847). Z czasem wykształcił swój własny język, w którym dużą rolę odgrywała liryka i subtelna nastrojowość. Kompozytor często odmalowywał klimat i nastrój północnego krajobrazu poprzez nawiązywanie do melodii, tańców i harmonii ludowej. Swoje utwory wiązał również z literaturą, norweskimi sagami, legendami oraz poezją ludową.
Czerpałem z bogatego skarbca pieśni ludowych mego kraju i próbowałem z tych nieznanych dotąd objawień duszy ludu norweskiego stworzyć sztukę narodową – Edvard GriegEdvard Grieg.
Dzięki niezwykle lirycznej i emocjonalnej twórczości Edvard Grieg został nazwany przez Hansa von Bülowa Chopinem Północy. Sam kompozytor twierdził, iż to Chopin nauczył go pisać po norwesku, w czym nie był odosobniony – wielu kompozytorów i krytyków XIX w. uważało, iż to Fryderyk Chopin pokazał, jak można korzystać z ludowego skarbca.
Edvard Grieg jest autorem utworów znanych i chętnie wykonywanych na całym świecie. Jednym z nich jest Koncert fortepianowy a‑moll – jedyny w twórczości Griega. Kompozytor napisał go mając zaledwie 25 lat. Utwór ten zrobił duże wrażenie na Ferencu Liszcie, który nie szczędził Griegowi pochwał i słów zachęty do dalszej pracy.
Kompozycja ta przepojona jest liryzmem oraz silnymi kontrastami nastrojowymi.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór muzyczny: Edvard Grieg – „Koncert fortepianowy a-moll” solo klarnetu głównego tematu koncertu. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Utwór muzyczny: Edvard Grieg, Koncert fortepianowy a-moll cz. I. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Kolejnym dziełem o światowej sławie są dwie suity Peer Gynt. Inspiracją do napisania utworów stał się dramat Henryka Ibsena. Tekst opisuje fantastyczne przygody znanego z norweskich podań Peera (Piotra) Gynta, nicponia i włóczęgi.
![Ilustracja przedstawia szkic Henryka Ibsena. Starszy mężczyzna z brodą i dłuższymi włosami. Ubrany w długi płaszcz. Wyraz twarzy ma poważny, jakby smutny. Dłonie ma zaplecione na wysokości brzucha.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R6wAXK9rWSDoJ/1/1jEJ7l7C49n4AtyCB3tn7APWBIHDiO68.jpg)
W suitachsuitach odnaleźć można następujące części:
I suita:
Poranek – obrazujący wschód słońca
Śmierć Azy – przejmująca ilustracja do sceny umierania Azy, matki Peera Gynta
Taniec Anitry – egzotyczny taniec utrzymany w charakterystycznym rytmie mazurka
W grocie króla gór – różne potworki prześladują Peera Gynta za uwiedzenie córki Króla Gór
II suita:
Porwanie narzeczonej. Skarga Ingridy – Peer Gynt uprowadza pannę młodą, Ingridę, w zemście za nieprzychylne przyjęcie, z jakim spotkał się ze strony gości
Taniec arabski – ma charakter jeszcze bardziej orientalny niż Taniec Anitry z I części suity
Powrót Peera Gynta – statek Peera Gynta tonie podczas burzy, ale on jeszcze raz wychodzi cało z tarapatów
Pieśń Solwejgi – najbardziej znana część tej suity; Solwejga wierna swojej pierwszej miłości, siedzi przed chatą w górach i śpiewa. Nie widzi jednak zbliżającego się Peera Gynta, straciła wzrok płacząc z rozpaczy za nim przez tyle lat.
Dwie suity są jednym z nielicznych przykładów, kiedy to muzyka stała się popularniejsza od literackiego pierwowzoru. Ciekawy jest fakt, iż premiera Peera Gynta w Paryżu połączyła nazwiska trzech najsławniejszych norweskich artystów: Henryka Ibsena, Edvarda Griega oraz Edvarda Muncha, który był autorem plakatu.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/Rm0Zw521e5YUn/1670336280/L2gOVejs7bU258P6jAiAOOYTdVw6AYi1.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/zUVefYIPfcmmbABVISpwQJWdLPaEGmyd.jpg)
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/Rm0Zw521e5YUn/1670336280/L2gOVejs7bU258P6jAiAOOYTdVw6AYi1.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/zUVefYIPfcmmbABVISpwQJWdLPaEGmyd.jpg)
1. Utwór: Edvard Grieg, Peer Gynt {audio}
Wśród znanych utworów znaleźć można także Suitę z czasów Holberga.
Kompozycja została napisana z okazji 200. rocznicy urodzin komediopisarza Ludwika Holberga – twórcy duńskiego języka literackiego i dramatu narracyjnego, nazywanego ojcem teatru duńskiego.
Życie Holberga przypadło na czasy Haendla i Bacha, stąd Grieg wybrał tu formę suity, tworząc cykl tańców stylizowanych. Jest to jeden z najwcześniejszych utworów instrumentalnych naśladujących styl muzyki XVIII w.
Oprócz wielkich dzieł orkiestrowych Edvard Grieg pisał także utwory fortepianowe często łączone w zbiory jako tzw. utwory liryczne, utwory kameralne oraz pieśni. Utwory te również są niezwykle śpiewne, przepojone subtelną nastrojowością oraz emocjami.
Edward Grieg, aktywny do ostatniej chwili, zmarł w Bergen. Został pochowany w grocie skalnej nad fiordem w pobliżu swego domu.
![Ilustracja przedstawia grób Edvarda Griega, który znajduje się w skale. Skały są szare i obrośnięte mchem.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1Ue4IhgtsuBT/1/160QQMYLY5lJbBqSH8YnpM1ggnDA9vce.jpg)
Prezentacja pt. Koncert fortepianowy a‑moll op. 16
Zadania
Zaznacz nazwiska kompozytorów, których twórczość wywarła wpływ na Edvarda Griega.
- Robert Schumann
- Richard Wagner
- Fryderyk Chopin
- Richard Strauss
Zaznacz nazwiska osób, które uczyły Edvarda Griega.
- Felix Mendelssohn
- Gesine Judith Hagerup
- Ignacy Moscheles
W jakiej tonacji napisany jest jedyny w karierze Griega koncert fortepianowy?
- As-dur
- e-moll
- D-dur
- a-moll
Zaznacz cechy charakterystyczne dla muzyki Edvarda Griega.
- Nastrojowość
- Oschłość wypowiedzi
- Emocjonalizm
Przeciągając podane tytuły części połącz je z odpowiednią suitą.
<i>Taniec arabski </i>, <i>Pieśń Solvejgi </i>, <i>Powrót Peera Gynta</i>, <i>W grocie Króla Gór</i>, <i>Taniec Anitry</i>, <i>Poranek</i>
I suita „Peer Gynt” | |
---|---|
II suita „Peer Gynt” |
Wysłuchaj czterech fragmentów. Zaznacz, które z nich to melodie skomponowane przez Edvarda Griega.
- Utwór 1
- Utwór 2
- Utwór 3
- Utwór 4
Wyjaśnij pojęcie suita.
Do którego z nurtów można zaliczyć twórczość Edvarda Griega?
- Ekspresjonizm
- Nurt muzyki narodowej
- Impresjonizm
Słownik pojeć
norweski instrument strunowy przypominający skrzypce, posiada dodatkowe cztery lub pięć strun burdonowych, pozwalających na grę wielogłosową.
wyższa szkoła muzyczna
forma cykliczna, tzn. zbudowana z kilku lub kilkunastu części, głównie o charakterze tanecznym, utrzymanych na ogół w tej samej lub pokrewnej tonacji.
grupy kompozytorów powstające w połowie XIX w. w wielu krajach europejskich i tworzące pod wpływem rosnącego poczucia odrębności narodowej. W utworach kompozytorzy nawiązywali do rodzimego folkloru, tradycji muzycznych oraz tematyki historycznej.
Źródło:
sjp.pwn.pl