W XIV wieku nad Europę nadciągnęła „czarna śmierć” – choroba, która zabiła niemal połowę ludności kontynentu. W 1919 roku odmiana grypy zwana „hiszpanką” przyczyniła się do większej liczby zgonów niż zakończona rok wcześniej I wojna światowa. W 2020 roku wybuchła pandemia zakaźnej choroby COVID‑19, która przyczyniła się do niemal 6 mln zgonów na całym świecie. Oczywiście większość chorób nie jest tak groźna, ale zawsze warto dbać o to, by nie dochodziło do ich rozprzestrzeniania się.
R6LKHvmSVlY3j1
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
że choroby zakaźne są przenoszone na różne sposoby;
że w przypadku chorób zaraźliwych kontakt z osobą chorą może być niebezpieczny;
że przed niektórymi chorobami możemy się uchronić dzięki szczepieniom.
Twoje cele
Poznasz metody zapobiegania zakażeniom i dalszemu rozprzestrzenianiu się chorób.
Wyjaśnisz, czym są epidemia i pandemia.
iRCWCEqnz9_d5e155
1. Profilaktyka chorób zakaźnych
O „czarnej śmierci” wiemy z przekazów historycznych. Współcześni naukowcy uważają, że chodzi tu o dżumę – śmiertelną chorobę wywoływaną przez bakterie. W XIV wieku nie potrafiono jej leczyć, poza tym nie przestrzegano znanych nam dzisiaj zasad higieny, dlatego choroba łatwo się rozprzestrzeniała. Tak doszło do wybuchu epidemiiepidemiaepidemii, czyli masowych zarażeń dużej liczby ludzi na określonym obszarze. W 2020 roku wirus SARS‑CoV‑2, mający swój początek w Chinach, rozprzestrzenił się na wszystkie zamieszkałe kontynenty. Takie rozpowszechnienie choroby nazywamy pandemiąpandemiapandemią.
RKg7o4k0UROxX
1
Ćwiczenie 1
Wyjaśnij różnice pomiędzy epidemią i pandemią.
R1cbfcWbvzAFv
W odpowiedzi uwzględnij zasięg występowania choroby.
Epidemia to występowanie dużej ilości zachorowań na daną chorobę zakaźną w określonym czasie na określonym terenie. Pandemia to występowanie dużej ilości zachorowań na daną chorobą zakaźną na wielu kontynentach w tym samym czasie.
Dzisiaj dzięki osiągnięciom medycyny wiele chorób nie jest już tak groźnych, jak kiedyś. Przed wieloma można się uchronić. Zapobieganie chorobom nazywamy profilaktykąprofilaktyka choróbprofilaktyką.
iRCWCEqnz9_d5e200
2. Jak zapobiegać zakażeniom?
Jednym ze sposobów profilaktyki chorób zakaźnych są szczepionkiszczepionkaszczepionki, czyli preparaty zawierające drobnoustroje, które mogą być:
żywe, ale pozbawione właściwości chorobotwórczych;
martwe.
Ponadto niektóre szczepionki zawierają wyłącznie elementy danego drobnoustroju. Obecność drobnoustrojów w szczepionkach nie jest zagrożeniem dla zaszczepionego człowieka, a wręcz przeciwnie – organizm uczy się przed nimi bronić, co oznacza, że w przypadku inwazji żywych drobnoustrojów będą już istniały mechanizmy obronne. Niektóre szczepionki wystarczy podać tylko raz, aby uodpornić się na daną chorobę na całe życie. Inne szczepienia, np. przeciw tężcowi lub gruźlicy, trzeba powtarzać, jeśli chce się zachować odporność. Szczepienia przeciw tężcowi, różyczce, odrze i śwince są obowiązkowe i musi je przejść każde dziecko. Dzięki szczepieniom choroby te występują w naszym kraju znacznie rzadziej. Inne, np. przeciw grypie, są dobrowolne – można je kupić w aptece i przyjąć po przebadaniu przez lekarza. Po szczepieniu w twojej krwi pojawiają się przeciwciałaprzeciwciałaprzeciwciała. Pozostają one we krwi na długo i niszczą drobnoustroje chorobotwórcze, jeśli znów dostaną się do organizmu.
R1bUvmn7yE0Hl
RlJeBhFyjf04H
Inne sposoby zapobiegania zakażeniom to:
przestrzeganie zasad higieny osobistejhigiena osobistahigieny osobistej;
unikanie kontaktu z osobami chorymi (również przytulania, picia z jednego kubka);
wzmacnianie odporności organizmu poprzez zdrowy tryb życia, którego podstawowe zasady to m.in.: prawidłowe odżywianie się, systematyczna aktywność fizyczna, odpowiednia długość snu w ciągu doby;
unikanie spożywania mięs niepoddanych kontroli weterynaryjnej lub surowych.
Ciekawostka
Regularne mruganie powiekami rozprowadza łzy, które nawilżają oko i pozwalają zabijać drobnoustroje znajdujące się na jego powierzchni.
Ciekawostka
Do każdego rodzaju drobnoustroju wytwarzany jest inny rodzaj przeciwciał. Przypuszcza się, że organizm człowieka potrafi wytworzyć nawet 100 mln różnych rodzajów przeciwciał!
iRCWCEqnz9_d5e264
3. A jeśli zachorujesz?
Co jednak robić, gdy już dojdzie do zakażenia? Choroby mogą łatwo się rozprzestrzeniać – musimy więc to ograniczyć. Pamiętaj, żeby zawsze kichać lub kaszleć w chusteczkę albo na rękę powyżej łokcia – nigdy nie na dłonie. Chora osoba powinna unikać kontaktu z ludźmi zdrowymi. Pozwoli to chronić naszych bliskich przed zachorowaniem.
R1TnoGjQyrQia
R1LQ38XDzbQBT
Ważne!
Pamiętaj, że należy regularnie wietrzyć pomieszczenie, w którym przebywa osoba chora, nawet podczas chłodnej pogody. Badania dowodzą, że taki sposób oczyszczania powietrza jest znacznie lepszy od klimatyzacji i wzmacnia naturalną odporność na choroby.
Ciekawostka
Jedną z ostatnich epidemii w Polsce była epidemia czarnej ospy we Wrocławiu. Było to bardzo niedawno – w 1963 roku.
Ciekawostka
Największą pandemią ostatnich lat jest pandemia koronawirusa SARS‑CoV‑2, wywołującego chorobę COVID‑19. Początkowo rozprzestrzenienie choroby miało charakter lokalny i występowało w Chinach. Miało to miejsce pod koniec 2019 roku. W ciągu kilku miesięcy wirus dotarł na wszystkie kontynenty i 11 marca 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła pandemię.
Ciekawostka
Nazwę wirusa SARS‑CoV‑2 można przetłumaczyć z angielskiego jako drugi koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej. Natomiast COVID‑19 oznacza choroba koronawirusowa z 2019 roku.
iRCWCEqnz9_d5e313
Podsumowanie
Powinniśmy zapobiegać zachorowaniom na choroby zakaźne i ich rozprzestrzenianiu.
Jednym z ważniejszych sposobów profilaktyki chorób zakaźnych są szczepienia ochronne.
Masowe zachorowania na choroby zakaźne nazywamy epidemią.
Masowe zachorowania na chorobę zakaźną na wielu kontynentach w tym samym czasie nazywamy pandemią.
Praca domowa
11
Ćwiczenie 1
Przygotuj plakat, na którym przedstawisz, jak skutecznie myć ręce. Wyjaśnij, jakie znaczenie w profilaktyce chorób ma mycie rąk.
RMZHj5Jmn1OeQ
Zasady poprawnego mycia rąk znajdują się między innymi tutaj:
Mycie rąk zabija znajdujące się na rękach drobnoustroje chorobotwórcze.
1
Ćwiczenie 2
Opisz, jak skutecznie myć ręce. Wyjaśnij, jakie znaczenie w profilaktyce chorób ma mycie rąk.
RJFRnvpVWXasJ
Zasady poprawnego mycia rąk znajdują się między innymi tutaj: Koronawirus – co musisz wiedzieć?https://www.gov.pl/web/zdrowie/co-musisz-wiedziec-o-koronawirusieKoronawirus – co musisz wiedzieć?
Na początku należy zwilżyć dłonie ciepłą wodą i nałożyć mydło w płynie w zagłębienie dłoni. Następnie należy namydlić obydwie wewnętrzne powierzchnie dłoni oraz spleść palce i namydlić je. Kolejno należy namydlić kciuki, wierzchy dłoni oraz nadgarstki. Na końcu należy starannie spłukać i osuszyć dłonie. Czynność mycia rąk powinna trwać około trzydziestu sekund.
iRCWCEqnz9_d5e375
Słownik
epidemia
epidemia
masowe zachorowania na chorobę zakaźną na określonym terenie
higiena osobista
higiena osobista
indywidualne staranie człowieka o utrzymanie czystości i optymalnego stanu zdrowia
krwinki
krwinki
komórki krwi
krwinki białe
krwinki białe
komórki krwi; są bezbarwne; chronią organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi
pandemia
pandemia
masowe zachorowania na chorobę zakaźną na wielu kontynentach
profilaktyka chorób
profilaktyka chorób
zespół działań i środków stosowanych w zapobieganiu chorób
przeciwciała
przeciwciała
białka niszczące drobnoustroje chorobotwórcze; wytwarzane przez białe krwinki w przypadku zakażenia
szczepionka
szczepionka
preparat dający nam odporność na choroby
iRCWCEqnz9_d5e448
Zadania
1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
R1LmYg7uCZxGg1
2
Ćwiczenie 2
RLe24UWv7lA1f1
3
Ćwiczenie 3
R10IvfOVV0TGf1
Łączenie par. Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.. Epidemia to masowe zachorowania na choroby zakaźne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Zapobieganie chorobom to inaczej profilaktyka.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wystarczy raz zaszczepić się na grypę, aby być odpornym do końca życia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Zasłanianie ust dłonią podczas kaszlania jest jedną z zasad higieny osobistej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Łączenie par. Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.. Epidemia to masowe zachorowania na choroby zakaźne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Zapobieganie chorobom to inaczej profilaktyka.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wystarczy raz zaszczepić się na grypę, aby być odpornym do końca życia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Zasłanianie ust dłonią podczas kaszlania jest jedną z zasad higieny osobistej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Które ze stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe?
Prawda
Fałsz
Epidemia to masowe zachorowania na choroby zakaźne.
□
□
Zapobieganie chorobom to inaczej profilaktyka.
□
□
Wystarczy raz zaszczepić się na grypę, aby być odpornym do końca życia.