Co zrobić, aby się nie zakazić?
W XIV wieku nad Europę nadciągnęła „czarna śmierć” – choroba, która zabiła niemal połowę ludności kontynentu. W 1919 roku odmiana grypy zwana „hiszpanką” przyczyniła się do większej liczby zgonów niż zakończona rok wcześniej I wojna światowa. W 2020 roku wybuchła pandemia zakaźnej choroby COVID‑19, która przyczyniła się do niemal 6 mln zgonów na całym świecie. Oczywiście większość chorób nie jest tak groźna, ale zawsze warto dbać o to, by nie dochodziło do ich rozprzestrzeniania się.
że choroby zakaźne są przenoszone na różne sposoby;
że w przypadku chorób zaraźliwych kontakt z osobą chorą może być niebezpieczny;
że przed niektórymi chorobami możemy się uchronić dzięki szczepieniom.
Poznasz metody zapobiegania zakażeniom i dalszemu rozprzestrzenianiu się chorób.
Wyjaśnisz, czym są epidemia i pandemia.
1. Profilaktyka chorób zakaźnych
O „czarnej śmierci” wiemy z przekazów historycznych. Współcześni naukowcy uważają, że chodzi tu o dżumę – śmiertelną chorobę wywoływaną przez bakterie. W XIV wieku nie potrafiono jej leczyć, poza tym nie przestrzegano znanych nam dzisiaj zasad higieny, dlatego choroba łatwo się rozprzestrzeniała. Tak doszło do wybuchu epidemiiepidemii, czyli masowych zarażeń dużej liczby ludzi na określonym obszarze. W 2020 roku wirus SARS‑CoV‑2, mający swój początek w Chinach, rozprzestrzenił się na wszystkie zamieszkałe kontynenty. Takie rozpowszechnienie choroby nazywamy pandemiąpandemią.
Wyjaśnij różnice pomiędzy epidemią i pandemią.
Dzisiaj dzięki osiągnięciom medycyny wiele chorób nie jest już tak groźnych, jak kiedyś. Przed wieloma można się uchronić. Zapobieganie chorobom nazywamy profilaktykąprofilaktyką.
2. Jak zapobiegać zakażeniom?
Jednym ze sposobów profilaktyki chorób zakaźnych są szczepionkiszczepionki, czyli preparaty zawierające drobnoustroje, które mogą być:
żywe, ale pozbawione właściwości chorobotwórczych;
martwe.
Ponadto niektóre szczepionki zawierają wyłącznie elementy danego drobnoustroju. Obecność drobnoustrojów w szczepionkach nie jest zagrożeniem dla zaszczepionego człowieka, a wręcz przeciwnie – organizm uczy się przed nimi bronić, co oznacza, że w przypadku inwazji żywych drobnoustrojów będą już istniały mechanizmy obronne. Niektóre szczepionki wystarczy podać tylko raz, aby uodpornić się na daną chorobę na całe życie. Inne szczepienia, np. przeciw tężcowi lub gruźlicy, trzeba powtarzać, jeśli chce się zachować odporność. Szczepienia przeciw tężcowi, różyczce, odrze i śwince są obowiązkowe i musi je przejść każde dziecko. Dzięki szczepieniom choroby te występują w naszym kraju znacznie rzadziej. Inne, np. przeciw grypie, są dobrowolne – można je kupić w aptece i przyjąć po przebadaniu przez lekarza. Po szczepieniu w twojej krwi pojawiają się przeciwciałaprzeciwciała. Pozostają one we krwi na długo i niszczą drobnoustroje chorobotwórcze, jeśli znów dostaną się do organizmu.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RlJeBhFyjf04H
Animacja przedstawia w jaki sposób biała krwinka pochłania bakterię, która dostała się do organizmu.
Inne sposoby zapobiegania zakażeniom to:
przestrzeganie zasad higieny osobistejhigieny osobistej;
unikanie kontaktu z osobami chorymi (również przytulania, picia z jednego kubka);
wzmacnianie odporności organizmu poprzez zdrowy tryb życia, którego podstawowe zasady to m.in.: prawidłowe odżywianie się, systematyczna aktywność fizyczna, odpowiednia długość snu w ciągu doby;
unikanie spożywania mięs niepoddanych kontroli weterynaryjnej lub surowych.
Regularne mruganie powiekami rozprowadza łzy, które nawilżają oko i pozwalają zabijać drobnoustroje znajdujące się na jego powierzchni.
Do każdego rodzaju drobnoustroju wytwarzany jest inny rodzaj przeciwciał. Przypuszcza się, że organizm człowieka potrafi wytworzyć nawet 100 mln różnych rodzajów przeciwciał!
3. A jeśli zachorujesz?
Co jednak robić, gdy już dojdzie do zakażenia? Choroby mogą łatwo się rozprzestrzeniać – musimy więc to ograniczyć. Pamiętaj, żeby zawsze kichać lub kaszleć w chusteczkę albo na rękę powyżej łokcia – nigdy nie na dłonie. Chora osoba powinna unikać kontaktu z ludźmi zdrowymi. Pozwoli to chronić naszych bliskich przed zachorowaniem.
Pamiętaj, że należy regularnie wietrzyć pomieszczenie, w którym przebywa osoba chora, nawet podczas chłodnej pogody. Badania dowodzą, że taki sposób oczyszczania powietrza jest znacznie lepszy od klimatyzacji i wzmacnia naturalną odporność na choroby.
Jedną z ostatnich epidemii w Polsce była epidemia czarnej ospy we Wrocławiu. Było to bardzo niedawno – w 1963 roku.
Największą pandemią ostatnich lat jest pandemia koronawirusa SARS‑CoV‑2, wywołującego chorobę COVID‑19. Początkowo rozprzestrzenienie choroby miało charakter lokalny i występowało w Chinach. Miało to miejsce pod koniec 2019 roku. W ciągu kilku miesięcy wirus dotarł na wszystkie kontynenty i 11 marca 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła pandemię.
Nazwę wirusa SARS‑CoV‑2 można przetłumaczyć z angielskiego jako drugi koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej. Natomiast COVID‑19 oznacza choroba koronawirusowa z 2019 roku.
Podsumowanie
Powinniśmy zapobiegać zachorowaniom na choroby zakaźne i ich rozprzestrzenianiu.
Jednym z ważniejszych sposobów profilaktyki chorób zakaźnych są szczepienia ochronne.
Masowe zachorowania na choroby zakaźne nazywamy epidemią.
Masowe zachorowania na chorobę zakaźną na wielu kontynentach w tym samym czasie nazywamy pandemią.
Praca domowa
Przygotuj plakat, na którym przedstawisz, jak skutecznie myć ręce. Wyjaśnij, jakie znaczenie w profilaktyce chorób ma mycie rąk.
Opisz, jak skutecznie myć ręce. Wyjaśnij, jakie znaczenie w profilaktyce chorób ma mycie rąk.
Słownik
masowe zachorowania na chorobę zakaźną na określonym terenie
indywidualne staranie człowieka o utrzymanie czystości i optymalnego stanu zdrowia
komórki krwi
komórki krwi; są bezbarwne; chronią organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi
masowe zachorowania na chorobę zakaźną na wielu kontynentach
zespół działań i środków stosowanych w zapobieganiu chorób
białka niszczące drobnoustroje chorobotwórcze; wytwarzane przez białe krwinki w przypadku zakażenia
preparat dający nam odporność na choroby
Zadania
Uzupełnij luki w zdaniach, dobierając właściwe odpowiedzi.
epidemią, szczepienia, profilaktyka
Masowe występowanie choroby zakaźnej nazywamy ......................... Aby uniknąć zakażenia, najlepsza jest ......................... Jednym z jej elementów są ........................ ochronne, czyli wprowadzanie martwych drobnoustrojów do organizmu.
Które z poniższych czynności możemy uznać za profilaktykę chorób zakaźnych?
- szczepienia ochronne
- częste zażywanie antybiotyków
- unikanie kontaktu z chorymi
- hartowanie organizmu poprzez np. unikanie mycia rąk
- zdrowy tryb życia
- kontakt z osobami chorymi, aby nabrać odporności
- szukanie kleszcza po powrocie z lasu
- lekceważenie objawów grypy w nadziei, że „samo przejdzie”
Które ze stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe?
| Prawda | Fałsz | |
| Epidemia to masowe zachorowania na choroby zakaźne. | □ | □ |
| Zapobieganie chorobom to inaczej profilaktyka. | □ | □ |
| Wystarczy raz zaszczepić się na grypę, aby być odpornym do końca życia. | □ | □ |
| Nie ma skutecznej szczepionki przeciwko tężcowi. | □ | □ |